Instrument voor zelfevaluatie patientveiligheidscultuur

Presentatie over: "Instrument voor zelfevaluatie patientveiligheidscultuur"— Transcript van de presentatie:

1 Instrument voor zelfevaluatie patientveiligheidscultuur
IZEP Instrument voor zelfevaluatie patientveiligheidscultuur 17 september september 2018 NB: de bijgevoegde sprekers aantekeningen zijn een leidraad. U bent vrij er een ‘eigen draai’ aan te geven. Wij adviseren wel met klem de essentie van de achtergrond van IZEP in tact te houden. Indien de workshop voor een tweede (of meer) keer wordt uitgevoerd in een groep die bekend is met IZEP kan de presentatie uiteraard fors ingekort worden. Verklaring der tekens:  Instructies voor de spreker Tekst bij de DIA * Opmerkingen/suggesties  Introduceer uzelf  Dank iedereen voor zijn komst

2 Wat is uw patiëntveiligheidscultuur?
Het doel van deze workshop is om het begrip patiëntveiligheidscultuur te concretiseren om vervolgens een gestructureerde discussie over patiëntveiligheid en cultuur op jullie afdeling (in jullie team) te voeren met behulp van een instrument genaamd IZEP. Jullie krijgen inzicht in elkaars meningen c.q. visies en we zien wat de sterke en zwakke punten zijn met betrekking tot de patiëntveiligheidscultuur. Voorts bieden de nieuw verworven inzichten aanknopingspunten voor verbetering van de veiligheidscultuur en kan een gericht plan gemaakt worden ter verbetering van de veiligheidscultuur. Type voettekst in header en footer 17 september 2018

3 Instrument voor zelfevaluatie van de patiëntveiligheidscultuur (IZEP)
Ontwikkelt door het NIVEL en aangepast in samenwerking met SafeCareGroup en VMS-team Gebaseerd op Ron Westrum’s (1993) theorie over veiligheid in een organisatie Overeenkomstig zelfevaluatie-instrument Shell Wordt gebruikt in gezondheidszorg Groot-Brittannië IZEP is een instrument dat, zoals gezegd, de mogelijkheid geeft om afdelingen en/of teams naar hun eigen patiëntveiligheidscultuur te laten kijken en erover te discussiëren. Het instrument is gebaseerd op een theorie van een Amerikaanse socioloog, Ron Westrum, over hoe organisaties omgaan met veiligheid. In die theorie beschrijft hij dat een veiligheidscultuur zich ontwikkelt van een pathologische naar een bureaucratische en uiteindelijk generatieve cultuur. We zullen hier later op terug komen. Het model is door Shell aangepast om te kunnen gebruiken in de petrochemische industrie. Vervolgens is de invulling van het instrument in 2001 zorgspecifiek gemaakt door twee Britse psychologen, Hudson en Parker. Het zelfevaluatie instrument voor patiëntveiligheid wordt in Groot Brittannië in de gezondheidszorg gebruikt als framework voor het in kaart brengen van patiëntveiligheid en tevens als leidraad ter verbetering van de veiligheid. Deze versie van het IZEP is in 2010 samen met NIVEL en de SafeCareGroup en het VMSteam bijgesteld en aangepast aan de huidige situatie. Type voettekst in header en footer 17 september 2018

4 Doel IZEP Discussie over patiëntveiligheid Inzicht krijgen in:
het begrip patiëntveiligheidscultuur; het niveau van patiëntveiligheidscultuur op de afdeling of binnen het team; hoe patiëntveiligheid zich kan ontwikkelen; verschillende percepties t.a.v. cultuur tussen individuen en functies en lokaliseren sterke en zwakke punten eigen veiligheidscultuur. Gericht verbeterplannen maken en deze evalueren Het doel van IZEP is meervoudig  Lees DIA Er kan in een workshop voor gekozen worden één specifiek doel na te streven, bijvoorbeeld: vaststellen waar de knelpunten liggen op het gebied van veiligheid en cultuur. Type voettekst in header en footer 17 september 2018

5 Waar IZEP niet voor bedoeld is
Als systeem om afdelingen, teams of organisaties te vergelijken Als een manier om meningen af te straffen Te gebruiken in plaats van een cultuurenquête Om de eigen mening aan anderen op te dringen, maar juist om de dialoog aan te gaan Belangrijk is dat IZEP géén instrument voor ‘prestatie management’ is en dus ook niet als zodanig kan worden gebruikt. IZEP is primair een discussie instrument, géén meetinstrument en het kan het best gebruikt worden om te leren en te discussiëren over patiëntveiligheidscultuur op een afdeling / in een team. IZEP is ook niet bedoeld als vervanging van de COMPaZ enquête / vragenlijst. (Cultuur Onderzoek onder medewerkers over de Patiëntveiligheid in Ziekenhuizen) Deze vragenlijst meet verschillende dimensies (11) van patiëntveiligheidscultuur. Het is bedoeld om de patiëntveiligheidscultuur te bepalen bij een of meerdere afdelingen binnen een ziekenhuis of binnen een bepaalde groep professionals. Type voettekst in header en footer 17 september 2018 5

