Preventie inzake alcohol en drugs op het werk

Presentatie over: "Preventie inzake alcohol en drugs op het werk"— Transcript van de presentatie:

1 Preventie inzake alcohol en drugs op het werk
Preventie inzake alcohol en drugs op het werk

2 Alcohol en drugs in het privéleven
Alcohol en drugs in het privéleven Slides 2 en 3 Het gebruik van alcohol is sterk ingeburgerd en sociaal aanvaard in onze samenleving. Voor een aantal personen leidt het gebruik van alcohol echter tot problemen op het werk, thuis en in het sociale leven. Bovendien gebruiken Belgen niet enkel alcohol, maar ook andere drugs. In België wordt erg veel medicatie gebruikt (vooral slaap- en kalmeermiddelen). Bij jongeren zijn de meest gebruikte drugs cannabis en synthetische drugs (xtc) en ook bij volwassenen zijn cannabis, cocaïne en xtc geen zeldzaamheid meer. Regelmatig en langdurig alcoholgebruik kan leiden tot gezondheidsproblemen, overmatig gebruik zelfs tot veiligheidsrisico’s, niet alleen voor de gebruiker zelf, maar ook voor zijn omgeving. We kunnen dit overmatig gebruik dan ook omschrijven als ‘probleemgebruik’. Een gecombineerd gebruik van medicatie en drugs kan tot dezelfde problemen leiden. (NAVB dossier 124, p. 3)

3 Alcohol en drugs op het werk
Alcohol en drugs op het werk

4 Alcohol = = = = = Een glas bier 5° (25 cl) = een glas wijn 12° (10 cl) = een glas champagne 12° (10 cl) = een glas aperitief 18° (7 cl) = een glas pastis 45° (2,5 cl) = een glas whisky 40° (2,5 cl) Slides 4 en 5 We maken een onderscheid tussen drie soorten alcoholische dranken: bier (alcoholgehalte tussen 5 en 8 % vol), wijn (tussen 10 en 12 % vol) en sterke dranken (tussen 22 en 45 % vol). Een normaal glas alcohol bevat ongeveer 10 gram alcohol. Vandaar de equivalentie tussen: een glas bier 5° (25 cl) = een glas wijn 12° (10 cl) = een glas champagne 12° (10 cl) = een glas aperitief 18° (7 cl) = een glas pastis 45° (2,5 cl) = een glas whisky 40° (2,5 cl) Een groot gedeelte van de opgenomen alcohol wordt door de lever afgebroken. Dit proces verloopt erg langzaam en zolang de alcohol niet afgebroken is, blijft hij aanwezig in het lichaam, in het bijzonder in het bloed en de hersenen, waarvan hij de activiteit verstoort en vertraagt. Alcohol is erg snel werkzaam, maar wordt erg traag afgebroken: ongeveer één glas per anderhalf uur. Er bestaat geen enkele “truc” om alcohol sneller af te breken; tijd is het enige middel. (NAVB dossier 124, p. 5)

5 Alcohol Trage afbraak: anderhalf uur per glas

6 Alcohol Gewenste effecten: ontspanning, euforie, zelfvertrouwen, …
Alcohol Gewenste effecten: ontspanning, euforie, zelfvertrouwen, … Slide 6 De gewenste effecten van alcohol zijn een gevoel van ontspanning, plezier, euforie en minder remmingen, wat zorgt voor een vals gevoel van gemakkelijkheid, veiligheid en zelfvertrouwen. Jammer genoeg kan een overmatig alcoholgebruik ook zorgen voor ongewenste effecten, zoals agressiviteit, slaperigheid, een verminderde controle over de spraak en handelingen, moeilijkheden om de bewegingen te coördineren, vertraagde reflexen, een verminderde waakzaamheid, een verminderd gezichtsveld, stemmingswisselingen, aantasting van het stuurcentrum van de automatische spierbewegingen (hart, longen), … (NAVB dossier 124, p. 5)

7 Alcohol – Gevolgen en risico’s op korte termijn
Alcohol – Gevolgen en risico’s op korte termijn Veiligheid (verminderde controle, vertraagde reflexen, slaperigheid, arbeidsongevallen, …) Verminderde prestaties Gezondheid (lever, nieren, gebrek aan water, hoofdpijn, …) Sociaal vlak (agressiviteit, stemmingswisselingen, problemen met collega’s, …) Slide 7 Alcoholgebruik heeft gevolgen en risico’s op meerdere vlakken: • veiligheid: de verminderde controle over de handelingen, de minder goede coördinatie van de bewegingen, vertraagde reflexen, verminderde waakzaamheid en slaperigheid kunnen een groot gevaar inhouden voor anderen en voor de gebruiker zelf. Iemand die onder invloed van alcohol met een voertuig rijdt, een gevaarlijke machine gebruikt, zich (te voet of op een andere manier) op moeilijk toegankelijke plaatsen begeeft, toezicht of precisiewerk uitvoert, kan verkeersongevallen, ongevallen thuis of arbeidsongevallen en/of materiële schade veroorzaken. • prestaties: de prestaties bij hand- of hoofdarbeid en bij vrijetijds- of sportactiviteiten zijn minder goed. • gezondheid: het lichaam kan zwaar op de proef gesteld worden. Vooral de lever moet intensief werken. Alcohol stimuleert ook de nieren en zorgt voor een gebrek aan water in het lichaam, wat onder andere hoofdpijn kan veroorzaken. Bij een hoge dosis (meer dan 10 glazen) bestaat het risico op alcoholcoma of soms zelfs op de dood doordat het stuurcentrum van de automatische spierbewegingen (hart, longen) aangetast wordt. • sociaal vlak: de agressiviteit, de verminderde controle over de spraak en handelingen en de stemmingswisselingen kunnen zorgen voor problemen in de familie, de vriendenkring of op het werk. Iemand die onder invloed van alcohol is, is niet meer dezelfde en kan dingen doen die anderen kwetsen of ontgoochelen, wat op korte of lange termijn tot een afwijzing van deze persoon kan leiden. (NAVB dossier 124, p. 6)

