Psychiatrie Naam: Martine Bink E-mail: m.d.bink@hr.nl med.hro.nl/binmd Kamer: L 02.335

Vandaag Cognitieve stoornissen en stoornissen die samenhangen met het ouder worden. (Hoofdstuk 7 Nevid) Muzische presentatie Proeftoets

Cognitieve stoornissen Kenmerk: achteruitgang van cognitieve vermogens en het functioneren in het dagelijks leven (biologische oorzaak) 3 vormen: Delirium Amnestische stoornissen Dementie Cognitieve stoornissen kenmerken zich door een achteruitgang van cognitieve vermogens en het functioneren in het dagelijks leven, waarbij een lichamelijke oorzaak bekend of waarschijnlijk is. Het zijn verstoringen in het denken of het geheugen, die duidelijk afwijken van het vroegere niveau waarop iemand functioneerde. Ze zijn het gevolg van lichamelijke aandoeningen, inclusief drugs- en/of alcoholgebruik of de onthouding ervan, die invloed hebben op het functioneren van de hersenen. Hoewel de oorsprong biologisch is, hebben psychologische en omgevingsfactoren wel invloed op het effect, de omvang en op het vermogen van de betrokkene om de situatie te hanteren.

Delirium (Tijdelijke) toestand van geestelijke verwarring, desoriëntatie en het onvermogen ergens de aandacht op te richten. Oorzaken van delirium Somatische aandoeningen Giftige stoffen, bijwerking van medicijnen  IC Overdosis alcohol of drugs Abrupte onthouding van drugs met name alcohol Delirium tremens: bij chronische alcoholisten die acuut stoppen; hallucinaties Doe even normaal Een delirium is een toestand van extreme geestelijke verwarring, waarbij een patiënt moeite heeft zich te concentreren en niet duidelijk en samenhangend kan praten. Er is sprake van desoriëntatie in tijd (weten niet welke dag of hoe laat het is) en plaats (niet weten waar je bent) of in extreme gevallen in persoon (niet meer weten wie je bent). In de toestand van delirium ervaren mensen soms angstaanjagende hallucinaties (beestjes zien lopen bijvoorbeeld). Een delirium duurt relatief kort. Normaal gesproken niet meer dan een week. En klaart spontaan op wanneer de onderliggende lichamelijke oorzaak is opgelost. Wanneer de onderliggende oorzaak blijft voortbestaan of verergert, kan het leiden tot een coma of de dood. Doe even normaal: 2 min – 3.35 en 5.10 – 10.15

Delirium - Psychose Een delier duurt (over het algemeen) korter. Bij een delier komen vaker visuele hallucinaties voor, terwijl bij een psychose vaak gehoorhallucinaties voorkomen. Ouderen lopen een groter risico om een delier te krijgen dan jongere mensen. Zeker na een ingrijpende operatie. Een delier heeft een lichamelijke oorzaak.

Amnestische stoornissen Kenmerken: Geheugenstoornis Onvermogen nieuwe informatie te leren, of gebeurtenissen uit het verleden terug te halen. Lichamelijke oorzaak (niet het gevolg van dementie of delirium). Algemene intelligentie blijft in tact. Oorzaken: Trauma (klap, elektrische shock) Hersenoperatie Herseninfecties en herseninfarct Intensief gebruik van psychoactieve stoffen (zoals alcohol bij Korsakov) Retrograad & Anterograad Amnestische stoornissen: Een verstoring van het geheugen die samenhangen met het onvermogen om nieuwe dingen te leren of gebeurtenissen uit het verleden terug te halen. In tegenstelling tot dissociatieve amnesie en dissociatieve fugue, heeft een amnestische stoornis een lichamelijke oorzaak. Amnestische stoornissen worden veroorzaakt door een traumatische gebeurtenis (klap op het hoofd, elektrische schok of een operatie), Retrograad: het geheugenverlies heeft betrekking op gebeurtenissen voorafgaand aan het trauma. Anterograad: ook na het ongeluk heeft de patiënt moeite met het opslaan van nieuwe informatie.

Door alcohol veroorzaakte langdurige Amnesie Ziekte van Wernicke: Verwarring en desoriëntatie, moeite om evenwicht te bewaren bij lopen (ataxie), verlamming van oogspieren Directe behandeling met vitamine B1 voorkomt ontwikkeling van ziekte van Korsakov Syndroom van Korsakov Door alcohol veroorzaakte langdurige amnesie Geheugenverlies, desoriëntatie (confabulaties) Gevolg van thiaminetekort (vitamine B) Explosieve groei Korsakov patiënten Volgend schooljaar: BNN spuiten en slikken Korsakov: https://www.youtube.com/watch?v=LpV3yAlyBaI Explosieve groei Korsakov patienten: https://www.youtube.com/watch?v=M5lzdk-9bZg Amnesie = geheugenproblemen Confabulaties = verhalen verzinnen om herinnering te vullen Omdat het syndroom van Wernicke in 80 tot 90% van de gevallen voorafgaat aan het Syndroom van Korsakov spreekt men vaak over het syndroom van Wernicke-Korsakov

Dementie Wat zijn symptomen van dementie? Dementie is een ingrijpende verslechtering van de geestelijke functies. Ernstige problemen met het geheugen Eén of meer cognitieve gebreken (Afasie, Apraxie, Agnosie, problemen in de executieve functies).

Dementie Geheugenproblemen Eén of meer van de volgende cognitieve stoornissen: Afasie voorbeeld Apraxie Agnosie voorbeeld Verstoring van executieve functies Afasie: geheel of gedeeltelijk verlies van het vermogen om taal te begrijpen of zich erin uit te drukken Apraxie: verminderd vermogen om doelgerichte bewegingen uit te voeren (geen defect in motorische functie) Agnosie: verstoring van de sensorische perceptie (meestal visueel, vb. een aansteker niet meer herkennen als aansteker) Verstoring van executieve functies (bv. plannen) Afasie naar aanleiding van herseninfarct: https://www.youtube.com/watch?v=zjG3xnPDROg Agnosie na een auto-ongeluk: https://www.youtube.com/watch?v=ze8VVtBgK7A

Dementie Achteruitgang van geheugen, denkvermogen, oordeelsvermogen en taalgebruik. Verandering van de persoonlijkheid. Preseniel Seniel Dementie is over het algemeen progressief Het verloopt voor iedereen anders Veel dementerenden sterven aan complicaties, omdat hun weerstand afneemt Mevrouw Bogers Dementie die na het 65e levensjaar begint, wordt late of seniele dementie genoemd. Dementie die in het 65e jaar of eerder begint, wordt preseniele dementie genoemd. Hoewel het risico op dementie groter wordt naarmate men ouder wordt, is het geen gevolg van het ‘normale’ verouderingsproces. http://www.youtube.com/watch?v=fIm5ACA6DJ4 0.00 – 11.30 minuten

Dementie als gevolg van… De ziekte van Alzheimer Een beroerte (vasculaire dementie) De ziekte van Pick De ziekte van Parkinson De ziekte van Huntington HIV De ziekte van Creutzfeldt-Jakob Hoofdtrauma Neurosyfilis - De ziekte van Alzheimer is een hersenziekte die leidt tot progressieve en onomkeerbare dementie en wordt gekenmerkt door achteruitgang van het geheugen en andere cognitieve functies. Meer dan den helft van alle gevallen van dementie wordt veroorzaakt door Alzheimer. Als gevolg van een bloedprop die in een bloedvat naar de hersenen is blijven steken, waardoor de bloedcirculatie stilvalt, en waardoor de hersenen beschadigd raken. Vasculaire dementie is het gevolg van een hele serie beroertes die op verschillende momenten plaatsvinden. Specifieke afwijkingen in de hersencellen en de aanwezigheid van abnormale structuren (Pick-lichaampjes). De kenmerken komen overeen met de ziekte van Alzheimer. Ziekte van Parkinson: spiertremor, schudden, verstarren, slechte controle over fijne motoriek, in latere stadia komt dementie voor. Ziekte van Huntington: zenuwachtige, trekkerige bewegingen, paranoia en geestelijke achteruitgang. Naarmate AIDS zich verder ontwikkeld wordt de dementie erger: wanen, desorientatie, achteruitgang van het geheugen, enz. Creutzfeldt-Jacob: start met tintelingen en abnormale sensaties in de ledematen, moeilijk lopen, achteruitgang van het geheugen. Niet alleen gekke-koeien-ziekte, dit is één variant. Door een ongeluk of geweld kunnen de hersenen ernstig beschadigen. Bijvoorbeeld bij boksers die meerdere hoofdtrauma’s hebben opgelopen. Neurosyfilis is een vorm van syfilis waarbij een bacterie rechtsstreekse aanval uitvoert op de hersenen en het centraal zenuwstelsel. Syfillis is een SOA en wordt veroorzaakt door een bacterie.

