Opsporing van type-2 diabetes

Presentatie over: "Opsporing van type-2 diabetes"— Transcript van de presentatie:

1 Opsporing van type-2 diabetes
DE GROTE DIABETEST Opsporing van type-2 diabetes We gebruiken het “kanaal” type-2 diabetes, om risicopatiënten met cardio-vasculaire stoornissen te identificeren. Via de “grote diabetest” proberen we de mensen te sensibiliseren om , indien zij in aanmerking komen, de huisarts te raadplegen.(Vraag creëren: Dr.wilt u mijn cardiovascilaire “status” nakijken ?.) lDeze test is ook een kanaal om de arts toe te laten een volledig cardiovasculair risicoprofiel te bepalen bij de patiënt.De populatie waarin we screenen zoekt meestal geen medische aandacht wegens gebrek aan symptomen.( 60% van de patiënten: geen symptomen bij screening) Iemand is diabeet als hij of zij voldoet aan 2 van de volgende testen of aan 1 test die 2 x uitgevoerd werd. Nuchtere glycemie: > 7,0 mmol/l = 126 mg/dl en/of Terloops plasmaglucose > 11,1 mmol/l = 200 mg/dl 2 uur plasmaglucose in een 75 gr orale glucosetolerantietest (OGGT): > 11,1 mmol/l = 200 mg/dl Eddy Foulon

2 ALLE DEELNEMENDE STEDEN EN GEMEENTEN MET ZELFDE STEMPEL
LOGO: hetzelfde in elke gemeente of stad. Symboliseert de gezamelijke inspanning (stempel) van alle hulpverleners die op eenzelfde wijze proberen mensen te sensibiliseren en te informeren. JEZELF: Iedereen moet zelf willen instappen in het project, de hulpverleners kunnen je enkel advies geven om ,indien je 1 of 2 maal ja antwoordt op de vragenlijst, naar de huisarts te stappen. Iedereen drukt zijn STEMPEL op het project (hulpverleners,patiënten die instappen…) Vandaag (2004) is diabetes type-2 reeds gemiddeld 7 jaar aanwezig bij de diagnose.Bij type-2 diabetes voelt de patiënt in het begin geen symptomen. Hij raadpleegt dan ook geen dokter.Het grote diabetes onderzoek wil de patiënt opsporen vooraleer zich ernstige verwikkelingen gaan voordoen. Bij de vaststelling van type-2 diabetes door de dokter is reeds gemiddelde 18% retinopathie (= letsel aan oognetvlies) aanwezig. Ook zien we reeds bij 13% van de bevolking cardiovasculaire verwikkelingen. 4% vertoont albuminurie (> 0,25 g/l)(Cijfers: studie UKPDS- England). De albuminurie is een teken van vaatwandbeschadiging (Deense Steno-studie)

3 Apr. Eddy Foulon in samenwerking met KLAV
Logo diabetes HERKENBAAR LOGO De ziekte “sluimert” in het lichaam en maakt de patiënt ziek (de gezonde “zwarte” letter wordt steeds witter).Op het moment van de diagnose kan reeds veel schade aangebracht zijn aan het lichaam. (de letter is “verbleekt”).Door medicatie of verandering van levensstijl kan de patiënt iets “minder ziek” worden (= laatste letter t: iets minder bleek). Wanneer de ziekte op tijd ontdekt wordt door screening (bij de nog steeds zwarte letter i) dan kan veel onheil voorkomen worden. DRAAIBOEK

4 Prevalentie van type 2 diabetes
WGO:2025-> : 5% van gezondheidskost. 225 Evolutie: 4% -> 10% 175 4% tot 5% van de westerse bevolking heeft diabetes. Over een 10 tal jaren zal dit 10 % zijn in België. De INRA studie van april 2004 geeft reeds aan dat er 5% mensen aan diabetes lijden in België Nadelen:Daling levensduur en levenskwaliteit -1990: = – 2000: O: = (momenteel:2004 schat men dat er mensen aan de ziekte lijden. REDEN: OUDERE BEVOLKING – SEDENTAIRE LEVENSSTIJL – CALORIE + VETRIJKE VOEDING - STRESS, De WGO raamt de uitgaven voor diabetes gebonden aandoeningen op 4 à 5% van de totale gezondheidskost. Per leeftijdsjaar neemt de prevalentie relatief toe met 7% voor de mannen en 8% voor de vrouwen. 45

5 2000 – 2010: stijging met 180.000 diabetici!(vnl type-2)
Cijfers in België: 2000 – 2010: stijging met diabetici!(vnl type-2) Door de sterke toename van de aandoening,de zeer ernstige complicaties bij een laattijdige diagnose en een niet correcte behandeling (ogen,nieren,hart en bloedvaten,amputaties,…..) is een multidisciplinaire aanpak noodzakelijk. We zien voornamelijk een toename van type-2 diabetes (verandering leefgewoontes). Type-1 is hfdz een auto-immuunziekte en veranderde leefgewoontes hebben daar dan ook weinig invloed op.. Momenteel (2004) schat men dat 1 Belg op 20 diabetes heeft ( INRA-studie in opdracht van Novo Nordisk Pharma: april 2004. X 1OOO