8 Alcohol – Gevolgen en risico’s op lange termijn
Alcohol – Gevolgen en risico’s op lange termijn Gezondheidsproblemen: lever, cirrose, spijsvertering, hart- en vaataandoeningen, slaapstoornissen, geheugenstoornissen, … Afhankelijkheid: slaaf van alcohol en moeilijk om de situatie nog te veranderen, biologische, psychologische en sociale kwetsbaarheid, … Sociaal vlak: moeilijk leefbaar klimaat voor het gezin en op het werk, financiële of juridische gevolgen, de persoon raakt geïsoleerd, … Slide 8 Hier gaat het om gevolgen en risico’s van een herhaaldelijk overmatig alcoholgebruik en van een alcoholverslaving. Ook op lange termijn heeft alcoholgebruik gevolgen en risico’s op meerdere vlakken: • Gezondheid: - leverproblemen: ontsteking, opzwelling, cirrose; - spijsverteringsproblemen: ontsteking van de maag, de slokdarm en de alvleesklier; - hart- en vaataandoeningen, verhoogde bloeddruk; - mogelijk verband met bepaalde kankers: van de lever, mond, keel, alvleesklier, dikke darm en borst; - aantasting van het zenuwstelsel; - gewichtsproblemen; - slaapstoornissen; - geheugenstoornissen; - vruchtbaarheidsproblemen; - problemen voor zwangere vrouwen; - … • Verslaving: Een overmatig alcoholgebruik kan beetje bij beetje leiden tot afhankelijkheid, waarbij de gebruiker de slaaf wordt van alcohol en waarbij het moeilijk wordt om de situatie nog te veranderen. Dit afglijden naar een verslaving heeft verschillende oorzaken: - biologische kwetsbaarheid als gevolg van het beloningssysteem; - psychische kwetsbaarheid, waarbij de personen angstig en depressief kunnen zijn en soms weinig zelfvertrouwen hebben; - sociale kwetsbaarheid, die verband houdt met de beroepsactiviteit en sociale factoren. De verslaving kan verschillende vormen aannemen: - fysieke afhankelijkheid; - tolerantie: noodzaak om de dosis te verhogen om een gelijkaardig effect te verkrijgen; - psychische afhankelijkheid: onmogelijkheid om de alcohol op te geven ondanks de problemen die het gebruik met zich meebrengt. • Sociaal vlak: Doordat het overmatig alcoholgebruik zich steeds herhaalt, kan een moeilijk leefbaar klimaat ontstaan, zowel in het gezin, de vriendenkring als met de collega’s op het werk. Dit zijn relationele problemen, maar een overmatig alcoholgebruik kan ook financiële of juridische gevolgen hebben. Wie een problematisch alcoholgebruik heeft, kan geïsoleerd raken en verstoten worden door zijn omgeving. (NAVB dossier 124, p. 6)

9 Medicatie en drugs – gewenste effecten
Medicatie en drugs – gewenste effecten Medicatie: Slaapmiddelen, kalmeermiddelen: minder slaapproblemen, minder stress Antidepressiva: behandeling van een depressie Pijnstillers: verlichting van chronische of hevige pijn Drugs: euforie, kalmering, gevoel van energie, zelfvertrouwen, … Slide 9 In dit hoofdstuk geven we een algemene bespreking van drugs. We beperken ons tot substanties waarvan het gebruik een psychisch effect heeft op de mens (naast alcohol), die bijvoorbeeld euforisch maken, kalmeren, stimuleren, remmingen wegnemen, pijn verlichten, de stemming verbeteren, ... maar die ernstige bijwerkingen kunnen hebben, zoals fysieke en psychische gezondheidsproblemen en maatschappelijke problemen. Deze problemen zijn afhankelijk van de ingenomen substantie, de persoonlijkheid van de gebruiker, de frequentie van het druggebruik en de ingenomen hoeveelheid. Sommige van deze drugs zijn verboden (cannabis, cocaïne, heroïne, xtc, ...), andere kunnen door een arts voorgeschreven worden (kalmeermiddelen, slaapmiddelen, antidepressiva, pijnstillers, ...) of worden vrij verkocht (pijnstillers). Wanneer werknemers medicatie moeten gebruiken, is het aan te raden dat ze met de behandelende geneesheer of eventueel met de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer overleggen in welke mate dit combineerbaar is met de taken die ze moeten uitvoeren. Effecten De gewenste effecten verschillen naargelang van de gebruikte substantie: • Medicijnen: - Slaapmiddelen, kalmeermiddelen: minder slaapproblemen, stress, angst; - Antidepressiva: behandeling van een depressie; - Pijnstillers: verlichting van chronische of hevige pijn. • Drugs (bv. cannabis, cocaïne, xtc): euforie, kalmering, veranderde waarneming, gevoel van energie, zelfvertrouwen, wegvallen van remmingen, ... (NAVB dossier 124, p. 6-7)

