13 november 2015 Pierre Berntsen Toekomstbestendige melkveesector Kennis- en innovatiedag Melkveehouderij Oost-Nederland

Uw vragen Op welke bedrijven gaan fosfaatrechten knellen? Risicomanagement of verdienmodel verbeteren? Is veel risico en weinig verdienen de nieuwe trend? Alternatieve financieringsvormen Opvolging? Waarom zou ik overstappen naar ABN AMRO?

Agrarische markt is van groot belang voor ABN AMRO Leeuwarden Assen Zwolle Apeldoorn Amersfoort ‘s-Hertogenbosch Helmond Goes Naaldwijk Hoofddorp Alkmaar 11 Agriteams Internationale bedrijven Grondstoffen

Agenda Economie en rente Gevolgen van de zuivelmarkt Bedrijfsontwikkeling melkveehouderij Uw vragen Discussie 6

ECONOMIE EN RENTE

8 Eurozone: vraag naar krediet neemt toe Onderzoek banken, netto verandering tov vorig kwartaal Bron: Thomson Reuters Datastream, ECB Bank Lending Survey

Eurozone: waardedaling euro gunstig voor export buiten EU 9 Bron: Thomson Reuters Datastream US dollar per euro

Lage olieprijs als aanjager Bron: Thomson Reuters Datastream US dollar per vat

Nederland: Vertrouwen consument en producent gestegen 11 Index: 0 is evenwicht Bron: Thomson Reuters Datastream

Nederlandse groei niet meer alleen afhankelijk van export Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO (ramingen)

Aantal opkomende economiën vertragen Bron: ABN AMRO Economisch Bureau, CPB, Markit Economics

Lage rente stimuleert de economie in Eurozone Bron: Thomson Reuters Datastream

Renteverwachtingen Bron: Economisch Bureau ABN AMRO, cijfers per

GEVOLGEN VAN DE ZUIVELMARKT

Melkprijs nog niet uit het dal

Liquiditeitsdruk op melkveebedrijven neemt toe Jan-juni 2014 Jan-juni 2015 Kg melk afgeleverd Melkgeld*34,6239,6140,7843,4833,25 Overige opbrengsten*10,069,708,989,308,33 Voerkosten*10,4011,6611,099,709,13 Overige directe kosten*5,515,465,836,226,18 Overige bedrijfskosten*10,9410,8911,5410,9010,11 Bruto geldstroom* (= beschikbaar voor aflossing, rente, pacht en privé) 17,8821,3721,3426,0116,18 * = Eurocent per kg melk Bron: Flynth

Zicht op het tekort

Mondiale import blijft groeien met 1,4 miljard kilo melk/jaar

Wereldexport blijft 1,4 miljard kilo melk per jaar groeien

Wij rekenen met een langjarige gem. prijs van ca. 35 cent Bron: AMI 2014

Laatste 8 jaar groeide de Chinese import meer dan de hele EU import Toename vraag China grotendeels ingevuld door import Toename vraag China grotendeels ingevuld door import

Grondstoffen blijven stevig geprijsd Bron: OECD-FAO Outlook 2015

BEDRIJFSONTWIKKELING Onzekerheid troef

Wet en regelgeving neemt fors toe Omgevingsvergunning en bij Natura2000 NB vergunning PAS per 1 juli 2015 Fosfaatreferentie 2014 (Melkveewet >> RVO beschikking) Beperkt overdraagbaar Fosfaatoverschot gedeeltelijk verwerken (nu nog 50/30/10%) AmvB grondgebondenheid (per jan 2016 naar verwachting) Groei boven 20 kg fosfaat per ha: 25% grondgebonden groei en rest van fosfaat verwerken (daaropvolgend jaar) Groei boven 50 kg fosfaat/ha: 50% grondgebonden Niet als vóór 30 maart jl is geïnvesteerd in mestverwerking Fosfaatrechten (januari 2016?) Veel onduidelijkheden

Doelen van NZO en LTO in de Duurzame Zuivelketen Productie binnen fosfaatplafond, reductie 5 kton ammoniak, in 2020, klimaatneutrale groei, Behoud van weidegang op het niveau 2012 (81%) Gezinsbedrijven en open stallen Behoud biodiversiteit, duurzame soja Verlenging levensduur, verbetering dierwelzijn, verantwoord antibioticagebruik (koekompas) Gebruik kringloopwijzer voor bedrijven met fosfaatoverschot Kwaliteit en imago van belang voor internationale positionering

Export babymelkpoeder naar China 50 keer hoger Bron: CBS

Rendement van groei valt tegen Voorbeeld: Kostprijs bestaande melkproductie: 33 cent per kg melk (liquiditeitskostprijs) Melkprijs 35 cent incl. toeslagen en weidepremie

Marginale kostprijs van extra liters is hoog Exclusief kosten fosfaatrechten en exclusief te verwerven grond Betreft lange termijn prijzen (*) als de stal al is gebouwd verschuiven deze kosten naar bestaande productie (**) bij groei boven 20 kg fosfaat moet ook grond verworven worden

Melkprijs 35 cent incl. toeslagen en weidepremie Intensieve groei gaat ten koste van rendement Marge daalt van 2 naar 1 cent per kilo melk. Bedrijfsmarge daalt van EUR 20/m naar EUR 13/m

Toch konden diverse bedrijven ontwikkelen Grote verschillen tussen bedrijven Vertrouwen in ondernemer Vertrouwen in goede kasstroom Intensieve bedrijfsvoering vraagt om extra marge voor schommelingen op de mest- en ruwvoermarkt. Intensieve liters hebben geen (kans op) vermogensgroei. Nu extra onzekerheid voor boer en bank als gevolg van fosfaatrechten

Uw vragen Waarom zou ik overstappen naar ABN AMRO? Op welke bedrijven gaan fosfaatrechten knellen? Risicomanagement of verdienmodel verbeteren? Is veel risico en weinig verdienen de nieuwe trend? Alternatieve financieringsvormen Opvolging?

Hartelijk dank voor uw aandacht Rapporten: