Utwente 10-11-2009 De toekomst volgens het CPB - Instituut tussen beleid en wetenschap - Johan Verbruggen.

Presentatie over: "Utwente 10-11-2009 De toekomst volgens het CPB - Instituut tussen beleid en wetenschap - Johan Verbruggen."— Transcript van de presentatie:

1 Utwente 10-11-2009 De toekomst volgens het CPB - Instituut tussen beleid en wetenschap - Johan Verbruggen

2 Utwente 10-11-2009 Opzet Wat is en doet CPB? -> ‘stylized facts’ -> onafhankelijkheid Korte-termijnramingen -> werkwijze -> voorspelkwaliteit -> omgaan met onzekerheid Slotvragen -> ramingen zinvol of zinloos? -> meerdere CPB’s de oplossing?

3 Utwente 10-11-2009 ‘Stylized facts’ over CPB Opgericht in 1947 door Jan Tinbergen ± 150 medewerkers Formeel onderdeel van EZ Inhoudelijk onafhankelijk Wettelijke taak o.g.v. macro- economische ramingen

4 Utwente 10-11-2009 CPB: uniek instituut Langste ervaring ter wereld met modelbouw en modelgebruik Vrijwillige doorrekening verkiezingsprogramma’s politieke partijen CPB-ramingen o.a. gebruikt bij Miljoenennota en bij CAO-onderhandelingen Onafhankelijk, maar formeel wel onderdeel van Rijksoverheid (EZ) Geen macht, wel veel invloed

5 Utwente 10-11-2009

6 Utwente 10-11-2009 Wat is het CPB ? Waarzegger? Rekenmeester? Adviseur? Scheidsrechter? Onderzoeker?

7 Utwente 10-11-2009 Taak CPB Het maken van onafhankelijke economische analyses en prognoses die wetenschappelijk verantwoord, up-to-date en beleidsrelevant zijn voor regering, het parlement en andere maatschappelijke organisaties (pol. partijen, soc. partners)

8 Utwente 10-11-2009 Het CPB is een... C entrum voor P rognose en B eleidsanalyse

9 Utwente 10-11-2009 Producten CPB KT ramingen (CEP, MEV,..) MLT ramingen en analyses -> MLT -> analyse verkiezingsprogramma’s -> doorrekening Regeerakkoord LT scenario’s Beleidsrelevante analyses op breed terrein (vergrijzing, milieu, gezondheidszorg, marktwerking, wonen, infrastructuur,........)

10 Utwente 10-11-2009 Waaruit blijkt onafhankelijkheid? Alle politieke partijen komen langs Werkgevers én werknemers baseren zich op CPB-ramingen EC (2004): ► alleen in NL, B en O’rijk BBP-groei gemiddeld goed geraamd; geen optimism bias ► Alleen in die landen ramingen door onafhankelijk instituut IMF (2006): ‘The CPB provides an exemplary model for separating political and technical elements of macroeconomic policy. (…) The independence of the CPB gives assurance of objective macroeconomic analysis.’

11 Utwente 10-11-2009 Hoe blijft CPB onafhankelijk? Wetenschappelijk basis Totale transparantie ► Uitkomsten ► Aannames ► Instrumenten In beginsel geen betaalde opdrachten Organiseren eigen kritiek (nat. en internationale visitatiecommissies)

12 Utwente 10-11-2009

13 Utwente 10-11-2009 Ramingen voor de korte termijn Alleen macro-economie: BBP, consumptie, investeringen, uitvoer, invoer, inflatie, werkloosheid, begrotingssaldo, loonontw. etc. Met grootschalig macro-econometrisch model voor NL economie: SAFFIER Ieder kwartaal (o.a. MEV en CEP) Voor lopend jaar T en komend jaar T+1 Doorlooptijd: 3 weken tot 2 maanden

14 Utwente 10-11-2009 Ramingsproces (1) Vaststellen buitenlandbeeld ► wereldhandel, wisselkoers, olieprijs, …. Up-date laatste ‘realisatiecijfers’ CBS ► veel bijstellingen; pas 3 jaar later definitief Vaststellen overheidsbeleid (MN en ∆) ► belastingtarieven, premies, overheidsuitgaven, ….