10 Medicatie en drugs – Gevolgen en risico’s op korte termijn
Medicatie en drugs – Gevolgen en risico’s op korte termijn Medicatie: verminderde concentratie, verminderde reactiesnelheid, problemen met het zicht, het zenuwstelsel, spijsverterings- en urineproblemen, ademhalingsmoeilijkheden, … Drugs: veranderde waakzaamheid, perceptiestoornissen, visuele en auditieve hallucinaties, agressiviteit, … Slide 10 Het gebruik van medicijnen (slaapmiddelen, kalmeermiddelen, antidepressiva en pijnstillers) kan op korte termijn de volgende risico’s met zich meebrengen: • Verminderde concentratie, verminderde reactiesnelheid, troebel zicht, problemen met het zenuwstelsel, spijsverterings- en urineproblemen, ademhalingsmoeilijkheden, stemmingswisselingen, hoofdpijn, droge mond, seksuele problemen, ... Een overdosis slaappillen kan ook een coma of een ademhalingsstilstand veroorzaken. Het gebruik van drugs (cannabis, cocaïne en xtc) kan op korte termijn de volgende risico’s met zich meebrengen: • Veranderde waakzaamheid, perceptiestoornissen, visuele, auditieve en lichamelijke hallucinaties, verminderde geheugencapaciteit en verminderd concentratievermogen, slaapstoornissen, geen gevoel van honger, vermoeidheid, dorst, verminderde weerstand tegen infecties, hartproblemen, verhoogde bloeddruk, infecties van de luchtwegen, spierkrampen, agressiviteit, hoofdpijn, seksuele problemen, ... Wanneer drugs met een injectiespuit toegediend worden, bestaat de kans op infecties, abcessen, hepatitis en aids. Een overdosis kan een coma of overlijden veroorzaken. (NAVb dossier 124, p. 7) Foto: Pascal Vyncke, SeniorenNet.be

11 Medicatie en drugs – Gevolgen en risico’s op lange termijn
Medicatie en drugs – Gevolgen en risico’s op lange termijn Medicatie: gewenning, afhankelijkheid, duizelingen, geheugenverlies, depressie, nier- en urineproblemen, … Drugs: gewenning, afhankelijkheid, spijsverterings- problemen, slaapstoornissen, hartstoornissen, depressie, agressiviteit, … Foto: Pascal Vyncke, SeniorenNet.be Slides 11 en 12 Het gebruik van medicijnen (slaapmiddelen, kalmeermiddelen, antidepressiva en pijnstillers) kan op lange termijn de volgende risico’s met zich meebrengen: • Gewenning, afhankelijkheid, duizelingen, geheugenverlies, depressie, veranderde persoonlijkheid, hoofdpijn, spijsverteringsproblemen, nier- en urineproblemen, slappere spieren, ... Het gebruik van drugs (cannabis, cocaïne en xtc) kan op lange termijn de volgende risico’s met zich meebrengen: • Gewenning, afhankelijkheid, persoonlijkheidsstoornissen, spijsverteringsproblemen, infecties van de luchtwegen, hartstoornissen, verminderde geheugencapaciteit en verminderd concentratievermogen, bepaalde kankers, depressie, slaapstoornissen, angst, agressiviteit, paranoia, huidproblemen, seksuele stoornissen, ... Naast gezondheidsproblemen kunnen ook gerechtelijke en financiële problemen en problemen met de personen uit de omgeving van de gebruiker voorkomen. Er moet ook opgemerkt worden dat gebruikers vaak verschillende substanties tegelijk consumeren, of het nu medicijnen, alcohol of drugs zijn. In dat geval zijn de risico’s nog veel groter. (NAVB dossier 124, p. 7)

12 Risico’s alcohol en drugs
Risico’s alcohol en drugs Gelijktijdig gebruik van alcohol, medicatie of drugs: verhoogde risico’s!

13 Functioneringsproblemen op het werk
Functioneringsproblemen op het werk Verminderde kwaliteit van de arbeidsprestaties → risico op fouten en ongevallen Verminderde kwaliteit van de arbeidsrelaties → slechte werksfeer Gevolgen van een sporadisch of chronisch overmatig gebruik van alcohol of drugs? Slide 13 In de punten Alcohol en Medicatie en drugs hebben we de schadelijke gevolgen van alcohol en drugs op de gezondheid en het gedrag besproken. Wat ons in dit NAVB dossier vooral interesseert, zijn de gevolgen van een probleemgebruik op het werk, in het bijzonder in de bouwsector, die erg veel risicoberoepen telt. De werknemers uit de sector kunnen bovenop hun privéproblemen te maken krijgen met zwaar, stresserend werk en dan kunnen alcohol of drugs een moment van ontspanning bieden of op erg korte termijn een stimulans zijn, dat moeten we erkennen. Elk gebruik dat in het begin verantwoord is, kan echter beetje bij beetje afglijden naar een probleemgebruik. Het begrip “probleemgebruik” omvat zowel de gevolgen van een sporadisch overmatig gebruik als die van een chronisch overmatig gebruik. Probleemgebruik is het gevolg van de interactie tussen de drie volgende risicofactoren: • De persoon: zijn persoonlijkheid, geslacht, leeftijd, humeur op een bepaald moment, normen en waarden, biogenetische en sociale kwetsbaarheid; • De ingenomen substantie: het soort substantie, de gewenste effecten van het gebruik, de manier van inname; • De context: de lichamelijke, sociale, culturele en familiale omgeving, de vrienden, het werk (beschikbaarheid van alcohol, sociale druk, gebrek aan sociale of hiërarchische controle, stresserend, eentonig of gevaarlijk werk, verantwoordelijkheidsbereik, ...), het co-alcoholisme, nl. de steun van de omgeving, die de persoon met een problematisch gebruik beschermt uit vriendschap, solidariteit of om problemen te vermijden. Welke substantie ook ingenomen wordt, of ze nu al dan niet legaal is, de gevolgen op het functioneren van de werknemer zijn gelijkaardig. We moeten rekening houden met het alcohol- of drugsgebruik dat zich voordoet tijdens de werkgerelateerde uren, nl. de uren (onmiddellijk) voor het werk, de arbeidsuren, met inbegrip van de middagpauze, “speciale gelegenheden” op het werk en de weg van en naar het werk. Een problematisch gebruik kan de volgende gevolgen hebben: • meer en ernstigere arbeidsongevallen (menselijke en materiële gevolgen); • productiviteitsverlies door een gebrek aan efficiëntie (risico op een verlaagde waakzaamheid, risicoperceptie en een trage reactiesnelheid, op foute beslissingen, ...); • kwaliteitsverlies (risico op fouten); • een slechter imago van de onderneming (perceptie van de buitenwereld); • een slechtere gezondheid van de werknemers; • minder gekwalificeerd personeel (risico op minder competent personeel als de arbeidsongeschikte persoon vervangen moet worden); • een verhoogd ziekteverzuim, meer vertragingen en plotse verdwijningen (risico op een hogere werklast voor de andere werknemers, op te late leveringen, ...) • een slechtere werksfeer (risico op stress, agressief of zelfs onverantwoord gedrag). (NAVB dossier 124, p. 7 en 8)

