Is de rechtsstaat in crisis?

Presentatie over: "Is de rechtsstaat in crisis?"— Transcript van de presentatie:

1 Is de rechtsstaat in crisis?
2.1 – Zit er een dokter in de cel? 2.2 – Pak de boef dan, als je kan 2.3 – Die pet past ons allemaal

2 Terugblik op §1.1 t/m §1.3 § 1.1 – In naam der wet: open de deur (1/3)
waarden (ideeën die mensen belangrijk vinden) en normen (regels die uit normen voortkomen. Om samen te kunnen leven, zijn regels nodig. Belangrijkste regels zijn te vinden in de grondwet. Burgers en overheid moeten zich houden aan deze wetten. Daarom is Nederland een rechtsstaat. Kenmerken rechtsstaat: - machtenscheiding - rechtsbescherming - rechtshandhaving

3 Terugblik op §1.1 t/m §1.3 § 1.1 – In naam der wet: open de deur (2/3)
Machtenscheiding: wetgevende macht (1e en 2e kamer) uitvoerende macht (ministers) rechterlijke macht (rechters) Rechtsbescherming: overheid handelt zoals de wet voorschrijft oppakken na overtreding recht op een advocaat Rechtshandhaving: geweldsmonopolie

4 Terugblik op §1.1 t/m §1.3 § 1.1 – In naam der wet: open de deur (3/3)
Toepassing: Strafrecht arrestatie (politie) verhoor (politie) onderzoek (officier van justitie) ondersteuning (advocaat) rechtszaak (rechter) seponeren (bewijs niet rond) schikken (overeenkomst) vervolgen  uitspraak  straf/geen straf/hoger beroep

5 Terugblik op §1.1 t/m §1.3 § 1.2 – Strijd voor vrijheid en gelijkheid (1/2) Koningen. Absoluut heersers. Hadden alle macht en waren aangesteld om de wil van God te doen. Revoluties. Rond 1800 kwam er verzet van de bourgeoisie. Opstand tegen koningen. Verlichting. Nieuwe denkrichting. Wetenschap werd belangrijk. Kritiek op geloof en onredelijkheid. Van belang werden rechtvaardigheid, democratie en mensenrechten. Grondwet. In Europa werden langzaamaan wetten vastgelegd. Nederland krijgt in 1798 een grondwet. Belangrijk: vrijheid van godsdienst en… Machtenscheiding. Koning verliest macht. Ministers doen wetsvoorstellen en voeren uit, parlement keurt goed en controleert. Rechter straft indien wetten niet worden nageleefd.

6 Terugblik op §1.1 t/m §1.3 § 1.2 – Strijd voor vrijheid en gelijkheid (2/2) Trias politica: wetgevende macht (1e en 2e kamer) uitvoerende macht (ministers) rechterlijke macht (rechters) Plichten & rechten vastgelegd: leerplicht (1900), algemeen kiesrecht (1919), verbod discriminatie (1983). Geweldsmonopolie. Alleen overheid mag geweld gebruiken om naleving van de wet te bereiken. Straffen. Tot 1860 lijfstraffen, daarna opsluiting in cellen. Na roep om terugkeer van gevangenen in samenleving. Begin 21e eeuw: harder straffen van veelplegers en daders van geweldsmisdrijven.

7 Rechts (conservatief)
Terugblik op §1.1 t/m §1.3 § 1.3 – Tand om tand of zachte hand? (1/3) Vrije samenleving Rechtsstaat Totalitaire staat Nadruk op rechten Rechten en plichten Nadruk op plichten Links (progressief) Midden Rechts (conservatief) Afschaffers Hervormers Verharders

8 Terugblik op §1.1 t/m §1.3 § 1.3 – Tand om tand of zachte hand? (2/3)
Criminaliseren of decriminaliseren opnemen in de strafwet (strafrechtverharders) mensen vrij laten maar strafrecht als noodmaatregel (strafrechthervormers) of mensen vrij laten in hun keuzes (strafrechtafschaffers). Controle of vrijheid blijheid preventief controleren (strafrechtverharders) voornamelijk straffen na delicten (strafrechthervormers) te veel politie bedreigt burgers juist, dus mensen ruimte geven (strafrechtafschaffers) Straffen of heropvoeden langere straffen (strafrechtverharders) resocialisatie (strafrechthervormers) herstel vrede en veiligheid en onderling oplossingen zoeken (strafrechtafschaffers)

9 Terugblik op §1.1 t/m §1.3 § 1.3 – Tand om tand of zachte hand? (3/3)

10 §2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Gelijkheidsbeginsel. In gelijke gevallen, worden mensen gelijk behandeld. Artikel 1 van de grondwet.

11 §2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Ontwikkeling van het gelijkheidsbeginsel

12 §2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Is er altijd sprake van gelijkheid? Commissie Gelijke Behandeling

13 §2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Witteboordencriminaliteit Hoge sociale positie, overtreding in de beroepssfeer

14 §2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Blauweboordencriminaliteit Lage maatschappelijke positie, vaak in de privésfeer, fysiek geweld.

15 §2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Openbaar Ministerie (OM) klaagt verdachten aan en doet onderzoek naar de feiten Veroordeling door de rechter of Schikking (overeenkomst verdachte en OM) Technisch sepot (onvoldoende bewijs) Beleidssepot (vervolging heeft teveel nadelen voor een bedrijf) Rechter straft: Daadgericht Dadergericht

16 §2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Klassenjustitie?

17 §2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Vrouwe justitia:

18 §2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Links Midden Rechts Regelmatig sprake van klassenjustitie Niet bewust sprake van klassenjustitie. Wel goede controle nodig Rechter en OM zijn goed opgeleid. Amper sprake van klassenjustitie

19 §2.2 Pak de boef dan, als je kan
Macht van de overheid Overheid moet de macht handhaven. Optreden tegen wetsovertreders. - Hoogste macht ligt bij de overheid. - Nederlanders accepteren macht van de overheid: gezag. Macht van de overheid beperkt want burgers hebben rechten. Rechten beschermen tegen te grote macht van overheid. Rechten kunnen niet zomaar worden afgepakt. Botsing?

20 §2.2 Pak de boef dan, als je kan
Macht van de overheid Rechtshandhaving Rechtsbescherming Botsing?

21 §2.2 Pak de boef dan, als je kan
De overheid heeft machtsmiddelen om recht te handhaven. Politie: Opsporen van overtreders Handhaven van de orde Hulpverlening

22 §2.2 Pak de boef dan, als je kan
Het Openbaar Ministerie (OM) houdt zich bezig met vervolgingen: Geeft leiding bij opsporing Brengt verdachten voor de rechter Zorgt dat straffen worden uitgevoerd Maar werkt deze aanpak?

23 §2.2 Pak de boef dan, als je kan
Pakkans Strafkans Prestatiecontract

24 §2.2 Pak de boef dan, als je kan
Bewijzen Getuigenverklaringen Verdachtenverklaring Verklaring van deskundigen Schriftelijke documenten Voorwerpen Ontlastende bewijzen

25 §2.2 Pak de boef dan, als je kan
Links Midden Rechts Prestatiecontract werkt verkeerd. Meer nadruk op preventieve maatregelen Fouten van politie en justitie worden uitvergroot en druk op hen is te groot. Prestatiecontracten en ver-antwoordelijkheid bij politie en justitie moeten dit verbeteren. Prestatiecontracten verhogen pak- en strafkans. Politie en justitie moeten meer bevoegdheden hebben.

26 §2.2 Pak de boef dan, als je kan
Links Midden Rechts Rechtsbescherming Rechtshandhaving