15 Utwente 10-11-2009 Ramingsproces (2) Check residuen belangrijke gedragsvergelijkingen SAFFIER ► laatste 20 kwartalen; zonodig autonoom ingrijpen ► geen ‘slaaf van model’ ► geen ‘druk op de knop’ Draaien met model SAFFIER

16 Utwente 10-11-2009 Ramingsproces (3) Check plausibiliteit modeluitkomsten ► vergelijken met eerdere conjunctuurcycli ► afstemmen met CPB specialisten ► vergelijken met uitkomsten ‘leading indicators’ Nogmaals draaien met model Raming uitleggen ( MR, Ministeries en journalisten ) en publiceren

17 Utwente 10-11-2009 Ramingsproces (4)

18 Utwente 10-11-2009 Kenmerken SAFFIER (1) Grootschalig ► 40 geschatte gedragsvergelijkingen ► 160 vuistregels (m.n. collectieve sector) ► 2200 identiteiten (definities, technische vgl) ► 200 exogene variablelen Macro ► geen sectorale onderverdeling ► focus op marktsector en collectieve sector ► 14 afzetcategorieën Econometrisch ► sterke empirische basis (tijdreeksanalyse) ► nauwelijks rol verwachtingen (geen data) ► geen algemeen evenwicht

19 Utwente 10-11-2009 Kenmerken SAFFIER (2) Error Correctie Mechanisme ► LT: niveaus, economische theorie ► KT: procentuele mutaties, dynamiek Eclectisch model ► nuttige elementen uit meerdere econ. theorieën Collectieve sector uitgebreid gemodelleerd ► t.b.v. analyses voor politieke partijen/ ministers Kwartaal- en jaarversie (‘multi purpose’-model) ► KT met kwartaalversie ► MLT en LT met jaarversie

20 Utwente 10-11-2009 Kernrelaties SAFFIER

21 Utwente 10-11-2009 Raming versus realisaties (1)

22 Utwente 10-11-2009 Raming versus realisaties (2)

23 Utwente 10-11-2009 Trefzekerheid MEV-ramingen voor komend (lopend) jaar

24 Utwente 10-11-2009 Bronnen van voorspelfouten Bijstellingen CBS van voorlopige realisatiecijfers Foute exogene variabelen ► buitenlandexogenen (wereldhandel, olieprijs etc) ► overheidsbeleid Modelonzekerheid ► verkeerde specificatie gedragsvergelijkingen ► residuen gedragsvergelijkingen (R 2 < 1) Verkeerd ingrijpen o.b.v. ‘expert opinion’

25 Utwente 10-11-2009 Bijdragen aan voorspelfouten ( één jaar vooruit ) A B C Total BBP (volume, %) 15 12 73 100 Uitvoer (volume, %) 10 6 84 100 Bedr. invest. (vol, %) 55 29 16 100 Loonvoet (%) 18 54 28 100 Inflatie (%) 24 28 48 100 --------------------------------------------------------------------------- A Bijstellingen realisatiecijfers B Modelonzekerheid C Exogene variabelen CPB Document 178 (2009)

26 Utwente 10-11-2009 Voorspelbaarheid NL economie NL economie relatief ‘open’ …. ….dus extra gevoelig voor internationale ontwikkelingen ► geopolitieke spanningen (oorlogen, aanslagen) ► natuurrampen (orkaan, misoogst, overstroming) ► financiële rampen (boekhoudschandaal, faillissement Lehman Brothers) Internationale ontwikkelingen onvoorspelbaar Maakt voorspellen NL economie relatief moeilijk; EC (2003)

27 Utwente 10-11-2009 Ramen andere instituten beter? Conclusies vergelijkend warenonderzoek (10 instituten voor periode 1998-2007): Verschillen in trefzekerheid gering ► Vooral voor ramingen komend jaar Nationale instituten beter dan internationale CPB relatief sterk in ramen versnellen / vertragen economische groei bron: CPB Document 178

28 Utwente 10-11-2009 Omgaan met onzekerheid Geen cijferfetisjisme; cijfers afronden Accent op verhaal achter de cijfers Onzekerheid benadrukken ► in tekst ► met onzekerheidsdvarianten (‘what if’-analyses) Openheid over voorspelfouten Benadrukken: ► raming is ‘best guess’ maar …. altijd fout

29 Utwente 10-11-2009 Slotakkoord Korte-termijnramingen zinvol of zinloos? ► Kabinet en soc. partners kunnen niet zonder Meerdere CPB’s geeft betere ramingen? ► geen voordelen: –verschillen trefzekerheid gering –gevoeligheid internationale ontwikkelingen blijft ► wel nadelen: –gevaar van ‘shoppen’ –loononderhandelingen minder efficiënt –extra instituut t.b.v. consensus nodig –geen toegang tot vertrouwelijke informatie –duurder

30 Utwente 10-11-2009 Tot slot: De 4 Ellen van het Voorspellen L euk L eerzaam L astig L ink ► slapeloze nachten?

31 Utwente 10-11-2009 Schrale troost “Many critics, no defenders Forecasters have two regrets When they hit, no one remembers When they miss, no one forgets.” Dank voor uw aandacht. Meer weten? www.cpb.nl