14 Preventiebeleid in de onderneming
Preventiebeleid in de onderneming Waarom? Menselijke en economische redenen: Arbeidsongevallen vermijden Productiviteits- en kwaliteitsverlies vermijden Een goed imago van de onderneming behouden Gekwalificeerd personeel in dienst houden Het ziekteverzuim en de vertragingen beperken Een motiverende werksfeer behouden Wettelijke verplichtingen: welzijn op het werk en CAO 100 Slide 14 Zoals we in de vorige hoofdstukken gezien hebben, kan alcohol- en druggebruik een heel aantal problemen met zich meebrengen, zowel privé als op het werk. Niemand zal het belang van een gezonde, veilige werkatmosfeer betwisten. Daarom is het nodig dat ondernemers, onderaannemers, mede-aannemers, zelfstandigen, werfleiders, opzichters, ploegbazen, werknemers en andere intervenanten op de werf bijzondere aandacht besteden aan preventie en bescherming op het werk, zodat het welzijn op het werk bevorderd wordt. Met een preventiebeleid inzake alcohol en drugs kunnen de zaken openlijk besproken worden en kan deze problematiek aangepakt worden, ondanks het taboekarakter ervan. Door een preventiebeleid te ontwikkelen, zijn bedrijven voorbereid om de problemen aan te pakken wanneer ze zich voordoen. Het preventiebeleid moet op een gelijkaardige manier aangepakt worden voor alcohol- en druggebruik, het mag niet afhankelijk zijn van de ingenomen ‘substantie’. Er wordt immers aangeraden om het preventiebeleid toe te spitsen op de gevolgen van het gebruik, nl. het slechte functioneren van de personen op hun werk, en niet zozeer op het feit dat ze deze ‘substantie’ ingenomen hebben, want hun slechte arbeidsprestaties kunnen objectief vastgesteld worden. Als iemand zijn werk niet correct uitvoert, moet de vraag gesteld worden hoe de situatie verbeterd kan worden, moet het probleem met de werknemer besproken worden en moet deze laatste gemotiveerd worden om zijn werk beter uit te voeren door zijn gedrag te veranderen. Het is zowel goed voor de werknemer als de werkgever dat de problemen opgelost worden. Menselijke en economische redenen Een onderneming moet aan het maximum van haar mogelijkheden werken om de continuïteit en kwaliteit te waarborgen en de werknemers zijn belangrijke pionnen in de goede werking hiervan, of het nu gaat om de directie, de hiërarchische lijn of de werknemers van alle niveaus. Als de werknemers problemen hebben die verband houden met alcohol- en/of druggebruik, heeft de onderneming er alle belang bij om hier zo snel mogelijk iets aan te doen en zo: • arbeidsongevallen te vermijden (menselijke en materiële gevolgen); • productiviteitsverlies door een gebrek aan efficiëntie te vermijden (risico op een verlaagde waakzaamheid, een slechte risicoperceptie en reactiesnelheid, op foute beslissingen, ... ); • kwaliteitsverlies te vermijden (risico op fouten); • een goed imago te behouden (perceptie van de buitenwereld); • gekwalificeerd personeel in dienst te houden (risico op minder competent personeel als de arbeidsongeschikte persoon vervangen moet worden); • het ziekteverzuim, de vertragingen en plotse verdwijningen te beperken (risico op een hogere werklast voor de andere werknemers, op te late leveringen, ...); • een motiverende werksfeer en goede arbeidsrelaties te behouden (risico op stress, agressief of zelfs onverantwoord gedrag). • … CAO 100 De collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) betreffende het voeren van een preventief alcohol- en drugsbeleid in de onderneming is gebaseerd op de volgende principes: • De nadruk ligt op preventie: de maatregelen die de werkgever moet nemen, de verplichtingen van de hiërarchische lijn en de werknemers, de rol van de preventieadviseur, de uitwerking van het beleid in samenspraak met het comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW) en de ondernemingsraad (OR), de informatie aan en opleiding van de werknemers, de periodieke evaluatie van het beleid. • Het preventiebeleid volgt 2 hoofdlijnen: - Het moet deel uitmaken van een integraal beleid inzake veiligheid en gezondheid. - Het moet aansluiten bij een globaal personeelsbeleid (functioneren van de werknemer, evaluatie, …). • De alcohol- of drugsproblemen worden objectief benaderd door de slechte arbeidsprestaties van de werknemer vast te stellen en niet het gebruik van alcohol of drugs op zich. • Het preventiebeleid is van toepassing op alle werknemers, van hoog tot laag in de hiërarchie. • Het preventiebeleid is participatief: advies van het CPBW, de OR en de werknemers. Overleg is een basis van het preventiebeleid. • De CAO verplicht de werkgevers om een beleid in te stellen om slechte arbeidsprestaties als gevolg van alcohol en drugs te voorkomen en te verhelpen, maar stelt geen pasklaar beleid voor: elke onderneming is anders qua grootte, werking, activiteiten, risico’s die verbonden zijn aan de werkzaamheden en aan de groepen personen. Het ingestelde beleid moet uitvoerbaar en efficiënt zijn doordat het afgestemd is op de kenmerken van de onderneming. U vindt de volledige tekst van de CAO op de website van de Nationale Arbeidsraad > Thema’s > Preventief alcohol- en drugsbeleid in de onderneming. (NAVB dossier 124, p. 8-10)

