Emissiehandel Presentatie voor Ministerie van Verkeer en Waterstaat 10 maart 2005 ir Michiel Wind Eco-consult Environmental Economics - combineert ecologie en economie - web: tel

Eco-consult Environmental Economics 2 Inhoud Milieu-econmie algemeen, Gouden Regel Hoe werkt emissiehandel? Voor- en nadelen, varianten Beleidsontwikkelingen op dit moment Vooroordelen Emissiehandel voor verkeer en vervoer Conclusies

Eco-consult Environmental Economics 3 Milieu-economie Economie: 1. menselijke bedrijvigheid (‘economy’) 2. wetenschap van het optimale gebruik van schaarse hulpmiddelen (‘economics’). Een schoon milieu is schaars. Dus: verspilling van milieu en/of geld kan voorkomen worden met milieu-economie.

Eco-consult Environmental Economics 4 Marktconforme instrumenten

Eco-consult Environmental Economics 5 Gouden regel van de (milieu-)economie: Kosten en baten moeten dáár en dán zichtbaar worden wáár en wannéér zij ontstaan Alleen dan zorgt het marktmechanisme voor optimale verdeling van middelen, inclusief milieu. Afwijken van Gouden Regel geeft externe effecten, ongewenst ontwijkgedrag en verspilling.

Eco-consult Environmental Economics 6 Gouden regel – voorbeelden: Een prijs is informatie en die moet (zoveel mogelijk) gegeven worden daar en dan als de beslissing gemaakt wordt: Betalen voor autorijden in de spits in plaats van voor rijden op zich. Betalen voor milieuschade van autogebruik in plaats van subsidiëren van openbaar vervoer. Betalen voor aantal kilo's afval en niet per container. Betalen voor ozon-vormend vermogen in plaats van voor kilo's VOS. Betalen voor VOS-emissies in de periode dat het kwaad kan, namelijk het zomerseizoen Handel in eenheden van afzonderlijke milieuproblemen, i.p.v. verhandelbare mobiliteitsrechten Autokosten alleen variabiliseren voor zover ze echt variabel zijn. Milieuschade van productie van een auto in rekening brengen bij aanschaf of (beter) tijdens de productie. Betalen voor emissies, in plaats van zonne- en windenergie te subsidieren. Geen milieuheffing op energie, maar op de milieuschadelijke effecten van energiegebruik (want die verschillen tussen energievormen).

Eco-consult Environmental Economics 7 Wat is emissiehandel? Milieugebruiksruimte verhandelbaar maken Milieugebruiksruimte = emissieplafond = ‘bubble’ = milieudoelstelling De ruimte om te vervuilen bij degenen die hem het beste gebruiken (d.w.z. met het meeste maatschappelijk nut). Grote kostenbesparingen, waarvan zowel vervuilers als milieu kunnen profiteren. Maar: ingewikkelder dan het in theorie lijkt!

Eco-consult Environmental Economics 8 Recept voor emissiehandel: Definieer het milieuprobleem Kies eenheid (bv. CO 2 - of zuurequivalenten) Stel milieugebruiksruimte vast (=doelstelling=emissieplafond=cap), liefst voor vele jaren i.v.m. investeringbeslissingen. Maak ruimte verhandelbaar Emissie van éénzelfde stof kan aan meerdere milieuproblemen bijdragen, en vereist dan meerdere (verhandelbare) emissievergunningen. Eén beleid (handelsysteem) per milieuprobleem.

Eco-consult Environmental Economics 9 Emissiehandel of heffing? Geven allebei een prijs aan schaarse milieugebruiksruimte. milieudoelkosten voor vervuilers handelwordt precies gehaald afhankelijk van markt heffingafhankelijk van hoogte heffing gelijk aan hoogte heffing

Emittenten Emissieniveau 1: Collectief emissieplafond (cap, milieudoel) Emissieniveau 3: Huidige emissies Emissieniveau 2: Max emissies wegens bestaand beleid of hotspots emissies A B DCENL Emissiehandel en bestaand beleid, hotspots

Eco-consult Environmental Economics 11 Verschil cap-and-trade en credit-trading (1) Europese CO 2 -handel: ‘Cap-and-trade’, met een absoluut (hard) emissieplafond. Milieudoel is gegarandeerd. Nederlandse NO x -handel: ‘Credit-trading’ (prestatienormen), met een relatief (zacht) plafond. Halen milieudoel is afhankelijk van energiegebruik en dus niet gegarandeerd.

Eco-consult Environmental Economics 12 Verschil cap-and-trade en credit-trading (2) Cap-and-trade: een permanente kostenpost voor milieugebruik, ook als rechten gratis worden verdeeld vanwege ‘opportunity costs’. Credit-trading: verlaagt kosten van voldoen aan prestatienorm, maar laat milieugebruik verder gratis.