6 Concept “diabetespreventie in Limburg”
Diabetes type 2 komt steeds vaker voor: - vergrijzing bevolking. - verkeerde leefgewoontes . - verkeerd voedingspatroon. - te weinig beweging - stress ….. Diabetestype 2, dreigt een van de grootste gezondheidsproblemen van de 21° eeuw te worden.Diabetes mellitus bestaat uit een groep van aandoeningen gekarakteriseerd door hyperglycemie. Men spreekt van hyperglycemie als de veneuze plasmaglucosewaarde hoger is dan 126 mg/dl bij nuchtere patiënten en hoger dan 200 mg/dl bij niet-nuchtere patiënten.(nuchter betekent 8 uur vasten).Diabetes type 1: als gevolg van een auto-immuundestructie van de béta-cellen kan de pancreas geen of onvoldoende insuline aanmaken. Diabetes type 2: combinatie van onvoldoende insulinesecretie ten gevolge van een béta-cel dysfunctie en resistentie voor insuline in lever-,spier- en vetweefsel. Bij regelmatige lichamelijke activiteit worden de insulinereceptoren op de spieren gevoeliger.Dit is vooral van belang als de BMI ook hoog is, bij een lagere BMI heeft dit minder invloed.Matige lichamelijke inspanning zonder daling gewicht heeft reeds een gunstige invloed op de insulinereceptorgevoeligheid.Verkeerd voedingspatroon kan leiden tot overgewicht.Overgewicht is een van de grote oorzaken van type-2 diabetes. 92% van de type-2 diabeten vertonen dan ook overgewicht.Stress is er de oorzaak van dat insuline “minder goed kan werken” omdat “stresshormonen” de werking ervan tegenwerken.

7 BIJ TYPE-1 DIABETES : DIREKT HERKENBARE SYMPTOMEN
Bij type-1 is er een tekort aan insuline. De alvleesklier of pancreas produceert weinig of geen insuline meer. Daardoor kunnen de cellen geen suikers meer gebruiken als energiebron en gebruiken ze nu vetten als energiebron (vermagering). Het lichaam wil de overmaat glucose weg via de urine (vaak plassen). Het lichaam vraagt dan ook naar waterinname (dorstgevoel + droge tong). Door het grote verlies van glucose via de urine krijgen de hersenen minder “brandstof”. Dit verklaart de moeheid en slaperigheid.De hersenen kunnen niet heel lang zonder glucose als energiebron. Deze symtomen zijn vlug herkenbaar en de patiënt raadpleegt dan ook vlug de huisarts. Bij type-2 zijn er gemiddeld gedurende 7 jaar geen symptomen merkbaar.Van het totale aantal diabetici heeft ongeveer 10% type-1 diabetes en 90% type-2 diabetes. VERMAGERING

8 Concept “diabetespreventie in Limburg”
Probleem bij type-2 diabetes: - Patiënt voelt niets in beginstadium. - Bij diagnose kunnen reeds ernstige verwikkelingen aanwezig zijn. - Aantasting levens-kwaliteit/duur. - Kostbare jaren voor adequate therapie/aanpassing leefstijl gaan verloren. Doordat de glycemie slechts progressief toeneemt en de klassieke symptomen van diabetes type-2 zich meestal niet direkt ontwikkelen wordt deze ziekte dikwijls laattijdig ontdekt nadat reeds kostbare jaren voor een adequate therapie verloren gegaan zijn.De vroegtijdige detectie van diabetes type 2 is van primordiaal belang om laattijdige verwikkelingen (micro en macrovasulaire complicaties) van diabetes te voorkomen.Het tijdig instellen van een effectieve therapie kan immers veel onheil voorkomen. 1/3 van de nierdialysepatiënten heeft als oorzaak ontregelde diabetes diabetes.18% hft bij diagnose retinopathie – 13% hft cardiovasculaire verwikkelingen – 4% hft albuminurie (>0, 25 g/l)…. Bij een vroegtijdige ontdekking kan de medicatie beperkt worden, wat op zich al minder last (= nevenwerkingen) voor de patiënt veroorzaakt.Type-2 diabetes ontstaat door het feit dat insuline zijn werking ter hoogte van de cel niet meer goed kan uitvoeren (insuline-resistentie). De alvleesklier produceert nog wel insuline, maar is verplicht meer te produceren vermits insuline minder werking heeft ter hoogte van de cel. Dit veroorzaakt uitputting van de pancreas. Later zal dit leiden tot verminderde afgifte van insuline. Van deze hele evolutie voelt de patiënt in het begin niets. Maar desondanks is er reeds schade aan het lichaam van in het “prille” begin. Hypersinsulinemie: is op zijn beurt verantwoordelijk voor verhoogde bloeddruk, daling van SHBG (-> verhoogde testosteron: gevolg PCOS, androïde obestias) Bij 40 – 50 jarigen:levensverwachting 10 jaar lager bij onbehandelde diabetes type-2

9 Concept “diabetespreventie in Limburg”
Belangrijk: zo vlug mogelijk een gestoorde glycemie opsporen - Evolutie bij te laattijdig ontdekken: Microvasculaire verwikkelingen. Macrovasculaire verwikkelingen. De microvasculaire verwikkelingen:brengen letsels aan aan de retina (oognetvlies) en nier (nierfilter). De voeding van de neuronen via besproeïng van de microvasculaire bloedvaatjes gebeurt dan ook niet meer zo efficiënt. Met als gevolg een neuropathie(sensorisch,autonoom,motorisch).De macrovasculaire complicaties situeren zich op het vlak van coronaire hartziekten en cerebrovasculaire accidenten.Ook bloedvaatstoornissen in de onderste ledematen zijn een gevolg van de macrovasculaire verwikkelingen.Bij type-2 zijn macrovasculaire letsels belangrijker dan de microvasculaire letsels. 4% albuminurie bij diagnose: Deense onderzoeksgroep “ STENO DIABETES CENTER” (opvolging gedurende 2 jaar van type-2 diabetici met microalbuminurie. Vroeger werd microalbuminurie gezien als een handtekening van beginnende nierbeschadiging bij diabetes. Nu wordt dit in een bredere betekenis gezien.Micro-albuminurie wordt ook beschreven bij verhoogde bloeddruk zonder diabetes (dit moet eerder gezien worden als een teken van beschadiging van de bloedvatenwand: daardoor ontstaat versnelde arteriosclerose en daarop vaatlijden.Een schatting wijst op micro-albuminurie bij 1/3 van de type-2 diabetes patiënten.