15 Preventiebeleid - Voorbeeld
Preventiebeleid - Voorbeeld Invoering door de directie in overleg met de syndicale afvaardiging, de werknemers Het is gericht op het functioneren en de prestaties van de werknemers Regels en procedures opgenomen in het arbeidsreglement Het is gericht op alle werknemers van de onderneming Slide 15 • Het preventiebeleid moet in het welzijnsbeleid geïntegreerd worden (de algemene preventiebeginselen). • Het moet in het algemene personeelsbeleid geïntegreerd worden (functioneringsgesprek). • Het moet gericht zijn op het functioneren en de prestaties van de werknemers en zowel de functioneringsproblemen door alcohol- en drugsgebruik als alle andere functioneringsproblemen behandelen, zodat het probleem objectief aangepakt kan worden. • Het moet op maat van de onderneming zijn en rekening houden met de arbeidsomgeving, -organisatie, -middelen en -relaties. • Het moet ingevoerd worden in verschillende fases: afhankelijk van de prioriteiten van de onderneming, de belangrijkste doelstellingen. • Het moet uitvoerbaar zijn. • Het moet participatief uitgewerkt zijn: door een representatieve stuurgroep op te richten om tot een consensus te komen, zal het beleid efficiënter zijn en beter gevolgd worden. • Het moet gericht zijn op alle personeelsleden, zowel hoog als laag in de hiërarchie. • Het moet gebaseerd zijn op vier pijlers: - opleiding en informatie; - de regelgeving; - de procedures; - bijstandsverlening. (NAVB dossier 124, p. 13)

16 Na te leven regels – Voorbeelden
Na te leven regels – Voorbeelden Alcohol, medicatie en drugs mogen niet ter beschikking gesteld worden van de werknemers Slide 16 De regels zijn van toepassing op alle werknemers van onderneming XY. Beschikbaarheid van alcohol, medicatie en drugs op de arbeidsplaats Het is verboden alcoholische dranken ter beschikking te stellen van de arbeid(st)ers (CAO Humanisering van de arbeid, artikel 36) op de arbeidsplaats en aan de andere werknemers van onderneming XY. Het is verboden medicatie ter beschikking te stellen van de werknemers van onderneming XY op de arbeidsplaats (medicatie ter beschikking stellen is een medische handeling die voorbehouden is aan dokters en apothekers, situatie te bekijken met de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer). Het is verboden drugs ter beschikking te stellen van de werknemers van onderneming XY op de arbeidsplaats. (website NAVB)

17 Na te leven regels – alcohol – Voorbeelden
Na te leven regels – alcohol – Voorbeelden Gebruik van alcohol tijdens de werkgerelateerde uren verboden, behalve: Feesten die georganiseerd worden door de onderneming Recepties (maximaal driemaandelijks) Voorwaarden : Akkoord van de directie Niet voor de werkuren Niet-alcoholische dranken voorzien Licht alcoholische dranken Verkeersreglement Bob’s voorzien Slide 17 Alcohol Het is verboden voor de werknemers van onderneming XY om alcohol te gebruiken tijdens de werkgerelateerde uren (de uren onmiddellijk voor het werk, tijdens de werkuren, met inbegrip van de middagpauzes, op de weg van en naar het werk). Het is verboden voor derden om alcohol te gebruiken in onderneming XY en op de werven. Bij de volgende speciale gelegenheden kunnen uitzonderingen toegestaan worden voor de werknemers van onderneming XY en voor derden: feesten die georganiseerd worden door de onderneming; recepties (maximaal driemaandelijks). Deze speciale gelegenheden moeten voldoen aan de volgende voorwaarden: De directie van onderneming XY moet haar akkoord gegeven hebben. Ze mogen niet voorafgaan aan de werkuren. De alcoholische dranken moeten licht alcoholisch zijn. Er moeten voldoende niet-alcoholische dranken voorzien worden. De regels uit het verkeersreglement met betrekking tot rijden onder invloed van alcohol en drugs moeten in herinnering gebracht worden. Er moeten Bob's voorzien worden om de werknemers veilig terug te brengen. (website NAVB)

