Cisca Hoogendijk, Papyrologisch Instituut, 2014

Presentatie over: "Cisca Hoogendijk, Papyrologisch Instituut, 2014"— Transcript van de presentatie:

1 Cisca Hoogendijk, Papyrologisch Instituut, 2014
Antieke bronnen en materiële cultuur van de Grieks-Romeinse wereld: GRIEKSE PAPYROLOGIE Cisca Hoogendijk, Papyrologisch Instituut, 2014

2 Papyrologie: wetenschap die zich bezighoudt met het ontcijferen en bestuderen van alle teksten die op papyrus geschreven staan Zelfstandige discipline Hulpvak Zelfstandige discipline specialisten Hulpvak voor o.m. Oude Geschiedenis, Egyptologie, Klassieke talen, Rechten, Theologie

3 Papyrus Cyperus Papyrus L.
De plant Cyperus Papyrus L. groeide in de Oudheid alleen in de Nijl

4 Vervaardiging van papyrus
Papyrus as a writing material was invented in ancient Egypt in the fourth millennium BCE. It was made by pasting together, crosswise, two layers of strips of the stem of the papyrus plant. The ancient source on the method of papyrus-making is Pliny the Elder, who describes the technique in his Naturalis Historia XIII, (cf. Lewis 1974, Turner 1978, Hendriks 1984). Triangular stem, green outer layer peeled off, cut strips, lay crosswise, sticks together with natural glue in plant, sheet of papyrus, sanded / polished with pumice stone. [lib.umich.edu/papyrus_making/lg_intro.html] 4

5 Papyrusrol binnenkant beschreven met de vezels mee kolommen

6 Codex (Papyrus Bodmer 66, Evangelie Johannes, ca. 200 na Chr.)
Later ook boekvorm = codex (Papyrus Bodmer 66, Evangelie Johannes, ca. 200 na Chr.) bladzijden, beschreven aan twee kanten

7 Papyrus met Griekse tekst
Recto = voorkant Verso = achterkant (Contract over betaling achterstallige pachtgelden, 21 december 86 na Chr.) Recto = voorkant (beschreven met vezels mee) Verso = achterkant (vaak onbeschreven) Uit collectie Pap. Int. Betaling achterstallige pacht.

8 Vindplaats papyri Meestal Egyptische woestijn: - Vuilnisbelten
Verlaten dorpen en steden Mummiecartonnage Soms buiten Egypte 8

9 Geografische verdeling papyri
EGYPTE Herculaneum Sporadisch: Griekenland, Israël, Dura-Europos, Arabië, Libië, Engeland, ... Dode Zee-rollen

10 Schrijfmateriaal in de Oudheid
Ostracon = potscherf (kwitantie voor dijk- en badhuisbelasting 19 augustus 94 na Chr.) O 47 Dijk- en badhuisbelasting 19 augustus 94 na Chr.

11 Meer schrijfmateriaal in de Oudheid, zie tentoonstelling
Hout (mummie-etiketten, wastabletten, dunne plankjes) Linnen Lood Perkament Michigan 11

12 Verschillende talen op papyrus (1)
Egyptisch: drie schriftvarianten: Hiërogliefen, vanaf 2500 Hiëratisch, vanaf 2500 Demotisch, vanaf ca. 650 vC vC: Cambyses, Egypte Perzische satrapie Aramees

13 Verschillende talen op papyrus (2)
332 v.Chr. Alexander de Grote, na hem Ptolemaeën GRIEKS (meeste papyri) 31 v.Chr Augustus, Egypte Romeinse provincie Latijn 212 na Chr. Constitutio Antininiana Diocletianus Theodosius (Christendom) Koptisch Arabieren, Egypte onderdeel Kalifaat Arabisch

14 Verschillende handschriften
Wat staat er op? Documentaire teksten (brieven, contracten, edicten, rekeningen, boodschappenlijstjes, etc.) 2) Literaire teksten (Plato, Homerus, Bijbel etc.) Verschillende handschriften 14

15 Periodes Griekse papyrologie
v.Chr.: Ptolemaeëntijd 31 vC na Chr.: Romeinse tijd na Chr.: Byzantijnse tijd 640 - ca. 800 na Chr.: Arabische tijd

16 Bezoek Hadrianus Inv. 172: Bericht over voorbereidingen bezoek Hadrianus, 129 na Chr. Instituut, volgende week origineel te zien / historisch belang 16