6 Cultuurladder Type voettekst in header en footer 17 september 2018
Als jullie zo dadelijk met IZEP aan de slag gaan zal de cultuurladder een continue terugkerend concept zijn. IZEP is gebaseerd op het idee om cultuur te bekijken in termen van een evolutionaire ladder. Elke trede van de ladder heeft specifieke karakteristieken en is meer ontwikkeld ten opzichte van de onderliggende trede. Een ontkennende cultuur kenmerkt zich als een cultuur waarin mensen niet echt geïnteresseerd zijn in patiëntveiligheid. Op dit niveau kun je mensen bijvoorbeeld horen zeggen ‘natuurlijk hebben we incidenten, dat hoort er nu eenmaal bij’. Samenwerking op de afdeling en tussen onderdelen van de organisatie wordt genegeerd net als slecht nieuws. Werknemers worden ontmoedigd om veiligheidspunten aan de orde te stellen. In een reactieve cultuur wordt veiligheid serieus genomen maar er is alleen daadwerkelijke aandacht voor als er iets is mis gegaan, “mosterd na de maaltijd”. Er wordt niet vooruit gedacht, er gaat veel ad hoc, het melden van incidenten vindt slechts mondjesmaat plaats aan centrale meldingssystemen. De berekenende cultuur is een cultuur waarin veel aandacht voor veiligheid is, er worden veel statistieken bijgehouden, er wordt veel geregistreerd en er zijn veel protocollen, procedures, checklisten en systemen om veiligheid te managen. Werknemers die veiligheidspunten ter sprake brengen worden getolereerd maar zijn niet van harte welkom. Samenwerken en leren van verschillende afdelingen binnen een organisatie is toegestaan maar wordt niet aangemoedigd. De volgende stap op de cultuurladder is de proactieve cultuur. Proactieve organisaties inventariseren, kijken vooruit en bedenken voordat er dingen misgaan wat voor maatregelen er genomen moeten geworden. Plannen ter verbetering van de veiligheid worden daadwerkelijk uitgevoerd en getoetst. De laatste stap is een vooruitstrevende patiëntveiligheidscultuur. Patiëntveiligheid heeft zeer hoge prioriteit en iedereen,de hele organisatie is zich bewust van het belang van veiligheid. Werknemers worden waar nodig getraind in hun kennisontwikkeling op het gebied van veiligheid, maar bijvoorbeeld ook tijdens/na het melden van incidenten. Er wordt actief gezocht naar risico’s en fouten die de veiligheid in het geding kunnen brengen en waar mogelijk wordt verbeterd. De verbeteringen worden getoetst, patiënten worden waar mogelijk erbij betrokken. Er is een meldingscultuur. Men leert van de fouten omdat iedereen zich ervan bewust is dat dat de mogelijkheid geeft om te leren en te verbeteren. * U bent vrij om eventueel zelf (extra/ praktijk) voorbeelden te geven. Type voettekst in header en footer 17 september 2018

