Reversal of Fortunes Ton van Schaik, Voorjaar 2015

Presentatie over: "Reversal of Fortunes Ton van Schaik, Voorjaar 2015"— Transcript van de presentatie:

1 Reversal of Fortunes Ton van Schaik, Voorjaar 2015
Kan het verschil in stedelijke ontwikkeling tussen Moslimsteden en Christelijke steden uit de verschillen tussen instituties (zoals locale politieke organisaties) en geografische omstandigheden (zoals transportmogelijkheden) worden verklaard? Wat is bijvoorbeeld de betekenis van religieuze instituties? Wat is bijvoorbeeld de invloed van de afstand tot andere steden?

2 Van Bagdad naar Londen, 800-1800 Ton van Schaik, Universiteit van Tilburg, Voorjaar 2015
Maarten Bosker, Eltjo Buringh en Jan Luiten van Zanden, “From Baghdad to London: unravelling urban development in Europe, The Middle East, and North Africa, ”. The Review of Economics and Statistics, 95, 4 (2013). Idem, The rise and decline of European Parliaments, ”, The Economic History Review, 65, 3 (2012).

3 Bronnen Paul Bairoch, stedelijke bevolking 800-1850 (1988)
Colin McEvedy, politieke eenheden in de kosmos historische atlassen (1977) Karl Baedeker, 17 reisgidsen (1884,..1936), zoals Palestine and Syria, Konstantinopel, Balkanstaaten und Kleinasien, Egypt and the Sudan, Österreich Ungarn, Central Italy

4 Islamitische wereld rond 1200
571: Geboorte van Mohammed : Kalifaat van Damascus : Kalifaat van Bagdad (rijk van de Abbasiden) Strekte zich (via Noord-Afrika) uit van de Atlantische Oceaan (Zuid-Spanje, Marocco) naar de Indische Oceaan (Iran, India) Omstreeks 1000 kende Egypte de hoogste sociale ontwikkeling van het Westen en waren Egyptische handelaars over het hele Middellandse Zeegebied uitgewaaierd. Intermediair handel Europa en Azië. Diffusie van Chinese technologie (kompas, papier)

5 Europa, 1290-1430 742-814: Karel de Grote
Circa 1000: Stroopochten van Vikingen etc. verloren hun scherpte. Vanaf 1100: Verbetering technologie in de landbouw In vergelijking met de explosieve groei in de periode was dit een turbulente periode in Europa Aan de bevolkingsgroei kwam een einde Voedsel werd duur, en hier en daar stak hongersnood de kop op Erfenis van de Zwarte Dood ( )

6 Reversal of Fortunes In 800 was de Islamitische wereld veel verder ontwikkeld dan Europa. Kalifaat van Bagdad, Na de val van het Karolingische Rijk ondervond Europa een periode van economische stagnatie, Daarna ‘Reversal of Fortunes’. Waarom? Zie grootste steden in de periode

7 De grootste steden, 800-1800 Bagdad 350 (1) 800 1200 1400 1600 1800
100 (4) Istanbul* 250 (2) 100 (3) 700 (1) 500 (3) Cairo 200 (1) 250 (1) 250 (4) 263 (5) Napels 275 (3) 430 (4) Parijs 110 (2) 200 (2) 300 (2) 550 (2) Brugge 125 (3) Londen 200 (5) 948 (1)

8 Reversal of Fortunes, Waarom?
Antwoord wordt gezocht via: Nieuwe bevolkingscijfers voor het Midden Oosten en Noord-Afrika teneinde de stedelijke ontwikkeling van de Islamitische wereld (IW) met die in Europa te kunnen vergelijken; Het relateren van de stedelijke ontwikkeling aan geografische condities (transport en landbouw) en institutionele ontwikkelingen (wel of geen dominante rol van de staat).