10 Concept “diabetespreventie in Limburg”
Micro-en macrovasculaire stoornissen uiten zich in. - Oogletsels - Nierletsels - Neuropathiën - Cardiovasculaire stoornissen. - Bloedvaatstoornissen onderste onderste ledematen, amputaties - CVA’s MICROVASC. Een verhoogde druk op het oognetvlies (retina) en de nierfilter veroorzaakt aan deze beide organen letsels.De type-2 diabeet wordt dan ook zeer dikwijls ontdekt bij de oogarts. De patiënt begint slecht te zien en gaat naar de oogarts. Wanneer de diagnose van type-2 diabetes gesteld is, zien we dat er bij gemiddeld 18% patiënten oogletsels voorkomen. De voeding van de zenuwbanen (= neuronen) wordt bewerkstelligt door kleine bloedvaatjes die de neuronen “besproeien”. Wanneer deze “besproeiing” minder vlot verloopt krijgen we letsels aan deze neuronen. Dit leidt tot gevoelsstoornissen, extreem droge huid…. Wanneer de grote bloedvaten (macro) worden aangetast krijgen we problemen met lichaamsdelen die afhangen van deze grote bloedvaten. Hersenen ( Cerebro Vasculaire Aandoeningen) , Hart (Cardio Vasculaire Aandoeningen), Onderste ledematen (kan leiden tot amputatie) MACRO.

11 Concept “diabetespreventie in Limburg”
DOELSTELLING: - Risicogroep opsporen: Oplossing:Er bestaan “risicoprofielvragen” om deze mensen tijdig op te sporen. De volledige populatie onderzoeken is weinig zinvol. Daarom moeten we een selectie maken van risicopatïenten.Dit kunnen we doen aan de hand van “risicoprofiel”vragen. Zo selecteren we een groep van de bevolking waarvan we zeker zijn dat deze tot de doelgroep behoren.In de fase 1 van het metabool sndroom is de glycemie nog goed, vermits de pancreas meer insuline afscheidt (hyperinsulinemie). In dit stadium kan er echter reeds sprake zijn van verhoogde bloeddruk. In fase 2 kan de glycemie niet meer onder controle worden gehouden ondanks de hyperinsulinemie (we spreken van pre-diabetisch stadium of IGT = Impaired Glucose Tolerantie > 140 mg/dl en < 200 mg/dl twee uur na orale glucose tolerantietest of IFG = Impaired Fasting Glucose: > 110 mg/dl en < 126 mg/dl nuchter). De “number needed to screen” moet tussen de 1 en 38 liggen. In Meeuwen-Gruitrode, Bree,Bocholt was dit cijfer 20.

12 Concept “diabetespreventie in Limburg”
Ontdekte personen uit risicogroep: - Doorverwijzen naar de arts. - Arts stelt de diagnose. - Arts start behandeling. Een blinde screening van de gehele bevolking wordt niet als zinvol beschouwd; de verhouding tussen de kosten en de effectiviteit is daardoor immers te ongunstig. Vroegeopsporing is wel zinvol bij personen met een verhoogd risico op type 2 diabetes, evenals bij personen met symptomen van diabetes of van diabetescomplicaties. De screeningsvragen tot bij de bevolking brengen en verstaanbaar maken: - Middelen: Folder opsturen per post of vastgemaakt buitenkant gemeentelijk infoblad. Hulpverleners helpen om de mensen te motiveren, sensibiliseren en folder uit te leggen. + door hun vakkennis eventueel risicopatiënten helpen opsporen. (Tandarts: moeilijk genezende mondinfectie… Kinesist: attent zijn op neuropathiëen, moeilijk genezende wonde… Pedicure: ziet de voeten; aandacht voor moeilijk genezende wonde..) Pers: kan de plaatselijke actie accentueren. Artsen stellen de diagnose: medicatie wordt opgestart of algemene gezondheidsrichtlijnen worden meegegeven (stress, levensstijl: voeding – beweging..) Resultaten worden anoniem opgevraagd en statistisch verwerkt (Prof Vinck)

13 Eerste concrete stappen:
Lokale gezondheidsraad (Logo). Plaatselijke huisartsenkring. Gemeente of stad: financiële ondersteuning Kenbaar maken actie: - Folder - Plaatselijke pers - Alle hulpverleners De eerste stap: Is er een lokale stuurgroep gezondheid of preventief gezond (Logo) De tweede stap: huisartsenkring informeren en vragen om aan de actie mee te werken (noteren resultaten, doorgeven resultaten….) Financiële tussenkomst door de stad of gemeente is noodzakelijk: alle drukwerk is voorhanden op CD-Rom en kan aangepast worden door de stad of gemeente ( invullen plaatselijk logo….) P.s.: Dr Wertelaers: Midden en West-Limburg Dr. Thys Gaby: Noord-Limburg en Maasland Dr. Bamelis: Zuid-Limburg = Logo-Artsen.

14 Concept “diabetespreventie in Limburg”(draaiboek)
Artsen uit de te screenen regio contacteren. - Persoonlijk (telefonisch of rechtstreeks aanspreken). - Door iemand die een goede samenwerking heeft met de artsen. - Benadrukken dat alle cijfermateriaal anoniem blijft. - Benadrukken dat de huisarts de spilfiguur is van het project. Indien een arts buiten de “screeningsregio” veel patiënten heeft van binnen de “screeningsregio” dan is het opportuun om ook deze arts te vragen om mee te werken.Hierbij kan b.v. de plaatselijke apotheker ons helpen.

