Cursus Richtlijnontwikkeling

Presentatie over: "Cursus Richtlijnontwikkeling"— Transcript van de presentatie:

1 Cursus Richtlijnontwikkeling
Donderdag 8 oktober 2009 Sonja Kersten, landelijk richtlijncoördinator

2 Richtlijnontwikkeling
VIKC lange ervaring met richtlijnontwikkeling Van regionaal naar landelijk Van consensus-based naar evidence-based Evidence-based richtlijnontwikkeling: ontwikkeling van richtlijnen gebaseerd op hoogst mogelijke bewijslast ('evidence‘) die systematisch is gezocht en gewaardeerd volgens de principes van 'evidence-based medicine’ Huidige ontwikkelingen: zoeken en beoordelen literatuur, verdere professionalisering, meer regie vanuit programmabureau Richtlijnen

3 Richtlijnen Om de kwaliteit van de zorgverlening te verbeteren
Om snel groeiende informatiestroom hanteerbaar te maken Om de klinische besluitvorming te ondersteunen Om de diversiteit van handelen door professionals te verminderen Om transparantie te vergroten

4 Evidence-based richtlijnen
Betekent niet dat richtlijn volledig is gebaseerd op literatuur: ook bij gebrek aan bewijs (gap in knowledge) kan er systematisch zijn gezocht! Betekent dat richtlijn is ontwikkeld volgens evidence based methode

5 Rol van de VIKC bij richtlijnen
Ondersteuning (V)IKC medewerkers: Procesbegeleiding Administratieve ondersteuning Coördinerende rol programmabureau In alle fases richtlijnontwikkeling: Voorbereiding Ontwikkeling Disseminatie Implementatie Beheer en evaluatie

6 VIKC Producten voor richtlijnontwikkeling
Draaiboek ‘Ontwikkelen, implementeren en evalueren van richtlijnen’ Samenvatting richtlijnontwikkeling Checklist richtlijnontwikkeling (in ontwikkeling) Cursus richtlijnontwikkeling voor procesbegeleiders (wordt verder ontwikkeld) Cursus richtlijnontwikkeling voor werkgroepleden (in plaats van EBRO-cursus, in ontwikkeling)

7 Draaiboek ontwikkelen, implementeren en evalueren richtlijnontwikkeling
te vinden op ikcnet onder “richtlijnen” openbare/niet-openbare versie links naar bijlagen: documenten voor richtlijnontwikkeling uitwerking van onderwerpen voorbeelden Contactpersonen Nieuwe versie draaiboek wordt gepresenteerd op Peergroep bijeenkomst 26 oktober 2009

8 Samenvatting richtlijnontwikkeling
afgeleid document van draaiboek taken en verantwoordelijkheden moet naast het draaiboek worden gebruikt (geen vervanging)

9 Checklist richtlijnontwikkeling
kan door procesbegeleiders worden gebruikt om stand van zaken richtlijnontwikkeling bij te houden en te communiceren met programmabureau Richtlijnen richtlijncoördinator bespreekt maandelijks telefonisch de voortgang van alle richtlijnen versie nog in concept

10 Cursus richtlijnontwikkeling voor procesbegeleiders
deze cursus zal verder worden geprofessionaliseerd onderdeel selecteren en beoordelen van literatuur zal worden uitgewerkt en toegevoegd aan cursusmateriaal input vanuit SIGN (Schotland) en eventueel KCE (België) en IQWIG (Duitsland) selecte groep procesbegeleiders (inclusief landelijke procesbegeleider) wordt opgeleid om zelf literatuur te beoordelen

11 1,5 jaar Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie
Onderwerp Voorbereiding Ontwikkeling Autorisatie Consultatie Evaluatie Verspreiding & implementatatie Revisie Richtlijnontwikkeling volgens Grol et al Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie 1,5 jaar

12 Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie
Onderwerpskeuze Onderwerp Revisie Voorbereiding Ontwikkeling Evaluatie Consultatie Verspreiding & implementatatie Autorisatie Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie

13 Stap 1: Onderwerpskeuze
Contact tussen procesbegeleider en beoogd voorzitter (belangrijk koppel!) Samenstellen multidisciplinaire inventarisatiegroep Multidisciplinaire, representatieve knelpuntinventarisatie via survey monkey Bij alle betrokken beroepsgroepen Bij de patiëntenvereniging In overleg met programmabureau Richtlijnen Doel: Focus Gerichte uitgangsvragen Aansluiten van richtlijn bij dagelijkse praktijk Inbreng vanuit het veld Hier begint al implementatie!!!! Inventarisatiegroep komt 2 x bij elkaar: 1 x voor inventariseren knelpunten, 1 x voor bespreken analyse

14 Stap 1: Onderwerpskeuze
Van knelpunt naar uitgangsvraag Aantal uitgangsvragen: Bij nieuwe richtlijn : maximaal 8 Bij revisie: maximaal 4 Reden: kortere richtlijnontwikkelingstijd, toegespitst op knelpunten, ‘levendigere’ richtlijnen

15 Stap 1: Onderwerpskeuze
Bestaande (inter)nationale richtlijnen kunnen worden gebruikt Samenwerking binnen CoCanCPG verband Adoptie (overnemen, evt na vertaling) Adaptatie (aanpassen, evt na vertaling) de gehele of delen van de richtlijn voor meer informatie zie Binnen CoCanCPG wordt CoCan-Adapte ontwikkeld, toegespitst op oncologie Let op: de source richtlijn dient volgens de evidence-based medicine methodiek ontwikkeld te zijn en dient AGREE-able te zijn.