9 Instituties In de Islamitische Wereld was de macht geconcentreerd in de handen van een sterke staat (elite: de heerser en zijn burocraten). Economische ontwikkeling hing hiervan af. In Europa ontstonden steden die de macht van de staat beperkten. Na het verval van het Karolingische Rijk ontwikkelden steden bepaalde vormen van een participatie maatschappij, die economische ontwikkeling stimuleerde.

10 Soorten Instituties Hoofdsteden Universiteiten Madrassa
Locale politieke organisatie, vorm van zelfbestuur (commune, vroedschap, raad, conseil, enzovoort) Nationale politieke organisatie (stad in grote staat?) Actieve parlementen Religieuze instituties: (Aarts)bisschopsteden en Heilige steden

11 Hoofdsteden van voor 1300 Krakau, Praag, Lyon, Orleans Parijs
Benevento, Firenze, Milaan, Palermo, Pavia, Pisa, Rome, Siena, Venetië Edinburg, Londen, Winchester, Edinburg, Bergen Lissabon, Barcelona, Cordoba, Leon, Pamplona, Sevilla, Toledo, Zaragosa Zagreb, Constantinopel, Iconum, Ankara, Tripolis, Ankara, Jerusalem, Bagdad, Kaïro (Fustat), Tunis, Fez, Zabid (in Jemen)

12 Wetenschap in de Middeleeuwen
James Hannam: “Gods Filosofen” (Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2011) “Hoe in de Middeleeuwen de basis werd gelegd voor de moderne wetenschap”

13 James Hannam: “Gods Filosofen” Hoe in de Middeleeuwen de basis werd gelegd voor de moderne wetenschap : Europeanen ontwikkelden bestaande uitvindingen uit het Oosten en Midden-Oosten tot een hoger niveau Kompas, papier, stijgbeugels, buskruit, bril, mechanische klok, windmolen, hoogoven, drukkunst, wiskunde, decimale stelsel Reconquista →1085: Val van Toledo. Grote bibliotheek van Toledo bleef intact. Via ‘vertalers’ kwam het werk van de klassieke Grieken ter beschikking (Aristoteles enz.)

14 Universiteiten van voor 1200
859: Madrasa van FEZ (volgens UNESCO oudste universiteit nin de wereld 1088: Bologna 1150: Parijs 1167: Oxford 1173: Salerno 1175: Modena en Reggio Emilia Uit het Romeinse recht: Corporaties van docenten en studenten, onafhankelijk van vorsten en bisschoppen.

15 Universiteit Bologna (1088)

16 Universiteiten 1200-1300 (17x) Italië (7X) Spanje (4x) 1209 Cambridge
1229 Toulouse 1257 Sorbonne 1264 Northampton 1289: Montpellier 1290: Coimbra (Portugal)

17 Universiteiten 1300-1400 (23x) Italië (8), Frankrijk (6), Spanje (2)
1348: Praag 1364: Krakau 1365: Wenen 1367: Pécs (Hongarije) 1379: Erfurt 1385: Heidelberg 1388: Keulen

18 Heidelberg: aula oude universiteit

19 Madrassa Dit is het Arabische woord voor ‘school’
Eerste madrassa in Bagdad gesticht (1067) Kunnen op twee niveaus cursussen geven Eenvoudig (de Koran van buiten leren) Islam-geleerde (moellah), 12 studiejaren Arabisch, het uitleggen van de Koran, islamitische wetgeving en geschiedenis, literatuur, Engels en wetenschap

20 Mustansiriya Madrasah, Baghdad, 1277 (hoofdingang)

21 Locale politieke organisatie, vorm van zelfbestuur, commune
De datum van ontstaan wordt gekoppeld aan het bouwjaar van een stadhuis. Deze zijn (onder meer) ontleend aan de 17 reisgidsen (1884,..1936), van (de firma) Karl Baedeker, zoals Palestine and Syria, Konstantinopel, Balkanstaaten und Kleinasien, Egypt and the Sudan, Österreich Ungarn, Central Italy Van Kampen (1960): Kunstreisboek voor Nederland