Ziekte van Alzheimer Progressieve hersenziekte: Verlies van geheugen, intellectuele capaciteiten, verandering van persoonlijkheid, verlies van vermogen voor zichzelf te zorgen. Symptomen: - Geheugenstoornissen - Desoriëntatie in tijd, plaats en persoon - Intelligentie neemt af - Soms psychotische verschijnselen: hallucinaties en wanen - Agitatie, dwalen, depressie, agressief gedrag - Moeilijke zorgtaak voor partner/ naasten Oorzakelijke factoren Defect in genen die verantwoordelijk zijn voor eiwitafbraak, ontstaan van plaques, verlies hersenweefsel http://www.youtube.com/watch?v=CjxsR6Ictks (man en vrouw alzheimer) Eiwitten worden niet meer goed afgebroken en zetten zich af op de zenuwcellen. Dit wordt plaque genoemd. Waarschijnlijk zorgen deze plaques ervoor dat hersenweefsel gaat afsterven. Dit leidt tot geheugenverlies, verwarring enz.

Ziekte van Alzheimer: behandeling en preventie Medicijnen zorgen voor vertraging van cognitieve achteruitgang Psychosociale interventies zoals geheugen training, gebruik van resterende vermogens Mogelijk intellectuele uitdaging Gezond eten, bewegen en niet roken ROT / Validation / Warme Zorg http://www.youtube.com/watch?v=NKDXuCE7LeQ https://www.youtube.com/watch?v=jDtZiC5Gkh0 In de eerste fase van dementie is Realiteit Orientatie Therapie de best aangewezen vorm van hulp. Bij matige of meer ernstige vormen van dementie is Validation beter. ROT is de bewoners steeds zoveel mogelijk in het hier en nu houden. Uitleggen, tijdstip en activiteit benoemen.

Psychische stoornissen en ouder worden Angststoornissen Met name de gegeneraliseerde angststoornis, fobieën en straatvrees. Behandeling: medicatie en cognitieve Gedragstherapie

Psychische stoornissen en ouder worden Depressie Onder bewoners van verpleegtehuizen Suicïdecijfer ligt hoger bij met name oudere mannen Sociale steun kan als buffer dienen Oorzaak: veel ingrijpende veranderingen tegelijkertijd Wordt niet altijd goed gediagnosticeerd

Psychische stoornissen en ouder worden Slaapproblemen Door leeftijdsgebonden verandering in de fysiologie v/d slaap Soms als gevolg van andere psychische stoonissen Als gevolg van psycho-sociale factoren Behandeling: medicatie en gedragstherapie

 Wat is je beeld over stoornissen die samenhangen met het ouder worden?  Wat blijft je bij, neem je mee?  Welke kansen zie je voor een SPH’er nieuwe stijl? 22.00 – 25.54 http://www.youtube.com/watch?v=OvlBd0yAQc8

Volgende week Overige stoornissen (sociale psychiatrie) en seksuele stoornissen Artikel: De Roos & Van Dinther Roos, S. de., Dinther M. van. (2011). Preventie in de hulp- en dienstverlening, toepassingen en achtergronden. Bussum Nederland: Uitgeverij Couthino. Paragraaf 2.5.5 verklaringsmodellen met betrekking tot psychische gezondheid; DSK-model. Nevid: 5.2 , 13.2 & 13.4.7