17 Geschiedenis van het vak Papyrologie
1) vroege periode (tot ca. 1820)  toevallige aankopen; Napoleon 2) periode van opbouw (ca ) eerste edities; collecties 3) periode van bloei (ca heden) edities, woordenboeken, ‘Berichtigungsliste’ nieuwe ontwikkelingen: - archieven - tweetaligheid - ’New Papyrology’ - internet 1) 1752 Ontdekking van verkoolde papyrusrollen in Herculaneum. 1778 Aankoop Charta Borgiana door een Italiaanse handelaar in Egypte. Publicatie van de Charta Borgiana door N. Schow: Charta papyracea graece scripta Musei Borgiani Velitris. 1798 Napoleon in Egypte. 2) 1826/27 Uitgave van de Griekse papyri van het Egyptisch Museum in Turijn. Leids Museum van Oudheden koopt een hoeveelheid papyri van de Zweedse consul in Egypte, d'Anastasi. 1843 Leemans publiceert een deel van de papyri uit het Museum van Oudheden. 1877/8 De Nationale Bibliotheek in Wenen koopt bijna papyri (Grieks, Koptisch, Arabisch). 3) 1893 P. Lond. I.; 1895 BGU I; 1898 P. Oxy. I. 1922 Fr. Preisigke publiceert deel 1 van de Berichtigungsliste der griechischen Papyrusurkunden aus Ägypten (BL I). 1940 Eerste deel van de serie Papyrologica Lugduno-Batava: The Warren Papyri. Nieuwe ontwikelingenen: Archiefonderzoek, Tweetalig onderzoek, “New Papyrology” (interdisciplinair, historische, demografische, antropologische etc. methoden toegepast op pap. bronnen); Internet

18 Editie Uiterlijke beschrijving; handschrift Datering
Griekse transcriptie Vertaling Commentaar, interpretatie Handschrift kan helpen bij datering Transcriptie met kritisch apparaat 18

19 “Leidener Klammersystem”
… sporen van letters . (onder letter) onzeker gelezen letter [ ] verloren gegane letters < > volgens uitgever vergeten letters ( ) door de uitgever voluit geschreven afkortingen en symbolen { } volgens uitgever te verwijderen letters [[ ]] door antieke schrijver doorgehaalde letters ` ´ door antieke schrijver boven de regel toegevoegde letters . onzeker gelezen letter (meestal beschadigd) [ ] verloren gegane letters < > letters, ten onrechte door de schrijver weggelaten en door de uitgever aangevuld ( ) afkortingen en symbolen, door de uitgever voluit geschreven { } door de schrijver geschreven letters die volgens de uitgever uit de tekst moeten worden verwijderd [[ ]] letters die door de schrijver zelf zijn doorgehaald ` ´ letters die door de schrijver boven de regel zijn toegevoegd. 19

20 Publicatie In BOEK: corpus of ‘editie’ (BGU, P.Oxy. etc.)
In tijdschrift, bundel, daarna in Sammelbuch (SB) Griekse teksten ook ONLINE (met datering, soms vertaling, verwijzingen naar vertalingen, afbeeldingen, besprekingen etc.; ZONDER interpretatie en commentaar) namen naar vindplaats, bewaarplaats,persoon, varia P.L.Bat. 33 of P. Worp 20

21 Grieks: Koinè-Grieks Na Alexander de Grote Nieuwe woorden
Vereenvoudiging Verandering uitspraak (“iotacisme”) >>> Leidt tot schrijffouten! - o.m. op -εια, -ειον, -ιζω, -εω, -ευω verzwakking betekenis: ἄρατος  κατάρατος  ἐπικατάρατος ; ἀνταποδίδωμι - verbuiging ναῦς  πλοῖον vervoeging ἔλεγονἔλεγα ε = αι ει = η = ι οι = υ - verdwijning optativus, later dativus 21

22 Correcties na publicatie
Ontdekken van fouten Verbeteren van fouten Gepubliceerde correcties verzameld in Berichtigungsliste (BL) Leiden - Heidelberg 22

23 Apparaat Bibliotheek Papyrologisch Instituut (UB ingang 6, PAPY): tekstedities, BL’s, hand- en woordenboeken, secundaire literatuur Griekse tekst, foto’s, vertalingen,bibliografie etc. op of via Archieven, personen, plaatsen,collecties etc. via Meer informatie en links op In toekomst ook BL via Papyri.info =DDBDP etc. 23 23

24 Keuzevak: College Inleiding Papyrologie (vertaalde teksten)
Met name voor studenten OG en OCMW Tweede blok op dinsdag en vrijdag uur Eerste college: dinsdag 1 april om uur in Vrieshof 1/006 Doel: zelfstandig gebruik van papyrologische bronnen inzicht in betekenis van papyrologische bronnen voor geschiedenis Grieks-Romeins Egypte 5ects