Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex

Presentatie over: "Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex"— Transcript van de presentatie:

1 Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex
DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex

2 OPZET Vergelijking oude – nieuwe leerplan - Een nieuwe visie op leren
- Een nieuwe theologie - Een nieuwe godsdienstpedagogiek Illustratie vanuit een ‘in de kijker’ op

3 EEN NIEUWE VISIE OP LEREN

4 Oude opvatting van leren
Cognitivisme Leerling als informatieverwerker Cognitieve voorkennis en ontwikkeling Productgericht: belang van kennisoverdracht volgens schema input–mentaal proces–output Receptief en repetitief leren (productevaluatie) leerprocessen en leerresultaten

5 Cognitivisme Uitgangspunt: leerling als actieve informatie-verwerker (belang van mentale processen) Doel: verwerken en integreren van informatie (kennisreproductie) en het kunnen toepassen in andere situaties (belang van basisinzichten) Leeromgeving: goed gestructureerde lessen, aansluitend bij en voortbouwend op reeds opgedane kennis en ontwikkelingsfase

6 Cognitivisme en onderwijs
Algemene doelstelling van onderwijs: “Onderwijzen heeft o.m. tot doel de leerlingen toe te rusten met de intellectuele capaciteiten om zelfstandig en kritisch de wereld en zichzelf te exploreren.” (J. Lowyck)

7 CARTOON

8 Nieuwe opvatting van leren
Constructivisme Leerling als subject van eigen leerproces Leren leren; begeleid zelfstandig leren; actief probleemoplossend leren; coöperatief leren Procesgericht: kennis als proces van betekenis(d/re)constructie (schema: input-interpretatieve filter-output) Het belang van voorkennis als leeromgeving (beginsituatie)

9 Constructivisme Uitgangspunt: leerling als interpretatief subject
Doel: aanwezige interpretatiekaders activeren, uitbreiden, corrigeren (kennis(d/re)constructie) informatieverwerving- en verwerking Leeromgeving: klasgroep als hermeneutisch veld waar leerlingen van en aan elkaar kunnen leren, begeleid door leerkracht

10 Constructivisme en onderwijs
Algemene doelstelling van onderwijs: “Leren is wezenlijk het koppelen van nieuwe informatie aan bestaande voorkennis; het is het construeren van representaties met behulp van reeds aanwezige representaties.” (W. van Walstijn)

11 Verschuiving van de te leren inhoud naar het leren zelf

12 CARTOON

13 NIEUWE THEOLOGIE

14 OUDE THEOLOGISCHE OPVATTING
Context van secularisering: groeiende kloof tussen ervaringen leerlingen – christelijke traditie Mono-correlatie: subject als gericht op religiositeit (P. Tillich) Uniperspectivistische hermeneutiek: harmonie- en continïteitsgedachte

15 CARTOON

16 NIEUWE THEOLOGISCHE OPVATTING
Schatplichtig aan de oude Context van levensbeschouwelijke pluralisering en de-traditionalisering Mens als levensbeschouwelijk wezen Narratieve hermeneutiek: zelf en de ander (P. Ricoeur) Multiperspectivistische hermeneutiek vanuit voorkeursoptie voor de christelijke traditie

17 CARTOON

18 Verschuiving van continuïteits- naar dis-continuïteitsgedachte met aandacht voor verhaal van de ander als uitdagend voor mijn verhaal

19 EEN NIEUWE GODSDIENSTPEDAGOGIEK

20 HERMENEUTISCH-COMMUNICATIEF
Narratieve identiteit Klasgroep als hermeneutisch veld Hermeneutische knooppunten Hermeneutisch leerproces Communicatie als constitutief voor het onderwijsleerproces

21 HET OUDE LEERPLAN Leerplan per jaar Context van secularisering
Godsdienstonderricht als schoolvak Exemplarisch onderricht Existentiële catechese Schoolcatechese als leren gelovend mens worden

22 BASISDOELSTELLINGEN Geen algemene basisdoelstelling
Geloofswaarheden van de kerk doorgeven Vroomheidspraktijken en acten van geloof, hoop, liefde en berouw inoefenen Bijbel en zijn invloed op wereldgeschiedenis inleiden Theologisch reflecteren over geloof Informeren over godsdiensten

23 BASISDOELSTELLINGEN Ruimte scheppen voor gelovend mensworden
Vertrouwd maken met de religieuze dimensie van het leven Zich evangelisch engageren voor een betere wereld. doelstellingen zijn cognitivistisch geformuleerd, maar beperken zich niet tot cognitieve doelstellingen

24 DE LEERLINGEN Weinig homogene (christelijke) groep: sommigen vijandig, anderen onverschillig, velen rustig gelovend, enkelen geëngageerd Continuïteit met geloofsopvoeding thuis Subject in ontwikkeling (veel aandacht voor ontwikkelingspsychologie)

25 DE LEERKRACHT Getuigend/overtuigende gelovige (persoonlijke verkondiging van de christelijke traditie, belang v/d houding) Informatieverstrekker (overdracht) met aan-dacht voor de zelfwerkzaamheid v/d leerling Gelijkwaardige gesprekspartner Evaluator (belang van de controle achteraf)