15 Concept “diabetespreventie in Limburg”(draaiboek)
Artsen: - Vragen om gegevens bij te houden: - Aantal patiënten dat informatie vraagt aan de huisarts in verband met het project. - Aantal ontdekte diabeten. - Indeling in 3 leeftijdscategoriën. (de artsen kijgen een kaart met genummerde vakjes waarop beide gegevens gemakkelijk kunnen worden bijgehouden) - Indien verschillende nationaliteiten: nationaliteit noteren. De kaarten zijn rechthoekig in karton.Iederen die informatie vraagt aan de huisarts zou moeten genoteerd worden.Dit moet duidelijk zijn voor de dokter. (dit geeft dan een beeld van de respons) De indeling in leeftijdscategorieën kwam op vraag van de artsen (Genk).Dit biedt ook een meerwaarde aan de evaluatie van het project.Er kwam ook een vraag van Dr.Tits (diabetoloog Genk) om de etnische identiteit te melden. Het aantal patiënten duidt aan in welke mate de boodschap is “aangeslagen” bij de bevolking. Het aantal ontdekte diabetici geeft weer wat de werkelijke opbrengst is van de screening.(PVP= Predictive Value Positive). In feite zouden de screeningsvragen aangepast moeten worden aan de etnische groep.

16 Alle gegevens zijn volledig anoniem en strikt vertrouwelijk
Artsen worden opgebeld door centraal projectteam. Gegevens worden verwerkt door K.U.L. Interessant was ook zoals b.v. in Genk ook de nationaliteit te vermelden. Dr. Tits (diabetoloog Genk) vindt bij de Turkse vrouwen uit Genk reeds van bij het begin van de zwangerschap in veel gevallen zwangeschapsdiabetes. Daar dit bij de Belgische vrouwen veel minder voorkomt en dan nog op het einde van de zwangerschap.In Genk wonen ongeveer Turken. Daar de cardiovasculaire verwikkelingen zeer belangrijk zijn bij diabetes, zullen bepaalde regio’s (o.a. Genk), vragen aan de dokters om ook andere zaken te noteren cfr verhoogde bloeddruk, verstoord lipidenprofiel….Dit geeft natuurlijk een meerwaarde aan het project. De meeste regio’s zullen enkel het aantal patiënten noteren dat bij de huisarts komt en ook het aantal ontdekte diabeten. Bij het aantal ontdekte diabeten is wel een onderverdeling in leeftijdscategorieën. Dit brengt natuurlijk extra administratie met zich mee voor de dokter.Deze beslissen wel wat ze al of niet wensen te noteren. De gegevens worden anoniem opgevraagd en verwerkt. B.v. in de regio Hasselt hebben X aantal dokters meegewerkt aan het project . Er zijn y aantal mensen op consultatie geweest in verband met het project. Er zijn Z aantal diabeten type-2 ontdekt.In sommige regio’s verkiezen de dokters zelf de gegevens te verzamelen en deze gezamelijke cijfers dan door te geven.IN SOMMIGE REGIO’S VERKIEZEN DE ARTSEN ZELF DE GEGEVENS TE VERZAMELEN OM DAARNA DOOR TE GEVEN. DE NIEUWE REGISTRATIEKAARTEN WEERHOUDEN OOK EEN VAK WAARIN HET AANTAL PERSONEN WAARBIJ EEN VOLLEDIG CARDIOVASCULAIR RISICOPROFIEL BEPAALD WERD KUNNEN GENOTEERD WORDEN. Alle gegevens zijn volledig anoniem en strikt vertrouwelijk De indeling in leeftijdsgroepen geeft een meerwaarde aan het project.

17

18 Concept “diabetespreventie in Limburg”(draaiboek)
Alle andere hulpverleners : - Tandartsen, kinesisten, verpleging,o.c.m.w.,familiehulp… Zoveel mogelijk persoonlijk op de hoogte brengen van het project. - Elke hulpverlener kan in zijn “werkkring” helpen zoeken. - Wijzen op hun belangrijke rol in het project! B.v. een tandarts kan het verband leggen tussen een moeilijk genezende wonde in de mond en diabetes. Mondhygiëne is zeer belangrijk bij diabetici. De kinesist kan ook het verband leggen met moeilijk genezende wonden en diabetes. Tijdens de behandeling kunnen bepaalde klachten vermeld worden door de patiënt, waarbij de kinesist de link kan leggen met diabetes (b.v.afwezige voetreflexen……)(deze zijn bij 12% van de mensen aanwezig bij de diagnose van type-2 diabetes.-UKPDS).Als iedereen in zijn of haar werkkring zoekt krijgen we een screening van de ganse bevolking.Het is de bedoeling dat de mensen gedurende een 3-tal maand op verschillende manieren met de folder geconfronteerd worden.

19 Concept “diabetespreventie in Limburg”(draaiboek)
Alle hulpverleners :doelstelling: - Als elke hulpverlener in zijn “werkkring” met de screeningsfolder werkt dan krijgen we een “overlapping” van de ganse regio. - Zo komt de ganse bevolking van de regio aan de beurt. - Hulpverleners sturen terug door naar huisarts. B.v. een tandarts kan het verband leggen tussen een moeilijk genezende wonde in de mond en diabetes. Mondhygiëne is zeer belangrijk bij diabetici. De kinesist kan ook het verband leggen met moeilijk genezende wonden en diabetes. Tijdens de behandeling kunnen bepaalde klachten vermeld worden door de patiënt, waarbij de kinesist de link kan leggen met diabetes (b.v. neuropathiëen)…….Als iedereen in zijn of haar werkkring zoekt krijgen we een screening van de ganse bevolking. Hulpverleners eventueel aanleren om de screeningsfolder naar de bevolking over te brengen.