Eco-consult Environmental Economics 13 Verschil cap-and-trade en credit-trading (3) Cap-and-trade: alle emissierechten zijn inwisselbaar voor contant geld. Dat is prikkel om ze niet te verbruiken voor vervuiling. Credit-trading: emissierechten kunnen slechts deels verkocht worden. De rest heeft alleen waarde als je ze zelf gebruikt. Het is wel prikkel tot schoner energie verstoken, maar niet tot minder stoken.

Eco-consult Environmental Economics 14 Veilen of gratis uitdelen? (1) * Voor het milieu maakt het niet uit! * Gratis uitdelen kan aan de hand van: - historische emissies (‘grandfatheren’) - andere verdeelsleutels, bijv. prestatienormen

Eco-consult Environmental Economics 15 Veilen of gratis uitdelen? (2) Criterium: Discussie over initiële verdeling? Veilen: Weinig discussie, maar wel over eventuele terugsluizing. Gratis uitdelen: Waarschijnlijk veel discussie.

Eco-consult Environmental Economics 16 Veilen of gratis uitdelen? (3) Criterium: Kwaliteit verdeling rechten? Veilen: Meteen economisch optimaal (naar kosteneffectiviteit). Gratis uitdelen: Minder, want er is handel nodig om de emissierechten naar kosteneffectiviteit te verdelen (transactiekosten is daarbij drempel).

Eco-consult Environmental Economics 17 Veilen of gratis uitdelen? (4) Criterium: Rechtvaardig voor voorlopers (vroege reduceerders)? Veilen: Ja, maar ook afhankelijk van verdeling van eventuele terugsluizing veilingopbrengst. Gratis uitdelen: Minder: afhankelijk van verdeelsleutel of referentiejaar.

Eco-consult Environmental Economics 18 Equity ‘Equity’ (gelijkheid) is een manier om emissierechten te verdelen voordat er gehandeld wordt. Uitgangspunt: iedere burger heeft recht op een gelijk stukje emissieruimte. Dit betekent bij broeikasgassen een flinke vermogensoverdracht naar de (inwoners van) arme landen. Bij nationale NO x -handel zou equity betekenen: veiling van rechten of heffing zonder terugsluizing.

Eco-consult Environmental Economics 19 Emissiehandel versus andere instrumenten Kosten- effectiviteit Milieu- effect Transactie- kosten Directe regulering Heffingen ++- Convenanten Emissiehandel ++ +-

Eco-consult Environmental Economics 20 Beleidsontwikkelingen Emissiehandel is er in NL voor: -CO 2 sinds (voor alle EU-landen) -NO x per half 2005 (al enkele keren uitgesteld) Emissiehandel komt er in EU per waarschijnlijk voor : - álle broeikasgassen - voor meer vervuilers, o.a. vliegverkeer Toekomst misschien: –Watervervuiling (eutrofiëring en koelwater) –Andere (milieu-)problemen (Diedrik Samson) –Verkeer en vervoer?

Eco-consult Environmental Economics 21 Vooroordelen (1) Met emissiehandel kunnen vervuilers een ‘aflaat’ kopen en blijven vervuilen. Werkelijkheid: Ze betalen om vervuiling bij andere bedrijven te reduceren. Door kostenbesparingen is een beter milieu haalbaar.

Eco-consult Environmental Economics 22 Vooroordelen (2) Emissiehandel is handel in gebakken lucht. Het milieu schiet er niets mee op. Werkelijkheid: Emissiehandel verdeelt schaarse milieugebruiksruimte optimaal en voorkomt verspilling. Of het milieu er beter van wordt hangt alléén af van het emissieplafond.

Eco-consult Environmental Economics 23 Vooroordelen (3) Het is fout dat Nederland goedkope maatregelen in andere landen wil nemen (JI en CDM) om thuis minder te doen. Door het nemen van deze goedkope maatregelen kunnen er méér maatregelen genomen worden. Lage prijs voor rechten maakt laag plafond acceptabel voor emittenten.

Eco-consult Environmental Economics 24 Vooroordelen (4) Het absolute plafond van cap-and- trade maakt groei voor bedrijven onmogelijk. Werkelijkheid: Groei is mogelijk door bijkopen van rechten en emissie reduceren. Alleen het collectieve plafond (= milieudoel) is absoluut.

Eco-consult Environmental Economics 25 Vooroordelen (5) Bij het credit-trading systeem (NO x -handel) kost groei geen geld voor het bedrijf. Werkelijkheid: Bij groei wordt milieudoel niet gehaald, óf prestatienorm aangescherpt. In het laatste geval betalen andere bedrijven voor de extra emissies van de groeiende bedrijven (rechtvaardig?). Het moet uit de lengte of uit de breedte!