16 Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie
Multidisciplinaire werkgroep - Projectplan - Uitgangsvragen Onderwerp Revisie Voorbereiding Ontwikkeling Evaluatie Consultatie Verspreiding & implementatatie Autorisatie

17 Stap 2: Voorbereiding Opstellen van een projectplan
Vaststellen uitgangsvragen PICO Samenstellen richtlijnwerkgroep Betrokken wetenschappelijke en beroeps- verenigingen (draaiboek) Tijdpad Geldigheidsduur richtlijn Samenvattingkaarten Vertaling Engels (Beslisbomen) Begroting/budget Voor de begroting is een concept raming beschikbaar bij programmabureau. Aanvragen voor offertes worden opgesteld in samenspraak met programmabureau Aanvragen voor offertes worden verstuurd vanuit programmabureau.

18 Stap 2: Voorbereiding Samenstellen van multidisciplinaire richtlijnwerkgroep Landelijke spreiding, inbreng academische en algemene ziekenhuizen Mandatering door wetenschappelijke en beroepsverenigingen Vertegenwoordiger van patiëntenvereniging VIKC ondersteuning (procesbegeleider+ secretariële ondersteuning) Keuze van de voorzitter is cruciaal Methodologische ondersteuning Eerste werkgroep bijeenkomst: kennismaking cursus richtlijnontwikkeling door VIKC van knelpunt naar uitgangsvraag

19 Stap 2: Voorbereiding Trajecten voor search, beoordeling en samenvatten literatuur en formuleren van aanbevelingen literatuuronderzoek Altijd uitbesteden (freelancer, NKI/AVL, Pallas) 1e selectie literatuur Opgeleide procesbegeleiders of uitbesteden 2de selectie+beoordelen literatuur+evidence tabellen Schrijven van teksten Werkgroepleden, opgeleide procesbegeleiders of uitbesteden Aanbevelingen+ overige overwegingen werkgroepleden

20 Stap 2: Voorbereiding Begroting/budget
Begroting opstellen in samenspraak met programmabureau Goedgekeurde begroting ondertekend door programmaleider Procesbegeleider is budgethouder Kosten worden direct betaald door VIKC (nieuw!) Nota’s worden hierbij overhandigd

21 Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie
Focus Revisie Voorbereiding Literatuuronderzoek/ selectie/ beoordeling Evidence tabellen Conceptteksten Ontwikkeling Evaluatie Consultatie Verspreiding & implementatatie Autorisatie

22 Stap 3: Ontwikkeling conceptrichtlijn
Literatuuronderzoek - Literatuursearch aan de hand van goed geformuleerde zoekvragen: PICO Patiëntenpopulatie Interventie Controle/Comparison Outcome - Literatuuronderzoek door een ervaren clinical librarian - Inclusiecriteria a priori vaststellen (taal, database, jaartal) - Gebruik common format Searching Literature and Synthesizing the evidence

23 PICO PICO is an acronym for: P Patient population or clinical problem
characteristics of the patient or population condition or disease of interest I Intervention (therapy or diagnostic test under investigation; presence of etiological or prognostic factor) C Comparison (alternative therapy; index or reference test; absence of etiological or prognostic factor) O Outcome measures

24 PICO Een goede PICO uitgangsvraag is een belangrijke voorwaarde voor evidence based richtlijnontwikkeling PICO helpt alle belangrijke onderdelen van de uitgangsvraag te omvatten en de zoektocht te vergemakkelijken Vooral geschikt voor vragen op het gebied van behandeling PICO vergroot samenwerkings-, adaptatie en adoptiemogelijkheden Voordelig om bij PICO vraag 3 ‘golden hits’ aan te laten geven door werkgroepleden

25 Zoekstrategie – piramide van bewijs
Richtlijnen Meta-analyse Systematische reviews Randomised controlled trials (RCT) Cut-off point? Observationele studies (cohort studies, case-control studies)

26 Stap 3: Ontwikkeling conceptrichtlijn
Literatuurselectie - 1ste selectie op abstracts (relevantie) - 2de selectie op tekst artikelen /reviews (validiteit) - selectiecriteria zijn vastgelegd

27 Stap 3: Ontwikkeling conceptrichtlijn
Literatuurbeoordeling/critical appraisal Beoordeling van methodologische kwaliteit Common checklist critical appraisal gebruiken Transparantie heel belangrijk (reproduceerbaarheid, validiteit) Het toekennen van level of evidence (mate van bewijskracht) Belangrijk om gebruikte zoekfilters en zoekstrategieën te bewaren

28 Interventiestudies: onderzoeksresultaten naar mate van bewijskracht
Meta-analyses die tenminste enkele gerandomiseerde onderzoeken van A2-niveau betreffen, waarbij de resultaten van afzonderlijke onderzoeken consistent zijn. A2 Gerandomiseerd vergelijkend klinisch onderzoek van goede kwaliteit en met voldoende omvang en consistentie. B Gerandomiseerde klinische trials van mindere kwaliteit of onvoldoende omvang of ander vergelijkend onderzoek C Niet-vergelijkend onderzoek D Mening van deskundigen

29 Stap 3: Evidence tabel Evidence tabellen
Samenvatting van de literatuur met mate van bewijskracht Common format evidence tabel gebruiken Evidence tabel opstellen in het Engels!!!

