convenant Zandsuppleties en Natuur de context van het gepresenteerde onderzoek Gemma Ramaekers Petra Damsma

inhoud Het kustbeleid en kustbeheer door RWS De ecologische vragen die daaruit volgen De gemaakte keuzes ten aanzien van het onderzoek

Kustlijnzorg Programmeren

Operationeel doel Kustlijnzorg Handhaven basiskustlijn 1991 (wettelijke verplichting - 1996) Kustfundament laten meegroeien met zeespiegelstijging (2001) datum 2013

Beleidsmatig doel Kustlijnzorg Duurzaam in stand houden van functies o.a.: Veiligheid binnendijks Veiligheid buitendijks Recreatie Drinkwatergebieden Natuur Bovenstaande doelen worden bereikt door het beleid van “Dynamisch Handhaven” van de kustlijn.

Kustlijnzorg – opdracht van de minister aan RWS 48 Mm3/4 jaar ~ 55 M/jaar (incl. 1.4 M/jaar onderzoek) Max 10% 70% Verdeling strand- vs onderwatersuppletie Actualisatie staat nog niet vast. Op basis van uw reactie zijn aanpassingen mogelijk, zoals: Verschuivingen in de locatie van een suppletie Wijzigingen in de uitvoeringsperiode Wijzigingen moeten passen binnen het uitvoeringskader suppletieprogramma. NB Enkel handhaven van een bepaalde strandbreedte past niet binnen het uitvoeringskader. Meestijgen met ZSS 30% datum 2013

Programmering kustlijnzorg Laagwaterlijn Hoogwaterlijn Programmering kustlijnzorg 1 1) Meten 2) Toetsen 3) Opstellen/Actualiseren programma 4) Consultatie 5) Vaststellen programma 6) Inkoop en vergunningen 7) Uitvoering en Monitoring (MEP) 8) Evaluatie 2 3 & 4 5

Uitvoering 2-jarige uitvoeringstermijn Afstemming definitieve invulling met stakeholders Publiekscommunicatie

Uitvoeringskader suppletieprogramma, Basiskustlijn Er is de komende jaren sprake van overschrijding van de basiskustlijn Er is sprake van structurele erosie Door structurele erosie komen functies in het geding die baat hebben bij een suppletie Suppletie is economisch efficiënt uit te voeren Strandsuppleties worden alleen geprogrammeerd indien vooroeversuppleties niet mogelijk zijn of onvoldoende effect hebben op de ontwikkeling van de kust Actualisatie staat nog niet vast. Op basis van uw reactie zijn aanpassingen mogelijk, zoals: Verschuivingen in de locatie van een suppletie Wijzigingen in de uitvoeringsperiode Wijzigingen moeten passen binnen het uitvoeringskader suppletieprogramma. NB Enkel handhaven van een bepaalde strandbreedte past niet binnen het uitvoeringskader.

Suppleties Basiskustlijn Kustlijn positie Basiskustlijn Tijd Voorbeeld structurele erosie: De BKL is de MKL van de 1990 gebaseerd op de trend van de 10 jaar er voor. BKL: Positie Basiskustlijn op 1 januari 1990 ( --- ). Gebasseerd op de trend van 1980 tot 1990 evt. met lokaal maatwerk (---). MKL ( ) : Positie Momentane Kustlijn Suppleties: Tijdelijke herstel van de kustlijn.

Uitvoeringskader suppletieprogramma-Kustfundament Kustfundamentsuppleties: Vooroeversuppleties (i.v.m. €) zandvraag v/h kustsysteem indien mogelijk >> functies bedienen Verder: eenmalig  geen terugkerend (extra) onderhoud op de gekozen locaties. Actualisatie staat nog niet vast. Op basis van uw reactie zijn aanpassingen mogelijk, zoals: Verschuivingen in de locatie van een suppletie Wijzigingen in de uitvoeringsperiode Wijzigingen moeten passen binnen het uitvoeringskader suppletieprogramma. NB Enkel handhaven van een bepaalde strandbreedte past niet binnen het uitvoeringskader.

