Peter van der Ende Senior-onderzoeker Lectoraat Rehabilitatie + docent SASS Hanzehogeschool Groningen p.c.van.der.ende@pl.hanze.nl Website: www.ouderschap-psychiatrie.nl Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Afkortingen Kinderen van Ouders met Psychische Problematiek (KOPP)   Kinderen van Verslaafde Ouders (KVO) Children of Parents with Mental Illness (COPMI). (zie Australië en Facebook)  Families where a Parent has a Mental Illness (FaPMI)

Belevingen Geleide fantasie

Waarom een psychiatrische diagnose? Management van de zorg Uitgangspunt voor medicatie Recht op uitkering via UWV Bevestiging van de beleving (Richtinggevend voor acties van hulpverleners, mogelijk beter door kennis van symptomen) Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Psychiatrische diagnosen Depressie, Bipolaire stoornis Angststoornis Psychotische stoornis (incl. schizofrenie) Verslavingsproblematiek Persoonlijkheidsstoornis (incl. borderline) Delirium, dementie en overige amnestische stoornissen Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Overige kenmerken Beperkingen in functioneren GAF- scores (Global Assessment of Functioning) Duur van de problematiek Beleving van de diagnose Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Symptomen dreigend voor ouderschap Apathie Autisme  verwaarlozing kind Impulsiviteit Dronkenschap/roes Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Dreiging Wanen Hallucinaties Hoge stress/  dreigend voor kind angst Manie Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Gevolgen voor kinderen Minder sociale competenties Problemen met de cognitieve ontwikkeling …………….op school …………….in de relatie met leeftijdgenoten Psychische problemen Overdracht van de ouder Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Gezinsfactoren Distaal- ver van middelpunt Ouderschap  persoonlijkheidsstoornis Ecologisch- samenhang met omgeving School, buurt etc. Proximaal- in de nabijheid Ouder-kindrelatie Contextueel -het systeem van relaties Familie, gezin etc. Globaal – maatschappelijk Inkomen, opleiding, beroep Lectoraat Rehabilitatie Groningen

The Family Model (Falkov, 2012, p.15)

Behoeften van kinderen Onderzoek Linda van Dalsum en Robin Doezé Ouders Overige verwanten School Professionele hulpverlening

Epidemiologische gegevens Kinderen 577.000 onder de 18 jaar (15,7%) Ouders Totaal 405.000 tot 600.000 ouders Bijna de helft van de mensen met ernstige psychische aandoeningen (EPA) heeft kinderen (±68.000) Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Youtube filmpje https://www.youtube.com/watch?v=agYHXQW G5B8   https://www.youtube.com/watch?v=ElL_po_14bE https://www.youtube.com/watch?v=agYHXQW G5B8 Crisisopvang

Preventie en KOPP Bedreiging financiering Afbouw grote instellingen

Overzicht interventies voor kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen in Nederland Schema 1a Interventies voor kinderen en jongeren (0-16 jaar) Aanbod Leeftijd + doelgroep Inhoud PIEP zei de muis   4-8 jaar ‘Piep zei de muis’ omvat vijftien bijeenkomsten voor kinderen. De ouders worden uitgenodigd voor vier bijeenkomsten en aan het einde van de interventie vindt er een individueel eindgesprek plaats met het kind. (Abspoel, Havinga, Jonge, 2011) Speel- Doe- Groep 6-8 jaar De Speel-Doe- Groep (6-8 jaar) is een werkgroep voor KOPP- kinderen. Hierin wordt op een speelse wijze met de kinderen gesproken over de problematiek thuis (Goossens & Speetjens, 2011). Doe- Praat- Groep 8-12 jaar De Doe-Praat-Groep (8-12 jaar) bestaat uit acht wekelijkse bijeenkomsten van anderhalf uur. (loketgezondleven.nl, 2011). Voor de ouders is er aan het begin en het eind van de cursus een bijeenkomst. Tienergroep KOPP/KVO 12-16 jaar De tienergroep heeft een preventief karakter. In het groepsaanbod wordt op een ontspannen en creatieve wijze vaardigheden en informatie verstrekt en aangeleerd (Goossens & Speetjens, 2011). Pubergroep 12-15 jaar De pubergroep bestaat uit acht bijeenkomsten van elk ongeveer anderhalf uur. Voor de ouder(s) zijn er twee bijeenkomsten. (het cjg.nl, 2011).