20 Concept “diabetespreventie in Limburg”(draaiboek)
Artsen,hulpverleners: - Brief met de volledige uitleg van het project. - Tijdstip: een 14 dagen voor de start van het project. - Verschillende brief voor arts/hulpverlener (voorbeelden in starterspakket)

21 Naar de bevolking toe. “Risicoprofielvragen”:
eenvoudig uitgelegd in folder. Ingedeeld in drie leeftijdscategorieën. Indien een of twee maal ja (ngl lft): - patiënt doorverwijzen naar arts. FOLDERS KUNNEN AAN DE BUITENKANT VAN HET GEMEENTELIJK INFOBLAD BEVESTIGD WORDEN ( GEEN VERZENDKOSTEN)

22 INDELING IN LEEFTIJDSGROEPEN:ANDER RISICOPROFIEL
De vragen zijn ingedeeld in leeftijdscategoriën. INDELING IN LEEFTIJDSGROEPEN:ANDER RISICOPROFIEL

23 C. Baan: Type 2 diabetes is an important health problem.
Standardised Prevalence The Netherlands 2000 Hoorn-studie: Prof Heine Source: website National Inst. Public Health

24 IGT:Impaired Glucose Tolerantie > 140 mg/dl - < 200 mg/dl
FASE 2 Knik in de curve: bij jonger dan 45 jaar en bij 65 jaar. Diabetes II kadert meestal in groter metabool syndroom (SYNDROOM X) Vanaf LFT JAAR grote “knik” in de curve naar boven. VANAF 50 JAAR: 1 OP 2 NIET GEWETEN . Reeds op jeugdige leeftijd belangrijk % IGT. (IGT:Relatieve glucose tolerantie: Nuchter < 126 ; 2uur na OGGT: > 140 en < 200mg/dl) IFG: Impaired Fasting Glucose: te hoge nuchtere glycemie maar nog geen diabetes: > 110mg/dl - < 126 mg/dl. Symptomen zijn niet merkbaar in het beginstadium, maar IFG en IGT zijn meetbare antecedenten. Tussen 45 en 65 jaar: gemiddeld 10% diabeet waarvan de helft niet geweten (U.S.) IGT: Zelf oorzaak van risicofactor CHD (Mc Phillips). Hypertensie en verhoogde TG zijn beide een gevolg van IGT en Diabetes. IGT: Verdubbelt de CHD mortaliteit op 2 jaar (Paris Prospective Study). IGT: in een populatie geeft de grootte orde aan van het aantal personen aan dat diabetes zal ontwikkelen (Mauritius: Shaw 1999) FASE 3

25 Logo van de gemeente mag.
Gemeente moet tekst aanpassen In het linker vak kan elke gemeente zijn eigen tekst of cijfers invullen.De BMI-tabel is verwerkt in de folder. Dit maakt het heel wat gemakkelijker om de BMI uit te leggen. BMI-schijven zijn immers te kostelijk en te omslachtig. Logo van de gemeente mag.

26 Doordat bepaalde zwangerschapshormonen insulineresistentie veroorzaken,treedt er tijdens de zwangerschap een verminderde glucosetolerantie op.Het is van groot belang voor het verdere verloop van de zwangerschap en voor een normale groei van het kind om het bloedglucosegehalte tot een normaal niveau terug te brengen.Als dit niet gebeurt zou het kind veel te groot en te zwaar kunnen worden,waardoor de geboorte moeilijker kan verlopen.Vlak na de geboorte kan de baby last krijgen van een te laag bloedglucosegehalte.Bovendien verhoogt dit de kans dat de baby zelf op latere leeftijd diabetes ontwikkelt. Wanneer een vrouw tijdens de zwangerschap een te hoog bloedglucosegehalte krijgt, geeft dit aan dat het systeem dat het bloedsuikergehalte regelt, onder bepaalde – “zware”- omstandigheden niet helemaal goed werkt.Dat zal dus opnieuw kunnen gebeuren.Dit is ook zo bij operatie….Bij ongeveer de helft van de vrouwen met zwangerschapsdiabetes treedt later een blijvende diabetes op, meestal type 2. Bij 1/3 is er weer zwangerschapsdiabetes in een volgende zwangerschap.De baby zelf (bij > 4 kg ) heeft een verhoogde kans van 4,9 – 6,5% om diabetes type-2 te ontwikkelen.Deze gevallen worden best om het jaar gescreend.

27 1.Wanneer een kind te zwaar weegt bij de geboorte kan dit wijzen op een gestoorde glucosetolerantie tijdens de zwangerschap.Het kind zelf heeft een verhoogde kans (4,9 – 6,5%) om later ook type-2 diabetes te ontwikkelen.Bij een te groot aanbod aan suiker zal de glycogeenvoorraad van de lever volzet zijn en zet de lever de overtollige glucose om in vetzuren. Deze laatste worden dan naar de vetcellen gedragen en opgeslagen.Dit leidt tot zwaarlijvigheid bij de baby. Studie bij 64 jarige mannen: 7 x meer diabetes of IGT bij geboortegewicht > 4,4 kg dan bij laag geboortegewicht Het gewicht op de de leeftijd van een jaar : geeft gelijkaardige resultaten. Geboortegewicht – gewicht op een jaar – volwassen obesitas: vergroten het risico op diabetes.

28 2. Bij diabetes is er sprake van erfelijkheid
2.Bij diabetes is er sprake van erfelijkheid.Kinderen van een ouder met diabetes lopen meer kans om tijdens hun leven diabetes te krijgen,dan kinderen van ouders die geen diabetes hebben.Dat betekent overigens niet dat iedereen die een vader of moeder met diabetes hft, zelf ook later aan deze ziekte zal gaan lijden.Zelfs als beide ouders diabetes hebben, zal minder dan een kwart van de kinderen diabetes krijgen.Als één van de beide ouders diabetes hft is de kans dat hun kinderen de ziekte zullen ontwikkelen, nog veel kleiner.Erfelijke factoren zijn sterker bij type 2 dan bij type 1.

