Universiteitstraat 4, B-9000 Ghent, Belgium T +32 (0) , F +32 (0) Tom Vander Beken – Gemeentelijke administratieve sancties – Brussel, 2 juni Gemeentelijke administratieve sancties in context Prof. Dr. Tom Vander Beken Gemeentelijke administratieve sancties en bemiddeling: Middel in strijd tegen overlast in de steden? Brussel, 2 juni 2010

Universiteitstraat 4, B-9000 Ghent, Belgium T +32 (0) , F +32 (0) Tom Vander Beken – Gemeentelijke administratieve sancties – Brussel, 2 juni Overzicht 1. Veel verhalen en discoursen 2. Het GAS-systeem 3. Een bekend juridisch recept 4. Maatschappelijk en politiek ingebed 5. Internationaal herken- en vergelijkbaar 6. Conclusie

Universiteitstraat 4, B-9000 Ghent, Belgium T +32 (0) , F +32 (0) Tom Vander Beken – Gemeentelijke administratieve sancties – Brussel, 2 juni Veel verhalen en discoursen Erg verschillende verhalen, discoursen en evaluaties over GAS in België. Iets doen aan datgene wat de mensen echt bezig houdt? – controlestrategieën van een overheid die de maatschappelijke problemen zelf niet kan aanpakken en ze daarom individualiseert en sanctioneert? – een tweederangs strafrecht? – een succesverhaal?... Wat betekent dit? Wat is daaraan nu écht bijzonder?

Universiteitstraat 4, B-9000 Ghent, Belgium T +32 (0) , F +32 (0) Tom Vander Beken – Gemeentelijke administratieve sancties – Brussel, 2 juni Het GAS-systeem Via een federale wet wordt sinds 1999 aan gemeenten de mogelijkheid geboden om zelf te bepalen wat “overlast” is (in sommige gevallen mogen dat ook misdrijven zijn), die zelf vast te stellen, te vervolgen, (administratief) te sanctioneren en uit te voeren. Met een beroepsmogelijkheid bij de rechter.

Universiteitstraat 4, B-9000 Ghent, Belgium T +32 (0) , F +32 (0) Tom Vander Beken – Gemeentelijke administratieve sancties – Brussel, 2 juni Een bekend juridisch recept - Gemeentelijke sancties? Al heel lang zijn er mogelijkheden voor de gemeenten om als (straf)wetgever op te treden m.b.t. openbare orde (overlast). - Administratieve sancties? De strafrechtelijke straf is niet de enige of zelfs niet de “normale” reactie op ongewenst maatschappelijk gedrag. Zowel “binnen” het strafrecht worden alternatieven voor bestraffing gezocht (via b.v. MS en BIS) als daarbuiten (administratieve sancties voor milieuovertredingen, burgerlijke procedures,…). - Dus, enkel de combinatie gemeentelijk-administratieve sancties is bijzonder. - Behoudens procedurele aspecten, geen echt nieuwe juridische vragen door GAS (strafrecht light,…)

Universiteitstraat 4, B-9000 Ghent, Belgium T +32 (0) , F +32 (0) Tom Vander Beken – Gemeentelijke administratieve sancties – Brussel, 2 juni Maatschappelijk en politiek ingebed Maatschappelijke veranderingen, bijzondere aandacht voor veiligheid, kleine criminaliteit en “ontdekking” van overlast in de jaren ’90 in België. Evoluties van veiligheids- en preventiebeleid – staatshervorming en regionalisering van een aantal “criminaliteitsbevoegdheden” – rol van de steden,… Verhoudingen tussen (sociale) preventie en repressie. Maatschappelijke problemen als individuele sanctioneerbare problemen? Een (typisch?) voorbeeld van een “culture of control”? Gas gericht op en gemaakt voor het opleggen van vooral geldelijke sancties maar (later?) ook andere functies. (b.v. minderjarigen? - bemiddeling voor/naast/in GAS) - ambiguïteit

Universiteitstraat 4, B-9000 Ghent, Belgium T +32 (0) , F +32 (0) Tom Vander Beken – Gemeentelijke administratieve sancties – Brussel, 2 juni Internationaal herken- en vergelijkbaar Anti-Social Behaviour Orders (ASBO’s) in Engeland en Wales (1998) en de Bestuurlijke boete overlast openbare ruimte in Nederland ( ) ASBO’s voor personen ouder dan 10 jaar opgelegd als burgerlijke maatregel door de lokale rechtbank op verzoek van local authorities (gemeentebestuur, politie, social landlords, …). Niet-naleving ASBO is een misdrijf (gevangenisstraf). Gemeenten “moeten” meedoen. Bestuurlijke boete overlast openbare ruimte voor personen ouder dan 12 jaar (nationale inbreuken- en sanctielijst) met beroep bij de kantonrechter, maar nu ook bestuurlijke strafbeschikking” (OM- straf) en “politiestrafbeschikking” (ook door BOA’s) voor misdrijfplegers. GAS-België (nog?) niet voor -16 jarigen, algemeen heel wat minder fors en (op papier) wat flexibeler dan andere stelsels: gemeentelijke diversiteit kan wegens ontbreken van een algemene inbreuken- en sanctielijst. In realiteit (mee) bepaald door veiligheidsplan(nen)…

Universiteitstraat 4, B-9000 Ghent, Belgium T +32 (0) , F +32 (0) Tom Vander Beken – Gemeentelijke administratieve sancties – Brussel, 2 juni Conclusie - een typisch laatmodern systeem van buitenrechtelijke (administratieve) sanctionering m.b.t. overlast en kleine criminaliteit; - waarin de gemeentelijke autonomie (in beperkte mate) zorgt voor een typisch Belgische toets. - Het nastreven van niet-sanctiegerichte doelstellingen (b.v. via bemiddeling) moeilijk en ambiguë.