Dagbehandeling Traumatische Rouw Dr. Geert Smid 13 mei 2014

13 mei 2014 © G.E. Smid “Eerst zal het trauma verwerkt moeten worden, alvorens toe te komen aan het rouwproces”

13 mei 2014 © G.E. Smid33 Aanleiding tot de opzet van de Dagbehandeling Traumatische Rouw Ervaringen tijdens behandeling Analyse van ROM-data DSM-5, literatuur

13 mei 2014 © G.E. Smid Locatie Oegstgeest Locatie Diemen Patiënten verwezen voor gespecialiseerde behandeling bij Centrum ‘45 1.Oorlogsgetroffenen: WOII, asielzoekers, vluchtelingen 2.Beroepsgerelateerd getroffenen: veteranen, politieagenten 3.(Volwassen) kinderen van oorlogs- en beroepsgerelateerd getroffenen

13 mei 2014 © G.E. Smid5 Dagbehandeling Traumatische Rouw Gestart 28 oktober 2013 Joan Miro O Azul II (Blauw II) 1961

13 mei 2014 © G.E. Smid66 Doelgroep Pati ë nten verwezen voor gespecialiseerde behandeling –Vluchtelingen –Professioneel getroffenen –Volwassen kinderen van geweldsgetroffenen –Getroffenen door rampen en overige geweldsgetroffenen

13 mei 2014 © G.E. Smid77 Indicatiestelling Klinische diagnose posttraumatische stressstoornis of depressie Confrontatie met een traumatisch verlies –Een plots en/of gewelddadig verlies van een naaste in de context van oorlog, levensdelict, of andere geweldssituaties Hulpvraag gericht op (onder andere) verliesverwerking Hoge score op TGQ

Rouwen: een leerproces (Bowlby, 1980) Wat het betekent dat onze naaste echt niet meer is Wat onze relatie met de overledene gaat zijn Wie wij zijn zonder de overledene

13 mei 2014 © G.E. Smid © G.E. Smid99

13 mei 2014 © G.E. Smid10 Fase 1 Psychomotorische therapie Bewegingsactiviteiten –In beweging komen –Interactie met groepsgenoten Lichaamsgerichte activiteiten –Spanningsregulatie –Emotieregulatie

13 mei 2014 © G.E. Smid11 Fase 1-3 Beeldende therapie Erkenning, herkenning en delen in de beeldende therapiegroep Opdoen van nieuwe positieve ervaringen Vormgeven aan emoties en ervaringen Werken met symbolen en rituelen Betekenisgeving

13 mei 2014 © G.E. Smid12 Beknopte Eclectische Psychotherapie voor Traumatische Rouw (BEP-TG) Gebaseerd op: –Beknopte Eclectische Psychotherapie voor PTSS (Gersons & Olff, 2005) –Behandelprotocol voor gecompliceerde rouw (Boelen & van den Bout, 2011)

13 mei 2014 © G.E. Smid13 Beknopte Eclectische Psychotherapie voor Traumatische Rouw (BEP-TG) 7-16 Betekenisverlening en activering Afscheidsritueel 3-6 Schrijfopdrachten en memorabilia 1 Informatie en motivatie 2-6 Rouwgerichte exposure Interpersoonlijk / Systemisch Psychodynamisch Cognitief / Gedragsmatig

13 mei 2014 © G.E. Smid14 Informatie en motivatie Met partner of andere naaste: Bij traumatisch verlies is men vaak genoodzaakt om actief te blijven en niet bij gevoelens stil te staan Gevoelens over het verlies kunnen zo hevig zijn dat men er bang voor is Men probeert de gevoelens te controleren of vermijden Dit kost veel energie: men wordt uitgeput en vergeetachtig Nodig is het verdriet toe te laten en te aanvaarden dat het verlies heeft plaatsgevonden

13 mei 2014 © G.E. Smid15 Vier varianten van rouwgerichte exposure Exposure-variantBij patiënten die.. Imaginaire exposureHerinneringen aan concrete gebeurtenissen vermijden Algemene exposureMoeite hebben met het aanvaarden van het verlies en/of toelaten van verdriet Stimulus-exposureConcrete situaties/voorwerpen vermijden Rouwgedrag verminderen Vermijden om disfunctioneel rouwgedrag op te geven

13 mei 2014 © G.E. Smid16 Schrijfopdrachten Doorlopende afscheidsbrief aan overledene: wat men nog had willen zeggen, wat men mist Drie Brieven Opdracht bij sterke ambivalentie Brief aan een denkbeeldige lotgenoot Boze brief (dader van moord; nalatige omstanders; overheid)

13 mei 2014 © G.E. Smid17 Betekenisgeving en activering Thema’s: –Veiligheid –Controle, rituelen, cultuur –Eigenwaarde –Vertrouwen –Intimiteit en hechting Specifieke thema’s gekoppeld aan traumatisch verlies: –Boosheid en wraakgevoelens –Overlevingsschuld en overlevingsschaamte; daderschap –Rituelen die niet konden plaatsvinden Taak therapeut: –Normaliseren –Negatieve assumpties uitdagen of bewerken –Cultuursensitieve attitude Betekenisgeving → uitbreiden dagelijkse activiteiten

13 mei 2014 © G.E. Smid18 Afscheidsritueel (Van der Hart 2003) Kracht van handelen Rechtvaardigen van emoties Begrenzen van verdriet Begrenzen van ervaren contact met de overledene Onder ogen zien van de realiteit van het verlies Leren door ervaren Een uitingsvorm voor ambivalente gevoelens vinden Ervaren van steun Voorbeelden: –Bezoeken van een speciale plek –Creëren van gedenksymbool –Afstand doen van spullen die verbonden zijn aan de traumatische gebeurtenis rond het overlijden

13 mei 2014 © G.E. Smid Conclusie Patiënten verwezen voor gespecialiseerde behandeling na psychotrauma hebben veelal ernstige klachten, bij vluchtelingen vaak beperkt herstel Persistente complexe rouwstoornis (PCRS) komt voor bij ruim 1 op de 6 patiënten verwezen voor gespecialiseerde behandeling, het meest frequent bij vluchtelingen Dagbehandeling voor traumatische rouw is geïndiceerd bij comorbide PCRS, PTSS en/of depressie, hulpvraag gericht op verliesverwerking en sterke beperkingen in functioneren 3 fasen: stabilisatie, rouwverwerking en resocialisatie BEP-TG combineert evidence based behandeling van gecompliceerde rouw en PTSS in een geïntegreerd protocol

13 mei 2014 © G.E. Smid © G.E. Smid © G.E. Smid20 Locatie Oegstgeest Locatie Diemen Met dank aan Universiteit Utrecht: prof.dr. Paul Boelen, prof.dr. Rolf Kleber Stichting Centrum ’45 / Arq Research Program: prof.dr. Berthold Gersons, dr. Simone de la Rie, dagkliniek-team