De Oudheid Grieken en Romeinen in de context van de wereldgeschiedenis Hoorcollege propedeuse semester I blok I F.G. Naerebout

Tentamen Datum, tijd en locatie: 19-10, 9:00-10:30 uur, USC NB: KLOKKE 9:00 uur Stof: De Oudheid, pp , plus de begeleidende colleges (géén leerstof: pp , , en de werkcollege-opdrachten) Meenemen: collegekaart en persoonlijk ID (paspoort etc); pen Aard van het tentamen: gesloten vragen (50% van het totaal; multiple choice + varianten) EN open vragen (50% van het totaal; essayvragen). Voor de gesloten vragen: zie de Digitale Zelftoets; open vragen: zie voorbeeldvragen op Blackboard

examenlocatie NB: meer dan 30 minuten te laat: geen toegang

5 de -4 de eeuw

Radicalisering van de Atheense democratie Afbraak van adellijke voorrangspositie 487 loting van archonten 462 Areiopagos verliest taken aan juryrechtbanken en boule ca 450 archontaat open voor zeugitai Verbreding van de democratische basis ca 450 presentiegelden voor magistraten, juryleden en leden van de boule 395 ekklesiastikon: presentiegeld voor deelnemers aan de volksvergadering ca 350 theorikon: daggeld voor bijwonen van religieuze plechtigheden, met name de Dionusia

Ostracisme (schervengericht < ostrakon, scherf), toegepast van 487 tot 417 Ostrakon met de naam van Kimon zoon van Miltiades (verbannen in 461)

koningen eforenraad (gerousia) Volksvergadering (apella) Raad van Dertig Sparta damos

Rome

Populus Romanus patriciërs (patricii) plebejers (plebs) Standenstrijd (jaartallen omstreden) Concilium plebis en tribuni plebis 494, 449, 287 secessiones 450 : rechtscodificatie: Wet van de 12 Tafelen 445 : opheffing huwelijksverbod 420 : plebejers toegelaten tot ambt van quaestor 400 : plebejers toegelaten tot ambt van militair tribuun 367 : plebejers toegelaten tot ambt van consul 287 : erkenning van plebiscita (Lex hortensia) plebejers (plebs) nobiles

1. vrijen en onvrijen BurgerSlaaf Vrij  Onvrij Metoik/PerioikHeloot Slavernij is op veel plaatsen aanwezig, maar dat wil NIET zeggen dat iedereen in de Oudheid slavenbezitter is 2. vrijlating Slaven kunnen hun vrijheid geschonken krijgen of zichzelf vrijkopen/vrijgekocht worden Griekse wereld  Rome In de Griekse wereld gebeurt dat incidenteel, in Rome is vrijlaten van slaven bij testament gebruikelijk. Een vrijgelaten slaaf in de Griekse wereld heeft de status van metoik en niet van burger; een Romeinse vrijgelatene verwerft met de vrijheid ook het Romeinse burgerrecht Enkele sociaal historische thema’s

3. vrouwen De vrouwelijke helft van de mensen van de Oudheid is juridisch vrijwel altijd in een ongunstige positie ten opzichte van mannen en kan NOOIT en NERGENS deelnemen aan het politieke leven (in de zin van actief stemrecht). Typerend is de kwestie van de handelings(on)bekwaamheid van de vrouw: een vrouw heeft veelal een kurios, een mannelijke voogd, nodig. Maar de antieke wereld wijkt wat dit betreft niet af van de meeste samenlevingen in verleden (en heden!). Bijvoorbeeld: de gehuwde Nederlandse vrouw verwierf handelingsbekwaamheid door de wet Van Oven van 1956 (!) Sparta  Athene ? Spartaanse vrouwen werden geacht een uitzonderlijke mate van vrijheid te genieten; we moeten dat met een korreltje zout nemen: men wil, al in de Oudheid zelf, het verschil tussen Sparta en Athene zo krachtig mogelijk aanzetten. Maar ook Spartaanse vrouwen hadden geen enkele beslissingsmacht. 4. burgerschap/-recht Zie hierboven bij vrijlating van slaven. Het burgerrecht in een polis is kostbaar (een heuse burgergemeenschap) en wordt slechts zeer mondjesmaat uitgedeeld (vergelijk ook de burgerrechtswetgeving van 451/450 te Athene); het Romeinse burgerrecht is weinig waard en de Romeinse staat deelt het relatief kwistig uit

5. Rijkdom en armoede, elite en de anderen Inkomsten Liturgieën  conspicuous spending Plousioi  leisure Levensstijl