18 Na te leven regels – medicatie – Voorbeelden
Na te leven regels – medicatie – Voorbeelden Tijdens de werkgerelateerde uren is het verboden voor de werknemers met een veiligheidsfunctie of een functie met verhoogde waakzaamheid om medicatie te nemen die schade zou kunnen toebrengen aan hun veiligheid en aan de veiligheid van andere personen op de arbeidsplaats (bekijken met de preventieadviseur- arbeidsgeneesheer). Slide 18 Medicatie Tijdens de werkgerelateerde uren is het verboden voor de werknemers met een veiligheidsfunctie of een functie met verhoogde waakzaamheid om medicatie te nemen die schade zou kunnen toebrengen aan hun veiligheid en aan de veiligheid van andere personen op de arbeidsplaats (bekijken met de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer.) (Ter herinnering: het KB betreffende het gezondheidstoezicht definieert 'veiligheidsfunctie' en 'functie met verhoogde waakzaamheid' als volgt: veiligheidsfunctie: elke werkpost waar gebruik wordt gemaakt van arbeidsmiddelen, waar motorvoertuigen, kranen, rolbruggen, hijstoestellen van welke aard ook, of machines die gevaarlijke installaties of toestellen in werking zetten, bestuurd worden of nog waar dienstwapens worden gedragen, voor zover het gebruik van die arbeidsmiddelen, het besturen van die werktuigen en installaties of het dragen van die wapens de veiligheid en gezondheid van andere werknemers van de onderneming of van ondernemingen van buitenaf, in gevaar kan brengen; functie met verhoogde waakzaamheid: elke werkpost die bestaat uit het permanent toezicht op de werking van een installatie en waar een gebrek aan waakzaamheid tijdens de uitvoering van het toezicht, de veiligheid en gezondheid van andere werknemers van de onderneming of van ondernemingen van buitenaf in gevaar kan brengen.) (website NAVB)

19 Na te leven regels – drugs – Voorbeelden
Na te leven regels – drugs – Voorbeelden Het is verboden voor de werknemers om drugs te gebruiken tijdens de werkgerelateerde uren. Slide 19 Drugs Het is verboden voor de werknemers om drugs te gebruiken tijdens de werkgerelateerde uren. Het is verboden voor derden van onderneming XY om drugs te gebruiken tijdens de werkgerelateerde uren. (website NAVB)

20 Procedures – verstoord functioneren door een acuut alcohol- of drugsmisbruik – Voorbeelden Acuut misbruik : de werknemer kan op dat ogenblik niet langer normaal functioneren Melden bij ernstig of onmiddellijk gevaar De werknemer verwijderen Procedure in geval van vaststellen van arbeidsongeschiktheid Onderhoud na het incident (werknemer + leidinggevende + eventueel 1 lid van de syndicale afvaardiging) Bij eenmalige gebeurtenis: de situatie regulariseren (bv. verlof) Bij herhaaldelijke gebeurtenis: zie procedure verstoord functioneren door een chronisch alcohol- of drugsmisbruik Als er een beroep gedaan werd op deze procedure, wordt dat feit meegedeeld tijdens de vakbondsvergaderingen (zonder de naam van de betrokken werknemer of de details te vermelden). Slide 20 Met acuut misbruik wordt bedoeld dat een personeelslid zo veel alcohol of drugs gebruikt heeft dat hij op dat ogenblik niet langer normaal kan functioneren. De leden van de hiërarchische lijn en de werknemers moeten waakzaam zijn en aan de werkgever of aan de interne dienst voor preventie en bescherming op het werk melden wanneer een werksituatie een ernstig of onmiddellijk gevaar voor de veiligheid en gezondheid inhoudt. Een werknemer met een verstoord functioneren dat waarschijnlijk te wijten is aan een acuut alcohol- of drugsmisbruik en dat een ernstig of onmiddellijk gevaar betekent voor zijn veiligheid of gezondheid of die van andere werknemers, moet onmiddellijk verwijderd worden van zijn arbeidsplaats en ofwel naar het EHBO-lokaal, ofwel naar huis gebracht worden. In dat geval moet de procedure in geval van vaststellen van arbeidsongeschiktheid toegepast worden (zie punt 3.3.4). Na het incident moeten de betrokken werknemer en een leidinggevende een gesprek hebben over dit onderwerp. De werknemer mag een beroep doen op een lid van de syndicale afvaardiging om hem te vergezellen bij dit gesprek. Bij een eenmalige gebeurtenis moet de afwezigheid van de betrokken werknemer geregulariseerd worden door middel van bij voorbeeld een verlofdag. Bij een herhaaldelijke gebeurtenis moet de procedure in geval van verstoord functioneren door een chronisch alcohol- of drugsmisbruik toegepast worden (zie punt 3.3.2). Als er een beroep gedaan werd op deze procedure, wordt dat feit meegedeeld tijdens de vakbondsvergaderingen (zonder de naam van de betrokken werknemer of de details te vermelden). (website NAVB)