29 3 + 4: Bij het ontstaan van insulineresistentie zijn naast erfelijkheid vooral overgewicht – in het bijzonder overmatig buikvet – belangrijk.Wanneer de BMI hoog is, is fysieke activiteit belangrijk om het bloedsuikergehalte te doen dalen,.De ADA (American Diabetic Association) stelt momenteel een 27 BMI waarde voor.(ook voorafgaande bekende IGT of IFG beschouwd ADA als een risicofactor).Vanaf BMI > 25 is er reeds een grotere kans op diabetes indien ook androïde obesitas aanwezig is (> 88cm vrouw - >102cm man). Noorwegen: (mannen tussen jaar): prevalentie over 10 jaar was < 1% bij BMI Bij een BMI 30-32,5 was de prevalentie 4% en bij BMI > 35 was de prevalentie 12%. USA: risico op diabetes stijgt snel wanneer de BMI > 24. Het risico was 40 x groter bij een BMI > 35 dan een BMI < 23. Een hoge BMI op 21 jaar en de gewichtstoename bij volwassenen waren ook belangrijke risicofactoren. Israel: IGT verhoogt progressief met de BMI. Diabetes toch maar geassocieerd met een BMI > 31. P.s.: Obesitas is een risicofactor voor alle etnische groepen.

30 BMI-tabel op folder >25: risico op diabetes. Indien androïde obesitas. >30:cardiovasculaire verwikkelingen.

31 Vanaf BMI 25: bijkomende risicofactor ontwikkeling syndroom X
Bij androide obesitas: vanaf BMI >25 risico op diabetes – hypertensie - lipidenstoornissen Het cardiovasculair risico door obesitas neemt toe vanaf een BMI > 30; wanneer bovendien een abdominale vetdistributie bestaat (cfr WHR = Waist – HIP-Ratio) kan reeds vanaf een BMI >25 een risico bestaan op diabetes,hypertensie,lipidenstoornissen en vroegtijdige atherosclerose. De verdeling van het vetweefsel is dus belangrijk.Het staat nu duidelijk vast dat men een onderscheid maakt tussen androïde (of abdominale of centrale) obesitas en gynoïde (of gluteofemorale of perifere) obesitas. In België zitten 43% van de Belgen met overtollige kilo’s, 20% hft zelf BMI > 30. Obesitas stijgt met de lft.Bij de 55-plussers is 55% van de mensen te dik. Hyperinsulinemie gaat gepaard met een daling van het SHBG (Sex Hormone Binding Globuline).Dit betekent meer vrije testosteron (androgeen).

32 Combinatie van 3 + 4: vanaf BMI > 25 ,grotere kans op diabetes
3 + 4: Bij het ontstaan van insulineresitentie zijn naast erfelijkheid vooral overgewicht – in het bijzonder overmatig buikvet – belangrijk.Wanneer de BMI hoog is, is fysieke activiteit belangrijk om het bloedsuikergehalte te doen dalen, echter als de BMI laag is heeft fysieke activiteit weinig invloed.De ADA stelt momenteel een 27 BMI waarde voor.(ook voorafgaande bekende IGT of IFG beschouwd ADA als een risicofactor).Vanaf BMI > 25 is er reeds een grotere kans op diabetes indien ook androïde obesitas aanwezig is (> 88cm vrouw - >102cm man). Combinatie van 3 + 4: vanaf BMI > 25 ,grotere kans op diabetes

33 TAILLE HEUP VERHOUDING (WHR)
De taille heup verhouding is anders bij de man als de vrouw. Waist Hip Ratio

34 Mogelijkheid in % om type 2 diabetes te ontwikkelen (periode 13,5 Jaar)
15,2 9,1 9,1 9,1 2,9 0,5 2,9 0,5 WHR(Waist-Hip-Ratio): I betekent buikomtrek = taille = heupomtrek 1 op 1 ; II betekent taille/heup = 2 op 1 …..; BMI: Obees I , II, en III Klasse 1: > 30 – 34,9 ; Klasse 2: 35 – 39,9 ; Klasse 3: vanaf 40. Door het berekenen van de BMI kan men overgewicht indelen in 3 klassen, waarvan de ernst correleert met de risico’s die ermee verbonden zijn. De verdeling van het vetweefsel is eveneens belangrijk.Androïde type en gynoïde type.Die verdeling kan worden beoordeeld aan de verhouding tussen de tailleomtrek en de heupomtrek, en meer recent kan het risico worden bepaald door meting van de tailleomtrek (zie volgende dia). 3 3 0,5 Taille –Heup Verhouding BMI-klassen: OBESITAS 2 2 1 1

35 Het androide type en het gynoïde obesitas kan nu meer recent worden bepaald door meting van de tailleomtrek. (meting op navelhoogte). Dit is gemakkelijker om te meten.

36 5.Door het rechtstreeks effect van de hyperinsulinemie op de niertubulus, ontstaat er Na-retentie, dit leidt tot hypertensie.(Bloeddruk > 140/90 wordt als een risicofactor aanzien.).(Door het feit dat insuline niet meer zo goed werkt op de spiercellen,(insulineresistentie), zal de pancreas om dit te compenseren meer insuline afscheiden (hyperinsulinemie). Deze verhoogde insulineconcentratie in het bloed heeft ook negatieve effecten, zoals verhoogde bloeddruk, “verschuiving van vetten naar de “buikstreek” die dan via de lever aanleiding geven tot verhoogde TG , effect op de eierstokken van de vrouw (polycystisch ovarieel syndroom)… De gevoeligheid van de sympathicus (dit is het hormonaal systeem dat instaat voor o.a. de bloeddruk )is ook verhoogd bij hyperinsulinemie. Hoge BD komt 2 x zoveel keer voor in een populatie met type-2 diabetes dan in populatie zonder type-2 diabetes. Wanneer de primaire diagnose hoge BD was is de prevalentie van IGT en Diabetes type-2 verhoogd. In een behandelde of onbehandelde hoge BD is de prevalentie IGT en TYPE %. Bij oudere hypertensieve personen: 2 à 3 x meer diabetes dan in normotensieve populatie.