Schema 1b interventies voor adolescenten Opgroeien bij ouders met psychische- of Verslavings- problemen 16-25 jaar De cursus bestaat uit tien bijeenkomsten van twee uur. Na twee a drie maanden is er een terugbijeenkomst. (Goossens & Speetjens, 2011). Nu jij!   Deze Nu Jij! Groep is voor jongeren en bestaat uit tien bijeenkomsten van anderhalf uur met als doel herkenning, begrip en steun bij elkaar te vinden. Deze groep is tevens voor jongeren van verslaafde ouder(s) (Dimence, 2011/2013). Een ouder met psychische problemen 25 – 55 jaar Deze groep bestaat uit zes bijeenkomsten van twee uur. De groep is voor volwassen en heeft als doel steun, begrip en herkenning bij elkaar te vinden (Dimence, 2011/2013).

Aanbod Leeftijd range & doelgroep Inhoud www.survivalkid.nl 12-24 jaar Schema 1c online interventies voor kinderen en adolescenten Aanbod Leeftijd range & doelgroep Inhoud www.survivalkid.nl   12-24 jaar www.survivalkid.nl is voor jongeren van 12– 24 jaar. GGZ Drenthe heeft deze interventie ontwikkeld. De website bevat informatie en praktijkverhalen. Er is een chatbox waarin jongeren hun hart kunnen luchten, door met leeftijdsgenoten te chatten die hetzelfde doormaken. Ze kunnen een zelftest doen of vragen stellen aan een hulpverlener (Drost, Sytema, Windmeijer, Witteman & Schippers, 2009). www.kopp.lotgenootje.nl 6-18 jaar 18 jaar en ouder Kopp.lotgenootje.nl. bestaat uit twee delen. Er is een deel gericht op 6-18 jarigen en een deel is gericht op 18 jaar een ouder. Het bijzondere aan dit forum van 18 jaar en ouder is dat er vooral aandacht besteed wordt aan volwassenen. www.survivalkidXL.nl www.survivalkidXL.nl is voor jongeren die te maken hebben met een gezinslid die op grond van psychische problemen een strafbaar feit heeft gepleegd (Goossens & Speetjens, 011).

Vervolg online interventies voor kinderen en adolescenten www.kopstoring.nl Kinderen/ jongeren Deze website is voor jongeren van ouders met psychische of verslavingsproblemen. Op de website kun je: een groepscursus doen in een chatbox, met andere jongeren en een hulpverlener; vragen per email aan een deskundige; verhalen van andere jongeren lezen; je eigen verhaal schrijven en op de website plaatsen; informatie over psychische en verslavingsstoornissen lezen; hulp zoeken “

Schema 1d interventies voor ouders en gezinnen Aanbod Leeftijd range & doelgroep Inhoud   Moeder- Baby interventie Moeders met baby’s van 0- 12 maanden “De interventie bestaat uit begeleiding van het gezin in de thuissituatie, gedurende acht tot tien huisbezoeken van anderhalf uur. De partner en belangrijke anderen worden zo veel mogelijk in de begeleiding betrokken. De begeleiding wordt geboden door een sociaal-psychische verpleegkundige, gespecialiseerd in de begeleiding van gezinnen met jonge kinderen” (trimbosinstituut.nl, 2011). Ouder- baby interventie 0-1-5 jaar De ouder- baby interventie is een video- home trainingsprogramma dat ontwikkeld is voor jonge moeders met een postpartum depressie. “(Goossens & Speetjens, 2011). Het gaat er met name om dat de sociale - en emotionele ontwikkeling van het kind verbeterd wordt en dat de hechting tussen moeder en kind versterkt wordt. Het doel is om te zorgen dat het kind op latere leeftijd geen psychosociale problemen ontwikkelt (Groefsema & Blekman, 2010). Opkikkertje Moeders van kinderen in de leeftijd van 0- 5 jaar “De cursus bestaat uit 8 ouder- en kind bijeenkomsten en één terugkombijeenkomst. De cursus richt zich op de moeder-kind interactie. (Sijtsma, 2008).