21 Chronische misbruik: de werknemer functioneert herhaaldelijk slecht
Procedures – verstoord functioneren door een chronisch alcohol- of drugsmisbruik – Voorbeelden Chronische misbruik: de werknemer functioneert herhaaldelijk slecht Melden bij ernstig of onmiddellijk gevaar De werknemer verwijderen Procedure in geval van vaststellen van arbeidsongeschiktheid Onderhoud na een betekenisvolle periode (werknemer + leidinggevende + eventueel 1 lid van de syndicale afvaardiging Slides 21 en 22 Met chronisch misbruik wordt bedoeld dat een personeelslid herhaaldelijk minder goed, of zelfs slecht, functioneert door een vermoedelijk alcohol- of drugsprobleem. De leden van de hiërarchische lijn en de werknemers moeten waakzaam zijn en aan de werkgever of aan de interne dienst voor preventie en bescherming op het werk melden wanneer een werksituatie een ernstig of onmiddellijk gevaar voor de veiligheid en gezondheid inhoudt. Een werknemer met een verstoord functioneren dat waarschijnlijk te wijten is aan een chronisch alcohol- of drugsmisbruik en dat een ernstig of onmiddellijk gevaar betekent voor zijn veiligheid of gezondheid of die van andere werknemers, moet onmiddellijk verwijderd worden van zijn arbeidsplaats en ofwel naar het EHBO-lokaal, ofwel naar huis gebracht worden. In dat geval moet de procedure in geval van vaststellen van arbeidsongeschiktheid toegepast worden (zie punt 3.3.4). Als de werkgever of een directe leidinggevende van de werknemer van onderneming XY vaststelt dat een werknemer herhaaldelijk slecht functioneert, bv. gebrekkige prestaties, meer afwezigheden en vertragingen, problemen met de collega's, enz., over een betekenisvolle periode, voorziet hij een gesprek met de betrokken werknemer. Het verstoorde functioneren van de werknemer zal besproken worden op basis van concrete en objectieve feiten. De werknemer mag een beroep doen op een lid van de syndicale afvaardiging om hem te vergezellen bij dit gesprek. Tijdens dit gesprek leggen de werkgever of de directe leidinggevende van de werknemer van onderneming XY en de werknemer schriftelijk een termijn vast waarbinnen de werknemer de kans krijgt om zijn functioneren te verbeteren. De werkgever van onderneming XY of de directe leidinggevende stelt voor aan de werknemer dat hij een beroep doet op externe begeleiding. Een evaluatie van zijn functioneren is voorzien aan het einde van de termijn. Als er tijdens deze eerste evaluatie geen verbetering wordt vastgesteld, wordt de minst zware sanctie toegepast die voorzien is in het arbeidsreglement. De werkgever of de directe leidinggevende van de werknemer van onderneming XY en de werknemer leggen opnieuw schriftelijk een termijn vast waarbinnen de werknemer de kans krijgt om zijn functioneren te verbeteren. De werkgever of de directe leidinggevende van de werknemer stelt opnieuw voor aan de werknemer dat hij een beroep doet op externe begeleiding. Een evaluatie van zijn functioneren is voorzien aan het einde van de termijn. Deze evaluatie- en sanctieprocedure wordt herhaald. Als het functioneren van de werknemer niet verbeterd is, wordt de sanctie gradueel verzwaard overeenkomstig de sancties die voorzien zijn in het arbeidsreglement. De uiteindelijke sanctie kan het ontslag zijn. Als er een beroep gedaan werd op deze procedure, wordt dat feit meegedeeld tijdens de vakbondsvergaderingen (zonder de naam van de betrokken werknemers of de details te vermelden). (website NAVB)

22 Procedures – verstoord functioneren door een chronisch alcohol- of drugsmisbruik – Voorbeelden Onderhoud: Het verstoorde functioneren objectief benaderen + concrete feiten Een termijn overeenkomen om het functioneren te verbeteren Voorstel tot externe begeleiding Evaluatie van het functioneren Indien geen verbetering: Sanctie (arbeidsreglement) Een nieuwe termijn overeenkomen om het functioneren te verbeteren Indien geen verbetering: zwaardere sanctie Als er een beroep gedaan werd op deze procedure, wordt dat feit meegedeeld tijdens de vakbondsvergaderingen (zonder de naam van de betrokken werknemer of de details te vermelden).

23 Procedures – overtreding van de regels – Voorbeelden
Procedures – overtreding van de regels – Voorbeelden Minst zware sanctie die in het arbeidsreglement voorzien is Bij herhaling: zwaardere sanctie Als er een beroep gedaan werd op deze procedure, wordt dat feit meegedeeld tijdens de vakbondsvergaderingen (zonder de naam van de betrokken werknemer of de details te vermelden). Slide 23 Wanneer een overtreding van de regels die in punt 3.2 voorzien zijn, vastgesteld wordt, wordt de minst zware sanctie toegepast die voorzien is in het arbeidsreglement. Wanneer dezelfde vaststelling over een betekenisvolle periode herhaaldelijk gemaakt wordt voor dezelfde werknemer, wordt een gradueel zwaarder wordende sanctie uit het arbeidsreglement toegepast. Als er een beroep gedaan werd op deze procedure, wordt dat feit meegedeeld tijdens de vakbondsvergaderingen (zonder de naam van de betrokken werknemers of de details te vermelden). (website NAVB)

24 Procedures – vaststellen van arbeidsongeschiktheid – Voorbeelden
Procedures – vaststellen van arbeidsongeschiktheid – Voorbeelden Te nemen beslissingen als de werknemer verwijderd werd: Rustperiode alvorens het werk te hernemen Rustperiode alvorens met eigen middelen naar huis te gaan Rustperiode alvorens op zijn eigen kosten naar huis gebracht te worden Zo snel mogelijk begeleiding naar huis op zijn eigen kosten Bij herhaling over een betekenisvolle periode: opschorting van de arbeidsovereenkomst tijdens de werkdag en geen recht op gewaarborgd dagloon Als er een beroep gedaan werd op deze procedure, wordt dat feit meegedeeld tijdens de vakbondsvergaderingen (zonder de naam van de betrokken werknemer of de details te vermelden). Slide 24 Wanneer een arbeidsongeschiktheid vastgesteld wordt die waarschijnlijk te wijten is aan een acuut of chronisch alcohol- of drugsmisbruik en de betrokken werknemer verwijderd werd van zijn arbeidspost, oordeelt de werkgever of de directe leidinggevende van de werknemer van onderneming XY over zijn toestand en neemt hij één van de volgende beslissingen: De werknemer die verwijderd werd van zijn arbeidspost, bevindt zich in een dergelijke toestand dat hij een rustperiode nodig heeft vooraleer hij het werk herneemt. De werknemer die verwijderd werd van zijn arbeidspost, bevindt zich in een dergelijke toestand dat hij een rustperiode nodig heeft vooraleer hij met eigen middelen naar huis gaat. De werknemer die verwijderd werd van zijn arbeidspost, bevindt zich in een dergelijke toestand dat hij een rustperiode nodig heeft vooraleer hij op kosten van de werknemer naar huis gebracht wordt. De werknemer die verwijderd werd van zijn arbeidspost, bevindt zich in een dergelijke toestand dat hij zo snel mogelijk op kosten van de werknemer naar huis gebracht moet worden. Wanneer deze vaststelling over een betekenisvolle periode herhaaldelijk gemaakt wordt voor dezelfde werknemer, kan de werkgever de uitvoering van de arbeidsovereenkomst met de werknemer die tijdens de werkdag onder invloed is, opschorten zonder dat de werknemer recht heeft op het gewaarborgd dagloon, dat voorzien is in de wet betreffende de arbeidsovereenkomsten (artikel 27 van deze wet). Het dagloon is enkel gewaarborgd wanneer een werknemer die arbeidsgeschikt is op het ogenblik waarop hij zich naar het werk begeeft, het werk niet kan aanvatten of verderzetten wegens een oorzaak die onafhankelijk is van zijn wil. Als er een beroep gedaan werd op deze procedure, wordt dat feit meegedeeld tijdens de vakbondsvergaderingen (zonder de naam van de betrokken werknemers of de details te vermelden). (website NAVB)

