Erfgoedwet Roma-bijeenkomst Marjolein Verschuur – Adviseur archeologie 18 juni 2015 Marjolein Verschuur – Adviseur archeologie Gerda de Bruijn – Senior beleidsmedewerker

Beëindiging beheersovereenkomsten Rijksmusea Waarom de Erfgoedwet? Beëindiging beheersovereenkomsten Rijksmusea Groot deel Monumentenwet 1988 gaat naar Omgevingswet Bundeling, vereenvoudiging en verbetering van bestaande wet- en regelgeving Uitdrukking van het maatschappelijke belang erfgoed beheersovereenkomsten. verbetering: maritiem beter geregeld Maatschappelijk belang: alles is erfgoed, onderdelen kunsten etc. zijn gelijkwaardig en we moeten overal even zorgvuldig mee omgaan. Dat blijkt ook uit de mooie nieuwe definitie van cultureel erfgoed die in de erfgoedwet is opgenomen.

Erfgoedwet cultureel erfgoed: uit het verleden geërfde materiële en immateriële bronnen, in de loop van de tijd tot stand gebracht door de mens of ontstaan uit de wisselwerking tussen mens en omgeving, die mensen, onafhankelijk van het bezit ervan, identificeren als een weerspiegeling en uitdrukking van zich voortdurend ontwikkelende waarden, overtuigingen, kennis en tradities, en die aan hen en toekomstige generaties een referentiekader bieden.

Wet tot behoud van cultuurbezit Geïntegreerde wetten Monumentenwet 1988 Wet tot behoud van cultuurbezit Wet verzelfstandiging rijksmuseale diensten Uitvoeringswet UNESCO-verdrag 1970 inzake onrechtmatige invoer, uitvoer of eigendomsoverdracht van cultuurgoederen Wet tot teruggave cultuurgoederen afkomstig uit bezet gebied Regeling materieel beheer museale voorwerpen 2013 Herfst 2015 Eerste Kamerbehandeling Verwachte inwerkingtreding 1 januari 2016

Samenhang Erfgoedwet & Omgevingswet Vuistregel Duiding van erfgoed in de Erfgoedwet, omgang met erfgoed in de fysieke leefomgeving in de Omgevingswet. Overgangsrecht tussen Erfgoedwet (2016) en Omgevingswet (2018) Overgangswet: aspecten uit de monumentenwet blijven van kracht. Voorbeeld vergunningverlening archeologische rijksmonumenten

Erfgoedwet vs Omgevingswet Aanwijzen rijksmonumenten Subsidies Opgravingsverbod archeologie Certificatie archeologische bedrijven Archeologische vondsten Archeologische depots Omgevingswet: Vergunning (archeologische) rijksmonumenten (aanwijzing) stads- en dorpsgezichten Monumentencommissie Rekening houden met cultureel erfgoed bij omgevingsplan Provinciale en gemeentelijke monumenten Stilleggen werkzaamheden bij archeologische toevalsvondsten NB! Memorie van toelichting op de erfgoedwet: tabel waar de verschillende onderdelen uit de monumentenwet nu zijn terug te vinden NB! Vergunningverlening archeologische rijksmonumenten gaat dus naar gemeenten Omgevingsplan: ruim op te vatten bestemmingsplan waar allerlei verordeningen onder kunt hangen. Dus de gevolgen voor de gemeentelijke praktijk vooral in de omgevingswet Monumentencommissie: gemeentelijke adviescommissie?