7 Dimensies Prioriteit en verantwoordelijkheid van patiëntveiligheid
Registreren, evalueren en leren van incidenten Middelen Communicatie over patiëntveiligheid Samenwerking en patiëntveiligheid Personeelsbeleid en patiëntveiligheid Bekwaamheid en (patiënt)veiligheid Aanspreek- en nalevingsgedrag In IZEP worden acht dimensies beschreven die van belang worden geacht voor het managen van (patiënt) veiligheid.  Lees DIA en geef bij elke dimensie een korte uitleg Prioriteit en verantwoordelijkheid van patientveiligheid. Hoe belangrijk is patiëntveiligheid voor de afdeling/ het team? Wie of wat is de veroorzaker van incidenten. Registratie, evalueren en leren van incidenten. Is er een meldingssysteem, hoe is de meldcultuur? Wat wordt er met de meldingen gedaan? Wordt er van incidenten geleerd? Worden veranderingen n.a.v. incidenten daadwerkelijk geïmplementeerd en geëvalueerd? Middelen. Hoe belangrijk vindt men materiaal, apparatuur en beschikbaarheid van ruimte met het oog op de patiëntveiligheid? (bijvoorbeeld: worden bepaalde automatische ‘meters’ wel eens gekalibreerd?) Communicatie over patiëntveiligheid. Hoe wordt gecommuniceerd over incidenten, is men van elkaars meldingen op de hoogte? Hoe is de communicatie (na een incident) tussen zorgprofessionals, leidinggevenden, patiënten en/of verzorgers/familie. (bijvoorbeeld: weten verpleegkundigen van elkaar wat ze melden, en artsen?) Samenwerking en patiëntveiligheid. Hoe is de samenwerking tussen artsen en/of verpleegkundigen en/of leidinggevenden? Wordt er voldoende gecommuniceerd? Wordt samenwerking tussen verschillende teams geëvalueerd? (bijvoorbeeld: de samenwerking tussen verpleegkundigen en artsen op de afdeling wordt 3 maandelijks geëvalueerd) Personeelsbeleid en patiëntveiligheid. Is er in het personeelsbeleid aandacht voor patiëntveiligheid, wordt er bijvoorbeeld rekening gehouden met (on)bekwaamheid? Wordt het functioneren van medewerkers in het ziekenhuis geëvalueerd? (bijvoorbeeld: worden nieuwe medewerkers voldoende ingewerkt?) Bekwaamheid en patiëntveiligheid. Wordt er in de loopbaanontwikkeling van medewerkers rekening gehouden met het onderwerp veiligheid, zijn er bijvoorbeeld terugkerende trainingen met betrekking tot veiligheid, zoals bijvoorbeeld vaardigheidstrainingen, een reanimatie cursus of een (opfris) EHBO cursus e.d. (bijvoorbeeld: alle medewerkers op de afdeling hebben een persoonlijk loopbaanplan, de te behalen doelen worden jaarlijks geëvalueerd) Aanspreek- en nalevingsgedrag. Spreekt men elkaar aan en attendeert men elkaar op bepaalde gedragingen die tot fouten kunnen leiden. Zijn hier nog vragen over? Dan gaan we nu naar IZEP zelf. * U bent vrij om eventueel zelf (extra / praktijk) voorbeelden te geven Type voettekst in header en footer 17 september 2018 7

8 IZEP Dit is IZEP: het is een matrix met verticaal de ACHT dimensies en horizontaal de vijf cultuurniveaus (ontkennend, reactief, berekenend, proactief en vooruitstrevend). Voor elk niveau is een beschrijving gegeven.  De volgende dia laat zien wat er in de rode cirkel staat. Type voettekst in header en footer 17 september 2018 8

9 Uitwerking dimensies Dit is een voorbeeld, dimensie 1, een ontkennende cultuur Lees DIA Zijn er nog vragen? Dan gaan we nu van start met de workshop Type voettekst in header en footer 17 september 2018

10 IZEP-workshop Lees de omschrijvingen bij de 8 dimensies (15 min):
doe dit ALLEEN en lees van LINKS naar RECHTS. Jullie gaan nu zelf aan de slag met IZEP: wat is jullie patiëntveiligheidscultuur op de afdeling / in het team? Ik ga zo meteen IZEPscore formulier aan ieder uitdelen. Het is de bedoeling dat jullie IZEP doorlezen, doe dit alleen. Begin bij dimensie 1 en lees van links naar rechts  muisklik Probeer per dimensie te bedenken welk cultuurstadium volgens uzelf het bete past bij de afdeling / het team. Niet elke beschrijving zal passen maar probeer een gevoel te krijgen voor het totale beeld per dimensie. Volgende DIA Type voettekst in header en footer 17 september 2018

11 Scoreformulier Kruis per dimensie aan op de kladblok welk cultuurstadium volgens u het beste past bij de afdeling. Als u niet kunt kiezen, kunt u ook twee opeenvolgende cultuurstadia aankruisen. X X X Als u hebt besloten welk cultuur stadium het best bij een dimensie past geeft u dit aan op het scoreformulier.  Muisklik Als u twijfelt kunt u ook het aangrenzende cultuurstadium aankruisen Bedenk dat u structurele voorbeelden voor uzelf moet kunnen bedenken. Als er bijvoorbeeld een meldingscommissie incidenten is, maar er gebeurt verder niets met de gegevens, dan is er sprake van reactieve cultuur op dat onderwerp, indien met de gegevens naar trends wordt gezocht zou er sprake kunnen zijn van een bureaucratisch cultuur. OF Indien u verpleegkundige bent en u vindt dat de samenwerking goed is tussen de verpleegkundigen maar niet tussen de verpleegkundigen en de artsen dan zit de dimensie tussen reactief en proactief in, u kunt dan 2 kruisjes zetten. Er is genoeg tijd, 30 minuten, als u klaar bent kom dan even bij mij langs zodat ik de scores van het IZEP formulier kan invoeren in een database. De gegevens gebruiken we later in de workshop.  Deel IZEP + scoreformulieren uit  Pas naar volgende DIA als iedereen het scoreformulier heeft ingevuld en de scores zijn ingevoerd in het IZEP scoreoverzicht. X Type voettekst in header en footer 17 september 2018 11