22 Karl Baedeker ( )

23 Locale participatie al voor 1300
Lage landen: Utrecht, Brugge, Bergen, Doornik Frankrijk: Arles, Dijon, Lille, Lyon, Metz, Nice, Orleans, Paris, Rouen, Toulouse (e.a.) Duitsland: Augsburg, Erfurt, Hildesheim, Keulen, Leipzig, Speyer Italië: Bologna, Genua, Luca, Milaan, Napels, Padua, Pisa, Roma, Siena, Venetië (e.a.) UK: London, Oxford

24 Siena: Palazzo Publico

25 Locale participatie 1200-1300 (Spanje)
Zuiden: Kalifaat der Moewahiden Noorden: Koningrijk Portugal, Koningrijk Leon, Kon. Castilië, Kon. Aragon, Koningrijk Navarre (1)Alcala de Henares, (2)Avila, (3)Burgos, (4)Ciudad Encantada, (5)Cuencu, (6)Gualdalajara, (7)Huesca, (8)La Coruna, (9)Leon, (10)Lerida, (11)Madrid, (12)Ocana, (13)Pamplona, (14)Reus, (15)Salamanca, (16)San Sebastian, (17)Santander, (18)Santiago, (19)Vitoria

26 Nationale politieke organisatie
Politieke eenheden op het einde van elke eeuw tussen 800 en 1800 Bron: Periodical Historical Atlas of Europe, op Euroatlas.com Er zijn meer dan 400 politieke eenheden die op het einde van een eeuw actief waren (1) Grote staten (2) Actieve parlementen

27 Europa in het jaar 1000

28 Europa in het jaar 1800

29 Grote Staten De auteurs (Bosker, c.s.) vinden 37 politieke eenheden met een groot oppervlak, b.v. Byzantijnse rijk Oostenrijkse monarchie Koninkrijk Napels Koninkrijk Marocco Sultanaat van Egypte Kalifaat van de Fatimiden

30 Europese parlementen Soorten: estates-general, cortes, cors, diet, sejm, rikstag, Generallandtag of Reichstag. 1188: eerste parlement (in Leon) 1215: Magna Carta (= Grote Oorkonde): handvest voor vrijheden en rechtspraak (= inperking absolute macht) 1406: Eerste bijeenkomst Staten-Generaal 1688: Glorious Revolution Activiteiten index: Het aantal kalanderjaren per eeuw, waarin een parlement – voor kortere of langere gedeelten van een jaar -bijeen kwam. Index is 100 als het parlement in elk jaar van de eeuw bijeenkwam en 0 als er geen parlement bestond.

31 Overzicht activiteiten index
Figuur 1: Spanje, Frankrijk, Portugal (Zuid-Europa) Figuur 2: Engeland, Schotland, Nederland, Zweden (Noord-West Europa) Figuur 3: Centraal Europa Figuur 4: Vergelijking drie delen van Europa

32

33

34

35

36 Engeland Figuur 5: Bijeenkomsten in dagen per jaar van de Engels-Britse parlementen Figuur 6: In de periode is er een trendmatige daling van de activiteiten-index.

37

38

39 Religieuze instituties
Kerkelijke organisatie Heilige steden Belangrijkste religie in een stad Bisschopssteden Aartsbisschopsteden (voor 1000, bijvoorbeeld): Salzburg, Aix, Arles, Auch, Besancon, Bourges, Cambrai, Lyon, Narbonne, Reims, Rouen, Vienne, Erfurt, Hamburg, Keulen, Trier

40 Aantallen Moslimsteden en Christelijke steden
Jaar Moslim Christelijk 800 25 29 900 37 40 1000 42 76 1100 43 78 1200 118 1300 35 177 1400 41 125 1500 183 1600 50 263 1700 49 269 1800 537

41 Geografie Het Kalifaat van Bagdad omsloot het Westen, Zuiden en Oosten van de Middelandse Zee. Daardoor was handel op lange afstand mogelijk. De kameel was het ‘schip van de woestijn’. Veel doorvoerhandel (b.v. met India). Transportmogelijkheden: Europa beschikt over veel meer waterwegen via de zee en rivieren. Rol van het agrarisch potentieel. De afstand tot andere steden (marktpotentieel van een stad in relatie tot andere steden)