Ecologische effecten en vragen

Ecologische vragen kustlijnzorg Effecten Convenant Ecologische vragen: Ecosysteem Brandingszone Strand Duinen voedselweb In de periode 2009-2015 is in het kader van dit convenant het onderzoekprogramma ‘Ecologisch suppleren, nu en in de toekomst’ geïnitieerd en uitgevoerd met als strategische doelen:   Het verkrijgen van meer inzicht of, en in welke mate, zandsuppleties van invloed zijn op de natuurwaarden en De vraag op welke wijze zandsuppleties in de nabije toekomst kunnen bijdragen aan natuurbehoud en -ontwikkeling in combinatie met de veiligheidsopgave. De resultaten van het onderzoeksprogramma moeten leiden tot een (ecologische) optimalisatie van het beheer en behoud van de kustlijn. Eventuele voettekst

ecologische effecten tijdens uitvoering suppletie Verstoring van broedvogels en strand-foerageerders Bodemleven strand bedolven onder de suppletie Verstoring van zee-eenden en zeehonden Schelpdieren bedolven onder de suppletie Deze effecten zijn te beperken door aanpassingen / voorwaarden in locatiekeuze en uitvoeringsmoment 14

Ecologische effecten ná suppletie Wel of juist niet doorstuivend zand beinvloedt de vegetatie Minder voedsel voor strand-fourageerders Minder voedsel voor schelpdiereters 15 Eventuele voettekst

Ecologie, natuurwetgeving en natuurorganisaties Veel onzekerheden over (lange termijn) effecten op natuur Noodzaak kustonderhoud Convenant : gericht onderzoek, aan gezamenlijk benoemde vragen. + = Eventuele voettekst

ecosysteem (hoe) is een vaste basiskustlijn te combineren met een dynamische kust? Zijn er grootschalige ontwikkelingen en trendbreuken irt start suppletiebeleid? 3 Hoe is een dynamische (ecologisch gevarieerde) kust te combineren met het vasthouden van de basis kustlijn? 6 Wat is de grootschalige ecologische en morfologische ontwikkeling van de kust en zijn er trendbreuken in deze ontwikkeling te zien sinds het uitvoeren van suppleties? Eventuele voettekst

brandingszone Effect op dynamiek, rol van brekerbanken Effect op soortsamenstelling Rekolonisatie, herhaling van suppleties Kinderkamerfunctie 18 Wat is de invloed van suppleties op de dynamiek van de ondiepe kustzone (fysisch)? 20 Wat is het effect van (herhaalde) suppleties op het ecosysteem van de ondiepe kustzone? 21 Welke gevolgen hebben suppleties op de soortensamenstelling en ecosysteemfunctie van de bodemfauna? 22 Wat bepaalt de rekolonisatie van bodemdieren na een suppletie en hoeveel tijd kost dit? 23 Welke rol spelen de brekerbanken in het ecosysteem van de ondiepe kustzone en hoe worden deze beïnvloed door suppleties? 24 Wordt de kinderkamerfunctie van de ondiepe kustzone beïnvloed door suppleties? Eventuele voettekst

Strand en duinen Effect van korrelgroottes Rekolonisatie, herhaaltijden van suppleties Dynamiek irt suppleties, bv effect van kleinschalige duinvorming vóór de zeereep 25 Hoe groot is de impact van een suppletie op het ecosysteem van het strand en de duinen? 26 Wat is het effect van de korreldiameter van het suppletiezand op het transport en morfologische ontwikkeling van de vooroever, het strand en de zeereep? 27 Wat is de tijdcyclus waarin het strandhabitat zich ontwikkelt en hoe verhoudt dit zich tot de suppletiecyclus. 28 Hoe is een dynamische (ecologisch gevarieerde) kust te combineren met het vasthouden van de Basis Kust Lijn? 29 Wat is het effect van kleinschalige duinvorming vóór de zeereep? Eventuele voettekst

voedselweb Doorwerking van de (directe en lange termijn) effecten op bodemdieren naar vogels en vissen 31 Hoe werkt de sterfte van bodemdieren door in de voedselketen? 33 In hoeverre is de samenstelling van de benthische fauna (incl. schelpdierbestanden) onderhevig aan veranderingen (natuurlijk, door suppleties) en hoe grijpen deze veranderingen in op eventueel beschikbaarheid van voedsel voor vogels en vissen die hiervan afhankelijk zijn? Eventuele voettekst

Uitgangspunten voor het onderzoek

Gemaakte keuzes Inhoudelijk Effecten van de huidige suppletiepraktijk Ecologie! (en bv geen morfologie) Toepasbaar resultaat voor kustlijnzorg Ameland Hersteltijd Vooroever Zandwinning in MEP Zandwinning Procesmatig Deltares Per jaar uitbesteden (…) 4 NGO’s: VBN, WV, st Noorzee, st Duinbehoud RWS WVL (kennis) en RWS ZD (uitvoering) Eventuele voettekst

Keuze: Huidige suppletiepraktijk RWS kon onvoldoende aantonen dat de suppleties geen significant negatieve effecten hebben op N2000-gebieden. Geen `wat als…?’ Tijdens het onderzoek liep ook het Deltaprogramma (Kust), wat leidde tot wat-als-vragen (wat als we meer suppleren? Wat als we lokaal niet of minder suppleren? Wat als de zandmotor de standaard wordt?). Maar hoe kan je die beantwoorden als je niet eens weet wat de effecten zijn van wat je nu al doet? Deze vragen zijn dus in dit programma niet opgepakt. Eventuele voettekst