Eco-consult Environmental Economics 26 Vooroordelen (6) Emissiehandel kan niet worden ingezet voor consumenten: te veel administratie en deelnemers, en onkundige deelnemers. Werkelijkheid: er kan veel geautomatiseerd worden. Als alternatief kun je handel indirect (‘upstream’) laten aangrijpen, dus bv. bij brandstofleveranciers i.p.v. automobilisten.

Eco-consult Environmental Economics 27 Emissiehandel: mogelijkheden V en W Bij toepassen van Gouden Regel, milieu-probleem goed omschrijven en absoluut plafond vaststellen, zijn enorme besparingen mogelijk. Dus: meer verkeer en vervoer mogelijk met minder milieubelasting (referentie 3).

Eco-consult Environmental Economics 28 NO x CO 2 CongestieLawaai Weg Heffing ter hoogte van de actuele emissierechtprijs in bestaande NOx-handelssysteem, gerelateerd aan de gementen emissie of een door overheid geschatte emissie van het voertuig, afhankelijk van bijv. leeftijd en type auto. De Nox-handel moet dan waarschijnlijk wel omgevormd worden naar cap-and-trade (dus met absoluut plafond). Emissierechtplichtig maken van de leveranciers van brandstof, en die laten deelnemen aan EU-ET (Euroopese Emissions Trading) Tijd en plaatsafhankelijke congestieheffing, die zodanig varieert dat er nét geen filevorming optreedt. De wegbeheerder stelt de heffing proefondervindelijk vast. Tijd en plaatsafhankelijke lawaari-heffing, die zodanig varieert dat de geluidgrensen nét niet overschreden worden. Spoor Een groot bedrijf, dat dus in staat moet zijn deel te nemen aan de NOx-handel. Die handel moet dan waarschijnlijk wel omgevormd worden naar cap-and- trade (dus met absoluut plafond). Een groot bedrijf, dat dus in staat moet zijn deel te nemen aan de 2 e fase van de EU-ET (broeikasgassen-handel) vanaf n.v.t.?Zoals bij wegvervoer, en op plaatsen waar waar spoor en weg samen geluidsproblemen veroorzaken, onder dezelfde geluidsgrenzen (bubble, cap). Binnen- vaart Europese coordinatie nodig i.v.m. internationale karakter van milieuprobleem en fhankelijk van doelstelling en meetbaarheid. Misschien zoals wegverkeer: Heffing ter hoogte van de actuele emissierechtprijs in bestaande NOx-handelssysteem, gerelateerd aan de door overheid geschatte emissie van het schip, afhankelijk van bijv. leeftijd en type scheepsmotor. Als schippers zelf moeten handelen in rechten, moet de emissie binnen Nederlandse grens bekend zijn, of er moet een Europees NOx- handelssysteem komen (voor binnenvaart of meer). Emissierechtplichtig maken van de leveranciers van brandstof, en die laten deelnemen aan EU-ET (Euroopese Emissions Trading) n.v.t.? Zeevaart Afhankelijk van milieuprobleem, doelstelling en meetbaarheid... Emissierechtplichtig maken van de leveranciers van brandstof, en die laten deelnemen aan EU-ET (Euroopese Emissions Trading) n.v.t.? Lucht- vaart Grote bedrijven, die dus in staat moeten zijn deel te nemen aan de NOx-handel. Die handel moet dan waarschijnlijk wel omgevormd worden naar cap-and- trade (dus met absoluut plafond). Europese of mondiale coordinatie nodig i.v.m. internationale karakter van milieuprobleem. Grote bedrijven, die dus in staat zijn deel te nemen aan de 2 e fase van de EU-ET (broeikasgassen-handel) vanaf Uit angst voor heffingen lijkten de Europese luchtvaartbedrijven zelf al te pleiten voor deelname aan EU-ET. Verhandelbare landings en opstijgingsrechten ('slots')? Verhandelbare lawaairechten rond luchthavens. De totale hoeveelheid lawaai moet precies onder de doelstelling komen.

Eco-consult Environmental Economics 29 Conclusies Emissiehandel is een veelbelovend instrument dat: –verspilling van geld en milieu voorkomt, –innovatie stimuleert, –flexibiliteit biedt voor emittenten, en –(bij cap-and-trade) het milieudoel garandeert. Aangrijpingspunt is belangrijk: Gouden Regel Overheid moet zorgen voor een absoluut emissie-plafond, dat zo ver mogelijk in de toekomst bekend is.

Eco-consult Environmental Economics 30 Referenties: 1.Knipselkrant Emissiehandel van VROM 2.Nieuwsbrief Milieu en Economie ( 3.Effectiviteit en haalbaarheid van een geavanceerde kilometerheffing, Vrije Universiteit, op te vragen bij Barry Ubbels, 4.Vormgeving en effecten van prijsbeleid op de weg, ( 5.