1 College 6: Opsporing en preventie Kennis over kanker toegenomen: Kennis over kanker toegenomen: Mechanismen Mechanismen Oorzaken Oorzaken Varianten en cellulaire effecten Varianten en cellulaire effecten Kennisover kanker en gezondheid Kennis over kanker en gezondheid

Behandeling is belangrijk.. Nog beter: voorkomen. Opsporing en preventie.

Bij hart- en vaatziekten werkt het:

5 Middelen om kankersterfte omlaag te krijgen: Preventie Preventie Vroegdetectie Vroegdetectie Bestrijding Bestrijding

6 Preventie: Kennis over ontstaan Kennis over ontstaan Erfelijke Erfelijke roken, zonlicht, voedsel, infecties, chemische blootstelling roken, zonlicht, voedsel, infecties, chemische blootstelling Epidemiologie (50% hangt samen met bovenstaande oorzaken en kan dus teruggedrongen worden). Epidemiologie (50% hangt samen met bovenstaande oorzaken en kan dus teruggedrongen worden).

7 vroegdetectie Kijken, voelen Kijken, voelen Screeningsprogramma’s Screeningsprogramma’s Uitvoerbaar Uitvoerbaar Betaalbaar Betaalbaar Criteria: leeftijd, geslacht en andere factoren Criteria: leeftijd, geslacht en andere factoren Kosten/baten analyse Kosten/baten analyse Effect op bevolking/patiënt (vals negatieven) Effect op bevolking/patiënt (vals negatieven) Effect op familie (erfelijke varianten) Effect op familie (erfelijke varianten)

8 Vroegtijdige opsporing Voorlichting over symptomen Voorlichting over symptomen Bevolkingsonderzoek Bevolkingsonderzoek

9 Doel: tumoren ontdekken vóór dat metastasen zijn gevormd. Soms metastasen vóór dat ze gedetecteerd kunnen worden. 30% reductie overlijden. Moeilijk te meten: Nu nieuwe gevallen per jaar 80% overleving na 5 jaar 70% overleving na 10 jaar Reductie 30% zou kunnen zijn van 45 naar 30% overlijden = 55 naar 70% overleving, is 1800 minder doden. Mammografie vrouwen > 50 jaar 50 jaar < 75 jaar elke 2 jaar

10 Cervicale uitstrijkjes Baarmoedermond (cervix) Vrouwen jaar om de 5 jaar Cellen met grotere kern of twee kernen. PAP score (Papanicolou.) Mortaliteit reductie met 80-90%! Middel: operatieve verwijdering weefsel (of gehele baarmoeder) Risico van operatie Genotypering HPV virus m.b.v. PCR

11 PCR als middel om virus op te sporen PCR als middel om virus op te sporen Onderscheid verschillende Pappiloma virus typen Onderscheid verschillende Pappiloma virus typen behandelingsstrategie behandelingsstrategie

12 Spiraal CT voor opsporing longkanker Heel kleine tumoren zichtbaar te maken 5x zoveel tumoren ontdekt als met een gewone röntgenfoto (project NELSON van Erasmus MC). In 12 sec. gemaakt maar erg duur Helft van een groep (ex-)rokers gescand en de helft niet. Sterfte aan longkanker hierdoor met 20% kan afnemen? Van de tot nog toe ontdekte tumoren in dit project was zo’n 75% nog behandelbaar. In 2015 zal bekeken worden of de voordelen opwegen tegen de nadelen (kosten, psychische belasting, o.a. door vals positieve tgv moeilijke interpretatie etc.)

13 Volkskrant 6 januari 2014

14 Sigmoidoscopie voor opsporing darmkanker in vroeg stadium Duur Belastend Familiair Tot 60 cm (sigmoidoscopie)?

Bevolkingsonderzoek darmkanker, sinds 13 januari jaar elke twee jaar jaar elke twee jaar Link naar de pagina met meer informatie (RIVM, bovolkingsonderzoek darmkanker) Link naar de pagina met meer informatie (RIVM, bovolkingsonderzoek darmkanker) Link naar de pagina met meer informatie Link naar de pagina met meer informatie Waarom niet na 75 jaar? Omdat het daar minder voor komt (minder kosteneffectief) Waarom niet na 75 jaar? Omdat het daar minder voor komt (minder kosteneffectief) 15

