Gezonde maatregelen Nachtwerk Deze presentatie gaat in op mogelijke gevolgen van nachtwerk voor de gezondheid, gevolgd door eventuele andere risico’s van nachtwerk voor zowel werknemers als het bedrijf. Tot slot komen arbeidsomstandigheden en maatregelen die bijdragen aan ‘gezonder’ nachtwerk aan bod.

Wat is nachtwerk? Definitie volgt uit Arbeidstijdenwet Nachtwerk of nachtdienst: als werknemer meer dan 1 uur werk tussen 00.00 en 06.00 uur In Nederland is de Arbeidstijdenwet van kracht. Volgens de Arbeidstijdenwet betreft het nachtwerk of een nachtdienst als iemand meer dan één uur werkt tussen 00.00 en 06.00 uur. Bij de Arbeidstijdenwet hoort een Arbeidstijdenbesluit met uitzonderingen en aanvullingen op reguliere arbeidstijden. Wettelijk gezien is nachtwerk een van deze uitzonderlijke werksituaties. De reden hiervoor is dat nachtwerk een belastende arbeidssituatie is met mogelijke gezondheids- en veiligheidsrisico’s voor werknemers

Maatregelen - nachtwerk Zo min mogelijk nachtwerk Diensten starten vanaf 07.00 uur Duur van nachtdiensten: Zo kort mogelijk houden Niet lager dan 9 uur in totaal Maatregelen voor gezond nachtwerk Net als bij alle arbomaatregelen is de bronaanpak de beste. Met nachtwerk is dit slechts in beperkte mate mogelijk. Wel zijn er andere maatregelen die u als organisatie kunt nemen. Nachtwerk Zorg dat er zo min mogelijk nachtwerk in uw organisatie voorkomt Start diensten vanaf 07.00 uur. Hoe eerder men start in de ochtend, hoe groter de kansen zijn op fouten en ongevallen. Dit heeft te maken met een gemiddeld kortere slaapduur en het gevoel dat men niet uitgerust is. Ook is de gevoeligheid voor stress in de vroege ochtenduren het grootst, met mogelijke gezondheidklachten tot gevolg. Houd de duur van nachtdiensten kort, in ieder geval niet langer dan 9 uur in totaal. Dit om effecten van vermoeidheid en afnemende alertheid die eerder optreden gedurende nachtwerk te voorkomen.

Inhoud & organisatie v werk Aangepaste taken Actief werk: Voorkom teveel routine, teveel monotoon werk Voldoende sociale contacten Beperk hitte en lawaai Voldoende pauzes Pauze faciliteiten Inhoud en organisatie van het werk: Pas de inhoud van het werk aan het verminderde prestatievermogen aan. Let bijvoorbeeld op: taken die concentratie, alertheid en snelheid vragen en mogelijke vergrote veiligheidsrisico’s in bepaalde werksituaties. Voorkom vermoeiende omstandigheden zoals routinematig en of monotoon werk. Zorg dat het werk uitdaagt en uitnodigt tot actief werkgedrag. Bouw voldoende sociale contactmomenten in het werk in of zorg dat mensen in groepjes kunnen werken. Beperk lawaai en hitte op de werkplek als extra belastende werkfactoren. Bied voldoende pauzes met goede faciliteiten om tussen het werk door tot rust te komen. Denk ook aan een goede verlichting in deze pauzeruimtes.

Roosteren Snelroosteren of kort cyclisch roosteren Voorwaarts rotatieschema In voorwaartse richting met de tijd mee wisselt, dwz ochtend, middag, nacht Beperkt aantal nachtdiensten aaneensluitend: 2 of 3 achter elkaar Inspraak op rooster of zelfroosteren Roosteren Uit onderzoek volgt dat ‘snelroosteren’ of kort cyclisch roosteren de minste klachten oplevert. Dit komt omdat het lichaam zich niet kan aanpassen aan een steeds snel veranderend slaap/waak ritme door dit rooster. Het betreft dan een voorwaarts rotatieschema, een rooster dat in voorwaartse richting met de tijd mee wisselt: ochtend, middag, nacht. Naast het voorwaarts roosteren is het beperkt aantal diensten van belang: naarmate het aantal diensten achter elkaar minder is, is het effect op het bioritme kleiner. De vorm komt dan bijvoorbeeld uit op twee of drie nachtdiensten achter elkaar. Uit de praktijk blijkt dat werknemers het waarderen als ze inspraak op het rooster hebben. Zo kan iedereen de eigen voorkeuren zo goed als mogelijk verwerken. Betrek ook de ondernemingsraad of medezeggenschap bij roosterwijzigingen.