Keuze: Ecologie! Het ecologisch onderzoek was een van de deelprojecten van het programma Beheer en Onderhoud Kust Serieuze aandacht voor ecologie Morfologische vragen in andere deelprojecten Doel was om juist ecologische effecten van suppleties een plaats te geven in de beslissingen rond zandsuppleties. Hoewel de natuur van de kustzone direct gerelateerd is aan de morfodynamiek, was er behoefte om juist de ecologie in beeld te brengen. Aandacht voor de morfologie is en was bij RWS voldoende aanwezig. vragen daarover van bv de Waddenvereniging zijn zo veel mogelijk beantwoord vanuit de andere lopende deelprojecten van Beheer en Onderhoud Kust Eventuele voettekst

Keuze: Toepasbaar Vanuit het programma kustlijnzorg kunnen we de uitvoering aanpassen op een aantal punten: Hoe vaak suppleren we Hoeveel suppleren we Waar suppleren we kustdwars (strand, vooroever) Waar suppleren we kustlangs (Ameland, Bloemendaal, Cadzand) Als onderzoeksresultaten kunnen worden doorvertaald naar deze aspecten, was dat een extra stimulans om ermee aan de slag te gaan Beleidsaanpassing nav onderzoeksresultaten is een mogelijkheid, maar niet primair doel. Onderzoek naar de effecten van korrelgroottes viel af Vervolgonderzoek naar duindynamiek viel af – meer gericht op duinbeheer dan op suppleties. Eventuele voettekst

Keuze: Ameland Convenant gesloten voorjaar 2009 Planning kustlijnzorg: 2010 suppletie Ameland Dit betrof een grote suppletie: `als je daar geen effect ziet …’ Dit is een locatie waar regelmatig wordt gesuppleerd

Keuze: hersteltijd Hersteltijd is te vertalen naar suppletiefrequentie - > toepasbaar Is door te vertalen naar cumulatie Meetbaar dmv monitoring

Keuze: focus op Vooroever ? 70 % van het suppletievolume wordt op de vooroever gesuppleerd Van de verschillende zones tussen land en zee is juist de zone waar we vooroeversuppleties doen relatief onbekend terrein.

Andere programma’s MEP Zandwinning Waddenzee Kustgenese II Monitoring Zandmotor MWTL …

En dan nu… de onderzoeksresultaten!

Hoe kan RWS deze resultaten toepassen in haar suppletiepraktijk? Discussie Hoe kan RWS deze resultaten toepassen in haar suppletiepraktijk? Roodkeelduiker, Schouwen, … Eventuele voettekst

Rekening houden met de natuur Via Nb-wet: voorschriften voor suppleties in Nb-wet-vergunningen en beheerplannen. In het uitvoeringskader suppleties In I en M – beleid: Basiskustlijn, beleidslijnen

Natuurbeschermingswet Strandbroeders: bij strandsuppleties in het broedseizoen: inventariseren. Minimaal 350 m afstand houden van nesten. Zee-eenden: schepen houden 500 m afstand van vogelconcentraties Schelpenbanken: inventariseren en geen vooroeversuppletie uitvoeren op gevonden spisula, en bij bedekken van ensis aantonen dat zee-eenden voldoende voedsel overhouden Zeehonden: 1200 m afstand van rustende zeehonden Duinen: Strandsuppleties niet hoger dan +3 m NAP Eventuele voettekst

Uitvoeringskader suppletieprogramma, Basiskustlijn Er is de komende jaren sprake van overschrijding van de basiskustlijn Er is sprake van structurele erosie Door structurele erosie komen functies in het geding die baat hebben bij een suppletie (wanneer heeft natuur er baat bij, wanneer niet?) Suppletie is economisch efficiënt uit te voeren Strandsuppleties worden alleen geprogrammeerd indien vooroeversuppleties niet mogelijk zijn of onvoldoende effect hebben op de ontwikkeling van de kust (is vanuit de natuur altijd de voorkeur voor vooroeversuppleties?) Actualisatie staat nog niet vast. Op basis van uw reactie zijn aanpassingen mogelijk, zoals: Verschuivingen in de locatie van een suppletie Wijzigingen in de uitvoeringsperiode Wijzigingen moeten passen binnen het uitvoeringskader suppletieprogramma. NB Enkel handhaven van een bepaalde strandbreedte past niet binnen het uitvoeringskader.