26 STRUCTUUR Hoofdlijn (normatief) en uitwerking
Hoofdlijn: optiek, samenvatting leerinhoud, overzicht en doelstellingen Uitwerking: uitgewerkte beginsituatie, doel-stellingen, uit te werken leerstof (existentieel/ verdiepend/heils-historisch/engagerend) per leseenheid Onderscheid eerste en tweede – derde graad

27 THEOLOGIE EN PEDAGOGIE
Cognitivisme: sterke aandacht voor doelstellingen, leerstof aangepast aan doelstellingen, belang van evaluatie Correlatie: belang van ervaringen van de leerlingen, existentieel gekoppeld aan de christelijke traditie in zijn volheid

28 HET NIEUWE LEERPLAN Raamplan
Context van radicale pluralisering, de-traditionalisering en nieuwe spiritualiteit Belang van de dubbele beginsituatie Narratieve benadering Communicatief proces Proces- en productevaluatie

29 BASISDOELSTELLINGEN Bewust worden en levensbeschouwelijk uitge-daagd weten door levensbeschouwelijke pluraliteit Zinaanbod van christelijk geloof kennen en situeren in context van pluraliteit Levensbeschouwelijke identiteitsvorming in dialoog met christelijke traditie en levens-beschouwelijke pluraliteit

30 DE LEERLINGEN Beginsituatie: kind van zijn/haar tijd
Christen, moslim, atheïst, bricoleur; gelovige (25,43%); ongelovige (37,94%); twijfelend gelovige (36,62%) Actieve betrokkenheid in een interactief zingevingsproces Informatiebron

31 DE LEERKRACHT Getuige als gelovige
Theologisch en pedagogisch specialist Moderator van het levensbeschouwelijk interactieproces Duizendpoot met nood aan ondersteuning

32 STRUCTUUR Doelstellingen: 3 normatieve basisdoelstelling-en voor het hele secundair onderwijs; kern-doelen per graad; terreindoelen per jaar Terreinen of levendomeinen per graad; gekoppeld aan terreindoelen Ingrediënten ter verrijking v/d leeromgeving Wenken als suggesties

33 THEOLOGIE EN PEDAGOGIE
Levensbeschouwelijke bedachtzaamheid: vorming van een persoonlijk levens-beschouwelijk interpretatiekader Narratieve hermeneutiek: van de mens als religieus wezen naar de mens als inter-pretatief wezen en van een uni-perspectivistische naar een multi-perspectivistische hermeneutiek

34 In de kijker omtrent zelfdoding
PRAKTIJKVOORBEELD In de kijker omtrent zelfdoding

35 STRUCTUUR IDK Beginsituatie Hermeneutische knooppunten
Aanknopingspunten bij het leerplan Achtergrondinformatie en basisliteratuur Lesimpulsen Didactische suggesties Reacties en ervaringen collega’s

36 STRUCTUUR V/E SCHOOL-CATECHETISCH PAKKET
Beginsituatie Doelstellingen Inhoudsselectie, basisideeën, structurerende inzichten (bordschema’s) Didactische werkvormen Leermiddelen Toetsen en evaluatie

37 BEGINSITUATIE Belang van de maatschappelijke context
Aandacht voor onderwerp in de media Aandacht voor verschillende godsdiensten en levensbeschouwingen Aandacht voor jongeren

38 HERMENEUTISCHE KNOOPPUTEN
Interpretatieconflicten: - maatschappelijk - theologisch - in de klas Aansluiten bij aanwezig voorkennis

39 AANKNOPING BIJ LEERPLAN
Aandacht voor de verschillende graden Aandacht voor de verschillende richtingen Trefwoorden

40 ACHTERGRONDINFORMATIE EN BASISLITERATUUR
Bedoeld voor de leerkracht (expert) Aansluiting bij hermeneutische knooppunten Vanuit multiperspectivistisch-hermeneutisch oogpunt geselecteerd

41 LESIMPULSEN EN DIDACTISCHE SUGGESTIE
Onderling gelinkt Aandacht voor levensbeschouwelijke pluraliteit Materiaal voor alle jaren en richtingen Thematisch ingevuld Theologisch en/of levenbetrokken

42 REACTIES Mogelijkheid tot posten van persoonlijke ervaringen
Vaak uitbreidende informatie Eén van de vele gespreksfora

43 BIBLIOGRAFIE J. Maex, Een hermeneutisch-communicatief concept vakdidactiek godsdienst, in D. Pollefeyt (red.), Leren aan de werkelijkheid. Geloofs-communicatie in een wereld van verschil, Leuven, Acco, 2003, J. Maex, Bijbel en rituelen in het vak rooms-katholieke godsdienst: een probleem?, in P. Kevers & J. Maex, Toekomst voor verhalen en rituelen?,Leuven, (te verschijnen) D. Pollefeyt, D. Hutsebaut, H. Lombaerts, M. Devlieger, A. Dillen, J. Maex, W. Smit, Godsdienstonderwijs uitgedaagd. Jongeren en (inter)-levensbeschouwelijke vorming in gezin en onderwijs, Leuven, Peeters, 2004. D. Pollefeyt; H. Lombaerts, Hermeneutics and Religious Education, Leuven, Peeters, (in druk) D. Pollefeyt, Uittocht en utopie. Een godsdienstpedagogiek voor een interreligieuze en interlevensbeschouwelijke wereld, L. Braekmans (red.), Het schoolvak godsdienst, Antwerpen, 2004 (in druk).