25 Begeleiding Preventieadviseur van de Interne Dienst voor Preventie en Bescherming Preventieadviseur-arbeidsgeneesheer (Externe Dienst voor Preventie en Bescherming) Preventieadviseur die gespecialiseerd is in de psychosociale aspecten (Externe Dienst voor Preventie en Bescherming) Behandelende arts Bijstandsinstellingen: VAD, FEDITO, de Druglijn, Anonieme Alcoholisten, … Slide 25 De bijstandsverlening is bedoeld om de persoon met een problematisch alcohol- of drugsgebruik te helpen om zijn gedrag te veranderen. Wie een collega of een werknemer van zijn onderneming wil helpen, stuit al snel op zijn grenzen. In dat geval kan hij die persoon doorverwijzen naar een bevoegd persoon, die vaak bedrijfsextern is: het kan gaan om arbeidsgeneesheren, preventieadviseurs die gespecialiseerd zijn in de psychosociale aspecten of andere vertrouwenspersonen, de behandelende arts. (NAVB dossier 124, p. 29)

26 Rol van de werknemer Zorgen voor zijn eigen veiligheid en gezondheid en die van anderen als gevolg van zijn handelingen Samenwerken en deelnemen aan het preventiebeleid De regels naleven Potentieel gevaarlijke situaties signaleren aan de werkgever of de IDPB Slide 26 De werknemers moeten samenwerken en positief deelnemen aan het preventiebeleid dat de werkgever opgesteld heeft. Ze moeten zich aan de regels houden, elke potentieel gevaarlijke situatie signaleren aan de werkgever of de IDPB en zorgen voor hun eigen veiligheid en gezondheid en die van de anderen als gevolg van hun handelingen. (NAVB dossier 124, p. 12)

27 Onder collega’s Bij vaststelling van een gedragsverandering van een collega → onrust + zin om te helpen In dialoog treden, onrust uiten Responsabiliseren in plaats van te beschermen, co-alcoholisme (collega’s beschermen uit vriendschap) vermijden Zich niet laten overwelmen door het probleem van anderen, niet de rol van “therapeut” op zich willen nemen Niet alleen blijven met zijn zorgen → begeleiding De eigen werksituatie niet uit het oog verliezen Slide 27 het co-alcoholisme, nl. de steun van de omgeving, die de persoon met een problematisch gebruik beschermt uit vriendschap, solidariteit of om problemen te vermijden. (NAVB dossier 124, p. 8) (Zie inlichtingen op de website

28 Rol van de hiërarchische lijn
Rol van de hiërarchische lijn Zich houden aan de maatregelen die genomen zijn in het kader van het preventiebeleid Aandachtig zijn voor signalen die erop wijzen dat iets niet goed zit De werknemers informeren over de begeleiding Voorstellen en adviezen formuleren aan de werkgever De gebeurde ongevallen en incidenten onderzoeken Waken over de opvolging van de instructies Zich ervan verzekeren dat de werknemers de ontvangen inlichtingen begrijpen en in praktijk brengen Slide 28 De leden van de hiërarchische lijn moeten zich houden aan de maatregelen die de werkgever genomen heeft, vooral wanneer vastgesteld wordt dat iemand slecht functioneert op het werk. We willen eraan herinneren dat het KB van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk bepaalde taken oplegt aan de leden van de hiërarchische lijn, zoals voorstellen en adviezen geven aan de werkgever, de gebeurde ongevallen en incidenten onderzoeken, maatregelen nemen om deze ongevallen en incidenten te vermijden, het advies van de IDPB of de EDPB inwinnen, erover waken dat de instructies opgevolgd worden, zich ervan verzekeren dat de werknemers de gekregen inlichtingen begrijpen en in praktijk brengen. (NAVB dossier 124, p. 12)

29 En u? De CAGE-test Heeft u wel eens gedacht dat u uw alcoholgebruik zou moeten verminderen? Ja/Nee Heeft u zich ooit verveeld gevoeld over opmerkingen van anderen over uw alcoholgebruik? Ja/Nee Heeft u zich ooit schuldig gevoeld over uw alcoholgebruik? Ja/Nee Heeft u ooit ‘s ochtends alcohol gedronken om u rustiger te voelen of om van een kater af te raken? Ja/Nee Als u 2 keer ja geantwoord hebt, heeft u waarschijnlijk een alcoholprobleem.