37 We zien een stijging van de glucoseintolerantie bij de bevolking rond de leeftijd van 38 – 44 jaar. Dus vanaf 45 jaar krijgen we een meer stijgende lijn.Een risicofactor uit A of B volstaat reeds. Om de drie jaar een bloedglucosebepaling is bij deze leeftijdscategorie aan te bevelen.Algemeen is een screening ook om de drie jaar aan te bevelen.

38 Vanaf 65 jaar krijgen we terug een “knik” in de prevalentie van diabetes.Ook door het ouder worden zullen de béta-cellen van de pancreas minder goed gaan functioneren.Om het jaar bloedglucose laten meten , immers de prevalentie curve stijgt veel sterker vanaf 65 jaar.

39 Verspreiding folder Per post(infoblad) naar elk huisgezin.
- 1/3: prullenmand. - 1/3: gelezen maar niets mee gedaan. - 1/3: doet iets nuttig met de folder. Besluit: de folder moet “herhaald worden” Folder onder “affichevorm” Via hulpverleners blijven benadrukken.

40 Werkinstrument: folder
. De folder komt terug onder de vorm van een affiche. - wachtkamer dokter,tandarts,…… - vragen worden getoond tijdens het “wachten”.

41

42 Concept “diabetespreventie in Limburg”
Rol gezondheidshelpers: - Screeningsvragen uitleggen aan patiënt. (verstaanbaar maken voor iedereen). - Doorverwijzen naar de arts indien nodig - Wijzen op het belang van vroegtijdig ontdekken!.

43 Verspreiding folder (vervolg)
Vaststelling: hulpverleners hebben het te druk met hun eigen praktijk. Andere kanalen opzoeken. Media inschakelen. - Kranten… - TV-Limburg - Lokale TV-stations.. - Lokale tijdschriften…

44 Verspreiding folder (“animator”)
Via zoveel mogelijk kanalen. Folder verstaanbaar maken voor iedereen. “Vrijwilligers “ die willen helpen screenen motiveren. - Rode kruis - Mensen die zich spontaan aanbieden. - Mensen met diabetes, of leden van een diabetes vereniging…….. Voorstelling aan grote groepen cfr KVLV, SENIOREN, KWB…. B.v. tijdens hun kerstvergadering. Terug de folder verspreiden onder de leden en samen overlopen van de folder. Vragen of iedereen de folder begrijpt. Ook het belang van het project toelichten. Vragen aan de aanwezigen om de folder ook uit te leggen aan buren,kennissen, op het werk…..

45 Ondersteuning diabetesscreening
Centraal projectteam: - kan hulp bieden lokaal. - personen beschikbaar voor - kleine presentatie over het project - uitleg medische achtergrond. - hulp bij voorstelling aan de gemeente ……………

46 Ondersteuning diabetesscreening
Website: - resultaten - deelnemende gemeenten - allerlei informatie over het project. - plaatselijke contactpersonen. ………………..

47 Screening. Screenen gerechtvaardigd enkel in het kader van een globale aanpak van de gezondheidsproblemen.(bloeddruk,lipiden,leefstijl…) Risicofactoren verminderen. (PREVENTIEF) Gekende diabetici beter opvolgen(onderhoud) (1) +(2): minstens even belangrijk als vroegtijdig opsporen van asymptomatische diabetici. Als een “georganiseerd gericht screenen” dan toch overwogen wordt, is het dan wel degelijk de huisarts die hier de centrale figuur moet zijn.Een dergelijk programma van doelgerichte opsporing past in het kader van een globale benadering met als doel het opsporen van cardiovasculaire risicofactoren.Cardiovasculaire sterfte is de grootste doodsoorzaak bij type-2 diabetes. Screenen alleen is niet het belangrijkste, ook de mensen wijzen op een verkeerde levensstijl (stress, roken, sedentair leven,verkeerde voeding…) is belangrijk. Bovendien moeten “ontdekte” patiënten gevolgd worden en de juiste medicatie krijgen.De apotheker kan b.v. een rol spelen bij de medicatiebewaking (juiste inname, voldoende inname…).De “non compliance” bij diabetici is ongeveer 40%. Ook de interacties met andere geneesmiddelen moeten opgevolgd worden.

48 Globale aanpak (preventief)
Aangepaste levensstijl: - meer lichaamsbeweging. - lichaamsgewicht onder controle. - evenwichtige voeding - minder stress. Vermindering risicofactoren: - alcohol, tabak …. (risicofactoren voor type 2 diabetes = zelfde als voor hart-en vaataandoeningen) Type –2 heeft voornamelijk complicaties op macrovasculair vlak. De uitvoering van een aangepaste levensstijl is niet vanzelfsprekend, omdat hiervoor een gedragswijziging en een actieve deelname van de (risico)populatie onontbeerlijk zijn. Om de cardio-vasculaire risico’s tot een minimum te beperken, volstaat het niet enkel om de glycemie onder controle te krijgen maar ook om risicofactoren te verminderen en parameters die negatief zijn voor het cardiovasculair systeem aan te pakken (bloeddruk, lipidenstoornissen….). Bij overmatig alcoholgebruik verloopt de glycogeenolyse in de lever moeilijker.Dit kan soms aanleiding geven tot hypoglycemie b.v. in combinatie met sulfonylurea.