Vervolg interventies voor ouders en gezinnen Zwanger en dan? Aanstaande moeders Het programma is voor aanstaande moeders en is een wekelijkse bijeenkomst, gedurende twee tot drie maanden. Het programma is opgebouwd uit verschillende onderdelen: voorlichting, leren omgaan met gevoelens, ervaringen uitwisselen en ontspanning- en bewegingsoefeningen (Dimence, 2011/2013). KIPIZIVERO informatiereeks Kinderen en hun ouders KIPIZIVERO is een landelijke voorlichtingscampagne gericht op kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen.   1.KOPP-huisbezoek (Dimence) 2. preventief huisbezoek (GGZ- Drenthe) 3. Preventieve gezinsinterventie (GGZ- Drenthe) Gezinnen met kinderen tussen 8 -16 jaar Tijdens het gesprek wordt er informatie op het niveau van het kind verstrekt. Het doel van ‘KOPP- huisbezoek’ is om de kinderen te ondersteunen, om op deze manier te voorkomen dat het kind later zelf problemen ontwikkeld (www.dimence.nl, 2011).

Vervolg interventies voor ouders en gezinnen Psycho- educatieve gezinsinterventies KOPP   (Beardslee gezinsinterventie) Gezins-interventie De psycho-, educatieve-, gezinsinterventie KOPP is gebaseerd op het onderzoek van W. Beardslee, Gladstone, Wright & Cooper (2003) in de Verenigde Staten. Het programma is gemaakt voor gezinnen met tenminste één kind in de leeftijd van 9 tot 14 jaar waarin een of beide ouders een psychischee stoornis heeft (www.nji.nl, 2011). BOOG, opvoed-ondersteuning cursus voor ouders met een borderline persoonlijkheidsstoornis Vanaf 21 jaar Gedurende acht weken is er een bijeenkomst van twee uur. (Dimence, 2011/2013). Meeleefgezinnen Steunouders Gezin met jonge kinderen Ouders en ook kinderen hebben steunende contacten met elkaar.

Schema 1e online interventies voor ouders en gezin Aanbod Leeftijd range & doelgroep Inhoud   www.kopopouders.nl Ouders De website biedt anonieme online groepscursussen die begeleid worden door professionals. “De cursus is bedoeld voor ouders met psychische en/of verslavingsproblemen die één of meer kinderen hebben in de leeftijd van 1-18 jaar” Schema 1f interventies voor professionals Aanbod Leeftijd range & doelgroep Inhoud   Preventieve case management – Basic Care Management Programma (BCM) “Ouderschap met succes en Tevredenheid Onderzoek – Studie naar Ondersteuning voor ouders met Psychische Problemen (SOOPP) Gezin Begeleiding van ouders op basis van de Individuele Rehabilitatiebenadering.    Het programma wordt preventief ingezet en is voor gezinnen die (nog) geen serieuze problemen laten zien. (www.soopp.nl, 2011).

Ouderschap met succes en tevredenheid

Methode Drie cliëntenwerkboeken “Ouderschap met succes en tevredenheid (OST)” I Huidig functioneren van de ouder IIa Versterken van de ouderrol IIb Hernemen of uitbreiden van de ouderrol Lectoraat Rehabilitatie Groningen

I“Huidig functioneren van de ouder” Wie ben ik en wie is mijn kind? Tevredenheid en succes Steun, zelfvertrouwen en verwachtingen Lectoraat Rehabilitatie Groningen

IIa“Versterken van de ouderrol” Wie stellen eisen aan de ouder? Wat vraagt de ouderrol van deze ouder? Oplossingen kiezen Succesvol en tevreden blijven Lectoraat Rehabilitatie Groningen

IIb“Hernemen / uitbreiden van de ouderrol” Wensen van de ouder Mogelijke activiteiten en situaties Wie stellen eisen? Welke? Wie helpt / oplossingen kiezen Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Conclusies (1) Ouders met psychische aandoeningen komen in hun kracht door het kind omdat ze bij de les moeten blijven. Het opvoeden biedt de ouder een basis voor maatschappelijke participatie via school via vriendschappen kind. Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Conclusies (2) Samenzijn en samen activiteiten ontplooien geven beiden levenskracht. Loyaliteit en solidariteit met een eigen kind geven kracht om door te gaan. Een nieuwe generatie en zo mogelijk een daaropvolgende generatie geven perspectief Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Website: www.ouderschap-psychiatrie.nl p.c.van.der.ende@pl.hanze.nl Website: www.ouderschap-psychiatrie.nl Lectoraat Rehabilitatie Groningen