12 IZEP-workshop Bespreek uw scoreformulier (15 min): met z’n tweeën en
doe dit met iemand die dezelfde functie heeft als u. Iedereen heeft het scoreformulier ingevuld, nu gaan we het volgende doen. Jullie gaan jullie eigen scores, als aangegeven op het IZEP scoreformulier, met elkaar vergelijken. Doe dit met z’n tweeën en bij voorkeur met iemand die dezelfde functie heeft als uzelf. Bespreek….  Muisklik Type voettekst in header en footer 17 september 2018 12

13 IZEP-workshop Waar verschillen de scores en waarom?
Leg uit waarom u bepaalde keuzes heeft gemaakt, illustreer dit met voorbeelden Maak aantekeningen, deze heeft u misschien later nog nodig Kunt u samen tot overeenstemming komen over het cultuurniveau van de 8 dimensies? Bespreek jullie percepties ten aanzien van de patiëntveiligheidscultuur. Doe dit vooral op de dimensies waarover jullie van mening verschillen. Leg elkaar uit waarom u voor een bepaald stadium, voor een bepaalde dimensie, hebt gekozen. Noteer de onderbouwingen, die zijn handig voor de discussie later. Kom tot een consensus, in welk stadium bevindt de afdeling/het team zich, wat zijn de zwakke en sterke dimensies. Onthoud, er zijn geen goede en geen foute antwoorden, het is geen test dus maakt u zich geen zorgen als er verschillen zijn. Zijn er vragen over dit onderdeel? Aan de slag.  Na dit onderdeel pas naar de volgende DIA Type voettekst in header en footer 17 september 2018 13

14 IZEP-workshop Groepsdiscussie (30 min)
Welke score heeft u uw afdeling gegeven? Wat zijn de verschillen tussen functies? Welke informatie hebt u gebruikt voor het scoren van de dimensies? Waar liggen de accenten? We gaan nu ieders perceptie in de groep bespreken Alle uitkomsten worden op een grote poster met lege vakken gezet. Zo woirdt duidelijk waar de accenten liggen. Zou één tweetal willen beginnen, wat is volgens jullie de huidige patiëntveiligheidscultuur op de afdeling/ in het team en waarom? Wat zijn de zwakke en sterke dimensies, waar zaten bij jullie de grootste verschillen en waarom?  Zorg ervoor dat alle tweetallen aan de beurt komen, zorg voor overeenstemming over het huidige cultuur niveau op de afdeling/ in het team.  Indien men voor de lange variant kiest gebruik dan voor de discussie eventueel ook de gegevens uit het IZEP scoreoverzicht (excelsheet) (bij voorkeur via de grafische weergave: staafdiagram, zie handleiding). Na de groepsdiscussie naar de volgende DIA Mogelijk dat op dit moment een korte pauze ingelast kan worden, vraag aan de groep of zij hier behoefte aan hebben. Na de pauze gaan we gedetailleerd kijken wat de sterke en zwakke punten zijn met betrekking tot de patiëntveiligheidscultuur op de afdeling en gaan we een actieplan maken gericht op één (of meerdere (zie handleiding) van de zwakke punten. Type voettekst in header en footer 17 september 2018 14

15 IZEP-workshop Voorstellen verbeteractie (30 min)
Maak samen een verbeterplan voor één punt dat uit de evaluatie is gekomen: wat is het probleem; actieplan: wat, wie en wanneer en evaluatie: wie, wanneer. Nadat er een totaal beeld is gevormd van het huidige stadium van de patiëntveiligheidscultuur op de afdeling/ in de groep kijken we waar de zwakke punten zitten en welke dimensies verbeterd zouden kunnen worden? Waarom en hoe moet die punten verbeterd worden. Wat voor een plan zou er gemaakt kunnen worden? Gebruik het IZEP scoreoverzicht (Excel bestand, bij voorkeur grafische weergave) Probeer op tenminste één punt een actieplan te formuleren, bij voorkeur op een dimensie waar de minste overeenstemming over is. Het plan kan ook gericht zijn op een dimensie die in de groepsdiscussie naar voren is gekomen als ‘zwakke’ plek. Laat dit door de groep zelf gebeuren Er kan overwogen worden om één iemand aan te wijzen die het voortouw neemt en dat diegene ook het actieplan formulier invult  Nadat er een actieplan is geformuleerd kan overgegaan worden naar de evaluatie (volgende DIA). Type voettekst in header en footer 17 september 2018 15

16 IZEP-workshop Evaluatie (5 min) Wat vond u van de workshop?
Welke op- of aanmerkingen heeft u? Wat moet de volgende keer anders? Graag hoor ik van jullie wat jullie van de workshop vonden, wat was goed, wat kan beter. Type voettekst in header en footer 17 september 2018 16

17 Meer informatie….. www.vmszorg.nl Type voettekst in header en footer
17 september 2018