49 Opvolging (onderhoud)
Blijvende controle door huisarts. Medicatiebewaking: - 40 % non-compliance. - Nevenwerkingen. - Interacties…. Type –2 heeft voornamelijk complicaties op macrovasculair vlak. De uitvoering van een aangepaste levensstijl is niet vanzelfsprekend, omdat hiervoor een gedragswijziging en een actieve deelname van de (risico)populatie onontbeerlijk zijn. Om de cardio-vasculaire risico’s tot een minimum te beperken, volstaat het niet enkel om de glycemie onder controle te krijgen maar ook om risicofactoren te verminderen en parameters die negatief zijn voor het cardiovasculair systeem aan te pakken (bloeddruk, lipidenstoornissen….)

50 Frequentie screeningsonderzoek
- Glycemie binnen normale waarden ( < 110mg/dl): - onderzoek om de drie jaar. - Indien afwijking (IFG of IGT) - of > 65j, - of voorgeschiedenis zwangerschapsdiabetes: - test jaarlijks herhalen. Uit onderzoek blijkt dat op het ogenblik van de diagnose, de aandoening gemiddeld reeds zeven jaar bestaat .Wanneer een vrouw tijdens de zwangerschap een te hoog bloedsuikergehalte krijgt, geeft dit aan dat het systeem dat het bloedglucose gehalte regelt onder bepaalde - “zware”- omstandigheden niet helemaal goed werkt.Dat zal dus opnieuw kunnen gebeuren, bij ongeveer de helft van de vrouwen met een zwangerschapsdiabetes treedt later een blijvende diabetes, meestal type 2 op.Bij 1/3 is er weer zwangerschapsdiabetes in een volgende zwangerschap.

51 In België: 6,7% van het budget voor gezondheidszorg
(per jaar) 1998 In België: 6,7% van het budget voor gezondheidszorg Onderzoek gebeurd door het onafhankelijk gezondheidseconomisch studiebureau HEDM.Aan een selectie van 80 artsen werd gevraagd alle medische gegevens bij te houden van tien toevallig gekozen type 2-diabetespatiënten uit hun praktijk.Het ziekenhuis gaat met de grootste hap lopen (55%). Daarna volgt de ambulante (= “buiten het bed”)verzorging (23%) en de kostprijs van de medicatie (23%).800 patiënten (57,5% vrouwen – 42,5% mannen). Volledig overzicht van alle consultaties bij de huisarts en de specialist. Ook alle onderzoeken,medicatie,paramedische zorg, bezoek aan de dienst spoedgevallen en hospitalisatie werden genoteerd.Vervolgens werd de hoeveelheid medische zorg vermenigvuldigd met de eenheidskosten per type zorg.Op die manier bekwam men de totale kosten per patiënt. De Belgische patiënten waren gemiddeld 65,9 jaar oud. Ze hadden een gemiddelde BMI van 29,3%. 17% volgde een dieet en deed oefeningen. 6% kreeg orale geneesmiddelen en 17% werd met insuline behandeld. GEMIDDELDE WINST PER PATIËNT PER JAAR: € 2000.

52 PRIMAIRE C.V.PREVENTIE = Leefstijladviezen roken,voeding, beweging
Is voor IEDEREEN belangrijk, ook voor wie door de diabetest NIET verontrust is. HOE? = Projecten in de Lokale Gezondheidsraad ABC modellen voor Begeleiding van gedragsverandering in de praktijken Leefstijladviezen zijn voor iedereen belangrijk. Een mogelijk nadeel van een bevolkingsonderzoek zoals de Diabetest, zou kunnen zijn: vals gevoel van veiligheid voor wie door de screenende vragen van de test niet verontrust wordt. Daarom is het belangrijk om in de planning niet uit het oog te verliezen dat er meer nodig is dan het vroegtijdig opsporen van diabetes-gevallen. Projecten van de lokale gezondheidsraden moeten blijven mikkenop iedereen. Ondersteuning van de huisartsen (en andere hulpverleners) is mogelijk via het ABC model . 13/09/ Hans Bamelis, Logo-arts

53 ABC-model voor begeleiding van gedragsverandering
Roken Gezonde voeding Beweging En andere Procesbegeleiding via een fase-model bij herhaalde consulten Wat is het ABC-model? Afspraken voor Verdere uitleg is mogelijk via Logo-artsen, vooral relevant voor huisartsen 13/09/ Hans Bamelis, Logo-arts

54 PRIMAIRE C.V.PREVENTIE = leefstijladviezen roken, voeding en bewegen
Is voor IEDEREEN belangrijk, ook voor wie door de diabetest WEL verontrust is, maar GEEN verhoogde glycemie heeft HOE? Globale “risicostratificatie” MOGELIJK MIDDEL ? Met de Logo-Hartmap. Deze personen verschijnen in de praktijk met een concrete vraag: heb ik suiker?. We raden aan om van deze gelegenheid gebruik te maken om de horizon te verbreden: geen diabetes vaststellen en het daar bij laten zou een mooie kans laten voorbijgaan 13/09/ Hans Bamelis , Logo-arts

55 LOGO-HARTMAP = MIDDEL VOOR PRAKTIJKONDERSTEUNING IN CARDIOVASCULAIRE RISICOSTRATIFICATIE
13/09/04 Hans Bamelis, Logo-arts

56 “PRAKTIJKONDERSTEUNING”
Hoe geven we de CV risicostratificatie en adviezen rond voeding, beweging, roken een plaats in de dagelijkse praktijk? 13/09/ Hans Bamelis, Logo-arts

57 SECUNDAIRE PREVENTIE = Kwaliteitsvolle aanpak van personen met een verhoogde glycemie Mogelijke Ondersteuning: Map LGR Genk = gegevensbundeling Logo-Hartmap = cv risicostratificatie. 13/09/04 Hans Bamelis, Logo-arts