Licht en melatonine Vol spectrum daglichtlampen Lichttherapie Eventueel met groene planten gecombineerd Lichttherapie Melatonine aanbieden Licht en melatonine Diverse bedrijven experimenteren met vol spectrum daglichtlampen die het natuurlijke daglichtverloop nabootsen in de werksituatie ’s nachts. Al dan niet in combinatie met groene planten op de werkplek. In mindere mate komt voor dat bedrijven werknemers lichttherapie of melatonine aanbieden. Gedurende de nacht geven de hersenen onder invloed van de biologische klok het slaaphormoon melatonine af. Bij nachtwerk is dit ritme verstoort en stagneert de afgifte van het hormoon melatonine. De farmacie heeft melatonine als slaapmiddel ontwikkeld waarvan bewezen is dat het effectief werkt, ook bij het tegengaan van jetlag verschijnselen. Vanuit die achtergrond kan het aan werknemers in nachtdiensten aangeboden worden. Het Nederlands Centrum van Beroepsziekten (NCvB) in samenwerking met de NVAB, de beroepsvereniging van bedrijfsartsen adviseert nog geen preventief gebruik van melatonine omdat de effecten van langdurig gebruik en op de lange termijn nog niet zijn onderzocht.

Voeding Gezonde voeding tijdens nachtdienst: Tips voor thuis maaltijden bereiden Voedingstips voor nachtwerkers Gezonde maaltijden via het werk Gezonde tussendoortjes Aanwezigheid magnetron Denk ook aan aanbod in automaten Voeding Een gezonde leefstijl draagt bij aan het beter om kunnen gaan met de effecten van een veranderd waak/slaappatroon. Tijdens de nacht functioneert het spijsverteringskanaal minder goed, waardoor de voedsel minder goed verdragen en verteren. Als werkgever kunt u werknemers ondersteunen door gezonde voeding aan te bieden gedurende de nacht. Denk aan het aanbieden van gezonde warme maaltijden (al dan niet in afhaalvorm), gezonde tussendoortjes (in automaten), voedingstips voor werknemers en de aanwezigheid van magnetrons om mee gebracht voedsel op te warmen. Voorkom dat er teveel zoetigheid gegeten wordt: uit onderzoek volgt dat dit slaperigheid in de hand werkt.

Voedingstips bij nachtwerk Drie maaltijden: avondeten thuis midden van de dienst eind van de dienst een hapje eiwitrijk en koolhydraatarm  koolhydraatrijk Voedingstips voor werknemers in de nachtdienst Alexander Van Eekelen, expert rond circadiane ritme en werk bij CIRCADIAN Netherlands adviseert: ‘Verstandig eten tijdens de nachtdienst is belangrijk. Nuttig altijd drie maaltijden: dineer ’s avonds met de rest van het gezin, eet in het midden van de nachtdienst een maaltijd en aan het eind van de dienst nog een hapje. De eerste twee maaltijden zijn eiwitrijk en koolhydraatarm, de derde maaltijd juist koolhydraatrijk’. Een voorbeeld hiervan is aan het begin van de nachtdienst soep en salade en aan bij het aflopen van de dienst brood of een krentenbol.

Beweging Naast voeding, aandacht voor fysiek actieve leefstijl Aanbieden van sport- en beweegactiviteiten Maar denk ook aan: Goede fietsenstalling en douches Veiligheid in en rondom het bedrijf ‘s nachts voor personeel op de fiets Een ander leefstijlaspect is voldoende lichaamsbeweging. Bedenk hoe u daar werknemers in kunt stimuleren, bijvoorbeeld door het aanbieden van sport- en beweegactiviteiten specifiek voor specifiek ploegendienstmedewerkers.