30De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap 36De opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme Voorbeelden stofomschrijving geen

Als gedachtegoed Ontstaan uit de ideeën van de verlichting Ontstaan in de 18 e eeuw Als stroming Eerste helft 19 e eeuw Kern Vrijheid voor het individu op alle gebieden Belang van het boek van John Stuart Mill (1859) On Liberty Ontstaan Liberalisme

Britse denker/filosoof/wetenschapper Schreef o.a. An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations (1776) Kern: als iedereen zijn eigenbelang nastreeft is dit uiteindelijk het beste voor de gehele maatschappij = welvaart Schreef ook over de wijze van productie Werkte het proces van arbeidsverdeling uit Een goede arbeidsverdeling creëert massaproductie = welvaart Adam Smith

Adam Smith ( )

Economisch gebied Reactie op het mercantilisme Anti gilden Voor vrijheid van Handel Productie Arbeid Belang van Adam Smiths ideeën Eigen belang Invisible Hand Politiek gebied De burgers kiezen/bepalen Volkssoevereiniteit Parlement Grondwet Taken van de overheid gereduceerd tot die van een nachtwakersstaat Zo weinig mogelijk ingrijpen Wel op het gebied van Landverdediging Rechtsorde Openbare werken (hiervoor was enig heffen van belasting toegestaan) Liberalisme in de 19e eeuw - Visie

Als gedachtegoed Ontstaan in de 19 e eeuw Als reactie op het kapitalisme en haar uitwassen (Industriële Revolutie) Socialisten wilden een geheel nieuw stelsel, waarin de gemeenschap centraal staat Eerste helft 19 e eeuw waren er verschillende stromingen binnen het sociaal denken Karl Marx was de belangrijkste denker Ontstaan Socialisme

Economische verhoudingen bepalen de maatschappij Een rijke bovenlaag (bezitters) onderdrukt een arme benedenlaag (arbeiders/proletariaat) Maatschappij is opgedeeld in klassen De arbeidende klasse wordt steeds armer en de bezittende klasse steeds rijker Verelendung Strijd tussen beide klassen (klassenstrijd) Strijd zal leiden tot omverwerping van de bezittende klasse. Na een fase van dictatuur van het proletariaat ontstaat de klasseloze maatschappij Marxisme in de 19e eeuw - uitgangspunten

In de tweede helft van de 19 e eeuw kregen veel arbeiders het (iets) beter in plaats van slechter. Dit leidde er onder andere toe niet alle sociaal denkers meer een revolutie predikten / voorzagen Vele waren voorstander van een meer evolutionaire weg. Welke weg was dat? Via het parlement en (algemeen) kiesrecht Marxisme in de 19e eeuw - Revisionisme

Voor landen als Rusland, maar ook China ging Marx’ theorie niet op Van een Verelendung door slechte woonwerkomstandigheden als gevolg van de IR was in deze agrarische samenlevingen geen sprak Dus paste Lenin Marx’ theorie aan Dé revolutie moet gemaakt worden Door een voorhoede van beroepsrevolutionairs Deze voorhoede neemt de macht en vormt de maatschappij om tot een communistische (socialistische fase) Marxistisch-Leninisme - een aanpassing

De 20 e eeuw liep anders dan de socialisten en Marx hadden gedacht. De levensstandaard is hoger dan ooit Socialisten gaan (mee) besturen binnen parlementaire democratieën Er komt in veel landen (enige vorm van) sociale wetgeving Dé grote proletarische revoluties vonden plaats in agrarische samenlevingen Nationalisme bleek (vooral tijdens oorlogen) onder arbeiders sterker dan internationale verbondenheid Marx’ leer werd door velen misbruik voor dictatuur en terrorisme Het communisme als maatschappijsysteem bleek niet succesvol Socialisme in de 20e eeuw

Lees: p Maak: W x