16 Fecaal occult bloed test (FOBT) Detecteert ook andere bloedingen (ontstekingen) Detecteert ook andere bloedingen (ontstekingen) Ook peroxidasen uit groenten vals positief (test op oxidatie door haem) Ook peroxidasen uit groenten vals positief (test op oxidatie door haem) Geen poliepen Geen poliepen In combinatie met tumorspecifieke PCR veel grotere kans op detectie In combinatie met tumorspecifieke PCR veel grotere kans op detectie Immunologische methoden Immunologische methoden

17 Andere methoden Blaaskanker: urine Blaaskanker: urine Longkanker: slijm, lavage Longkanker: slijm, lavage (in combinatie met PCR)

18 Prostaatkanker PSA Rapid Screen Test (Cassette Type) FOR EXPORT ONLY (U.S. CUSTOMERS SEE PSA4 HOME TEST)PSA4 HOME TEST Specifiek voor prostaatkanker (0,1-2,6 ng/ml is normaal, Boven 4 ng/ml verdacht), maar: -geen onderscheid tussen goed- en kwaadaardige vormen en bij de kwaadaardige -tussen langzame en agressieve snel ontwikkelende tumoren.

19 Genoomonderzoek In de familie of nieuwe mutatie? In de familie of nieuwe mutatie? Vervolg? Vervolg? Screening bij darmkanker of borstkanker Screening bij darmkanker of borstkanker Borstamputatie Borstamputatie Andere nieuwe genen? Andere nieuwe genen? Penetrantie Penetrantie Modifier effects Modifier effects

20 Preventie Roken Roken Zonlicht (UV) Zonlicht (UV) Voeding Voeding Schadelijke componenten Schadelijke componenten Beschermende componenten Beschermende componenten Vaccinatie VaccinatieHPVHepatitis-B 50%

21 Correlatie betekent niet altijd een causaal verband! Daling van aantal piraten gecorreleerd met global warming => global warming niet te stoppen door meer piraten (causaal)

22 Welke stoffen veroorzaken kanker? Epidemiologie-correlatie Epidemiologie-correlatie Vervolg met proefdieronderzoek Vervolg met proefdieronderzoek Voedsel additieven Voedsel additieven Gerookte producten Gerookte producten Verbrand vet Verbrand vet Aflatoxine (leverkanker in Afrika) Aflatoxine (leverkanker in Afrika) Hoge vetconsumptie (darm en borstkanker, via galzuren?) Hoge vetconsumptie (darm en borstkanker, via galzuren?) Nitraat→nitriet→nitrosaminen (met vis) Nitraat→nitriet→nitrosaminen (met vis) PAK’s (benzopyreen) PAK’s (benzopyreen) Alcohol (keel en slokdarm) en borstkanker i.c.m. roken Alcohol (keel en slokdarm) en borstkanker i.c.m. roken

23 Voeding en bescherming tegen kanker Vezels (samen met stoffen of darmmotoriek, volume?) Vezels (samen met stoffen of darmmotoriek, volume?) Vitamine A (te veel is giftig) Vitamine A (te veel is giftig) Vitamine C (uit voedsel) antioxidant, radicaalvanger. Natuurlijk vitamine C dieet gaat samen met vetarmer voedsel) Vitamine C (uit voedsel) antioxidant, radicaalvanger. Natuurlijk vitamine C dieet gaat samen met vetarmer voedsel) Selenium (gaat radicaalvorming tegen, zit in vlees, te veel is giftig) Selenium (gaat radicaalvorming tegen, zit in vlees, te veel is giftig) Diverse stoffen: lycopenen uit tomaten, stoffen in uien en koolsoorten Diverse stoffen: lycopenen uit tomaten, stoffen in uien en koolsoorten Rode wijn Rode wijn

24 Mannen die jarenlang extra anti-oxidanten slikten, kregen juist vaker longkanker

25 Kortom: Een afwisselend dieet met veel verse groenten en fruit, vezelrijk en weinig dierlijk vet.

26 Vaccinatie tegen kanker niet mogelijk! Vaccinatie tegen virussen wel: Vaccinatie tegen virussen wel: 1. Een bepaald Herpes virus dat verlammingen veroorzaakt in pluimvee. Veroorzaakt ook tumoren in o.a. lever en nieren in pluimvee (ziekte van Marek) 2. Hepatitis-B (leverkanker, vooral in Afrika). Hoopvolle trials in Japan en Taiwan. 3. HPV (baarmoederhalskanker), sinds 2009 in Nederland vaccinatiecampagne