30 Niveau van bewijs van conclusies
Conclusie gebaseerd op 1 Onderzoek van niveau A1 of tenminste 2 onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van niveau A2 2 1 onderzoek van niveau A2 of tenminste 2 onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van niveau B 3 1 onderzoek van niveau B of C 4 Mening van deskundigen

31 Stap 3: Ontwikkeling conceptrichtlijn
Schrijven van conceptteksten: Oncoline format Aanbevelingen Literatuurbeschrijving Conclusies met niveau van bewijs Overwegingen Hiervoor is een handleiding beschikbaar (draaiboek)

32 Overige overwegingen Klinische relevantie Veiligheid
Patientenperspectief/patientenvoorkeuren Professioneel persepectief Beschikbaarheid voorzieningen Kosteneffectiviteit Organisatie van zorg Andere overwegingen (ethisch, juridisch) Pilot graderen aanbevelingen: objectiveren effect overwegingen op aanbevelingen

33 Van conclusie naar aanbeveling
Conclusies Literatuurbespreking Overige overwegingen Aanbeveling

34

35 Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie
Focus Revisie Voorbereiding Ontwikkeling Evaluatie Consultatie Verspreiding & implementatatie Commentaarronde conceptrichtlijn Autorisatie

36 Stap 4: Consultatie richtlijn
Conceptrichtlijn wordt aangeboden aan wetenschappelijke/beroeps/patiënten verenigingen IKC tumorwerkgroepen Landelijke tumorwerkgroep Commentaarronde tijdig aankondigen!!! Terugkoppeling van commentaar Mogelijke bijeenkomsten Richtlijnwerkgroepbijeenkomst Klankbordbijeenkomst Consensusbijeenkomst Na verwerken van commentaar wordt een definitieve versie van de richtlijn vastgesteld

37 Indicatorenontwikkeling tijdens richtlijnontwikkeling
Interne indicatoren Evaluatie van de richtlijn Belangrijkste aanbevelingen Meetbare items Verbeterpotentieel

38 Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie
Focus Revisie Voorbereiding Ontwikkeling Evaluatie Consultatie Verspreiding & implementatatie Autorisatie Definitieve richtlijn

39 Stap 5: Autorisatie Formele instemming door wetenschappelijke en –beroepsverenigingen Niet alle verenigingen (laten) autoriseren Autorisatieronde tijdig aankondigen! Definitieve multidisciplinaire evidence-based richtlijn vaststellen tijdens laatste vergadering Word versie van definitieve richtlijn archiveren bij programmabureau (voor revisies)

40 Stap 5: Autorisatie Tijdens deze fase start secretarieel ondersteuner met invoeren van de richtlijn in Oncoline. De conceptrichtlijn kan (met akkoord voorzitter) op Oncoline worden geplaatst als PDF.

41 Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie
Focus Revisie Voorbereiding Ontwikkeling Evaluatie Consultatie Verspreiding & implementatatie Publicatie op Oncoline Autorisatie

42 Stap 6: Verspreiding & implementatie
Richtlijn komt beschikbaar op Oncoline Oncoline start PR activiteiten IKCs dragen zorg voor implementatie Richtlijn wordt besproken in regionale IKC tumorwerkgroepen Starten implementatieprojecten Implementatie via IKC consulenten Publicaties, o.a. in NTvG Samenvattingkaart Vertaling richtlijn in Engels

43 Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie
Focus Revisie Voorbereiding Ontwikkeling Indicatoren Evaluatie Consultatie Verspreiding & implementatatie Autorisatie

44 Stap 7: Evaluatie Evaluatie met indicatoren voor de belangrijkste aanbevelingen Prospectieve documentatieprojecten in ten minste 2 IKC’s mbv de Nederlandse Kankerregistratie

45 Revisie Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie Focus
Voorbereiding Ontwikkeling Evaluatie Consultatie Verspreiding & implementatatie Autorisatie

46 Revisie richtlijn Cyclus begint opnieuw Geldigheidstermijn is verlopen
Landelijke werkgroep bepaalt of revisie noodzakelijk is Eerder bij nieuwe ontwikkelingen (new evidence) Cyclus begint opnieuw

47 Richtlijnontwikkeling, implementatie en evaluatie
Focus Revisie Voorbereiding Ontwikkeling Evaluatie Consultatie Verspreiding & implementatatie Autorisatie