42 Transportmogelijkheden: Ligging van een stad aan
Atlantische zee Middellandse zee Baltische zee Rivier Knooppunt van routes Oude Romeinse wegen Karavaan routes

43 Agrarisch potentieel Pieter Buringh, c.s. Computation of the absolute maximum food production of the world, Wageningen, 1975. Berekent het potentieel van elk deel van de wereld op basis van bodemkwaliteit, water en klimatorische gesteldheid. Kijkt dus niet naar de actuele productie. M = maximale productie in graanequivalenten in tonnen per hectare, per jaar.

44 Grondproductiviteit in 6 klassen
M (in tonnen) I Extreem hoog > 25 II Erg hoog > 20-25 III Hoog > 15-20 IV Gemiddeld > 10-15 V Laag > 5-10 VI Erg laag ≤ 5

45 Marktpotentieel van een stad
De afstand gewogen som van de omvang van alle andere Moslimsteden, respectievelijk Chistelijke steden (gemeten aan religieuze oriëntatie) Alle steden tenminste inwoners Totaal waarnemingen: 2596 (waarvan 656 Moslimsteden en 1940 Christelijke steden) Elke waarneming dateert aan het begin van een eeuw. Een bepaalde stad komt daarom hooguit 11 keer in het totaal aantal waarnemingen voor: 800, 900, …1800. (Londen bijvoorbeeld begint pas in 900 mee te tellen, Parijs telt al in 800 mee)

46 Terug naar de onderzoeksvraag
Waarom Reversal of Fortunes? Meer specifiek: Kan het verschil in stedelijke ontwikkeling tussen Moslimsteden en Christelijke steden uit de verschillen tussen de hierboven genoemde instituties en geografische omstandigheden worden verklaard?

47 Te verklaren variabele
De omvang van een stad op een bepaald tijdstip (op 800, op 900, enzovoort) En………….. De ontwikkeling van de omvang van een stad in de loop van de tijd (van 800 naar 900, enzovoort)

48 Resultaat (Geografie)
Moslimsteden Christelijke steden Zee Zeer sterk Rivier Oude Romeinse weg Knooppunt oude wegen Sterk Karavaan route Matig Knooppunt karavaan route Marktpotentieel Moslim Marktpotentieel Christelijk Agrarisch potentieel Niet meegenomen

49 Resultaat (Instituties)
Geografie Moslimsteden Christelijke steden Hoofdstad Zeer sterk Universiteit Madrassa Commune Matig Actief parlement Sterk Grote staat Bisschopszetel Aartsbisschopszetel Heilige stad

50 Afdoende verklaring? Nee, we missen het verband tussen innovatie en religiositeit Dit verband is negatief! Recent NBER Working Paper, April 2015, nr , van Bénabou, Ticchi en Vindigni: “Forbidden Fruits: The Political Economy of Science, Religion, and Growth” Drie regimes

51 Drie regimes Het seculiere (wereldse) regime: afnemende religiositeit, passieve kerk en hoge belastingen, ongehinderde wetenschappelijke vooruitgang Het theocratische regime: blijvende extreme religiositeit, kerk vertrouwt op de bescherming van het geloof door de staat, stagnerende wetenschappelijke vooruitgang Tussenvorm: de Verenigde Saten van Amerika

52 Voorbeeld: verspreiding van informatie
Romeinse kerk was op het einde van het Romeinse Rijk (circa 400) de officiële en dominante religie → de tolerante Griekse wetenschappelijke en filosofische tradities werden onderdrukt. Moslimlanden verboden de boekdrukkunst (tot circa 1800) Katholieke kerk was in eerste instantie voorstander van boekdrukkunst (voor de verspreiding van de bijbel). Na de Protestantse Reformatie toenemende intolerantie