Wat brengt de erfgoedwet? Roerend erfgoed Regeling voor zorgvuldige afstoting van collecties door overheden door middel van een deskundigencommissie Beheerkosten van musea in het OCW-bestel worden structureel gesubsidieerd Beheernormen voor de verschillende beheerders van de rijkscollectie gelijk geregeld Aanvaardingsplicht van ontheemde of verweesde collecties voor de rijkscollectie Uitbreiding van mogelijkheden om beschermde cultuurgoederen voor Nederland te behouden Afstoten van collecties: dit onderwerp leidde tot veel discussie in TK. Geldt ook voor gemeenten als ze roerend erfgoed in bezit hebben. (voorbeeld recente discussie: Gouda verkoop The Schoolboys Marlene Dumas (verkoop om financiele redenen, niet inhoudelijk dmv een collectieplan. Moet eigenlijk eerst aan collegamusea worden aangeboden). Wordt nu dus bij wet geregeld. Beheerkosten en beheersnormen: Voorheen overeenkomsten tussen rijk en musea (privaatrechterlijke overeenkomsten). Je moet voor je spullen zorgen als een goed huisvader. Deze liepen af. Nu publieksrechtelijke regeling: voor iedereen gelijk. In de wet wordt geregeld hoe je om moet gaan met je collectie. AmvB met regels voor beheer Ook de kosten voor beheer worden nu structureel gefinancierd. Hierdoor niet afhankelijk van een subsidies die elke 4 jaar moeten worden vastgesteld. NB! Gaat om rijkscollectie. NB! Voor iedereen die museale cultuurgoederen van de Staat beheert. Zoals de voormalige rijksmusea; andere ministeries, musea die onderdeel van het rijk onder ander het belasting en douane museum, collectie RCE. En voor musea met collecties waar de zorg aan de Staat is toevertrouwd omdat OCW in het verleden subsidie heeft gegeven voor beheer en instandhouding van die collecties, voorbeeld Teylersmuseum. (een museaal cultuurgoed is cultuurgoed van bijzonder belang dat eigendom is van de staat of waaraan de zorg van de staat is toevertrouwd. Cultuurgoed is een roerende zaak die deeluitmaakt van cultureel erfgoed) Aanvaardingsplicht :vb. museum sluit. Wat gebeurt er met de collectie. Wat als niemand de collectie wil hebben. Aanvaardingsplicht M alleen om niet en geen bezwarende voorschriften. Gaat om bijzondere cultuurgoederen/ cultuurgoederen van hoge kwaliteit. (in de wet is aangegeven wat bijzonder cultuurgoederen zijn, waardering via museale weegschaal) Beschermde cultuurgoederen voor NL behouden: Ss rosalie, oudste nog varende stoomschip van NL. (1873) opgeknapt met geld van o.a. het mondriaanfonds, met nieuwe motor naar Turkije gevaren. Beschermde roerende goederen die naar het buitenland dreigen te verdwijnen. Vergunning nodig van rijk voor verkoop, rijk kan aankopen. Ook mogelijkheid voor andere partijen dan de Staat, bijvoorbeeld aankoop dmv crowdfunding. Kon al eerder maar nu expliciete erkenning in de wet.

Wat brengt de erfgoed wet (2)? De aanwijzingsprocedure Monumentenwet 1988 wordt vervangen door een eenvoudigere uniforme openbare voorbereidingsprocedure Aanpassing van het monumentenregister Invoering van een stelsel van wettelijk geregelde certificering voor het verrichten van opgravingen Betere bescherming van het maritieme erfgoed Positie amateurarcheologen en metaaldetectie Aanwijzingsprocedure: Procedure geheel bij het rijk, gemeenten geen aankondiging ter inzage legging en hoorzitting meer, maar de B&W wordt nog wel om advies gevraagd (en evt GS als monument buiten de bebouwde kom ligt). Advies B&W 8 weken termijn ipv. 6 weken. Gevraagd door VNG omdat gemeenten tijd willen hebben om de bevolking e raadplegen. Raad voor Cultuur alleen nog programmatische advisering. Monumentenregister: Register omschrijving was niet eenduidig. Soms heel uitgebreid en soms heel summier. Hierdoor ontstond vaak de idee dat als iets niet omschreven is het ook wel niet van waarde zal zijn. Maar zo is het register nooit bedoeld. De registeromschrijving dient louter ter identificatie van het beschermde gebouw: de bescherming betreft dit pand. Register gaat daarom nu alleen nog gegevens ter identificatie (plaatsnaam kadastrale gegevens, kaartmateriaal etc.) en gegevens over inschrijving bevatten. In het aanwijzingsbesluit wordt verder onderbouwd waarom het gebouw beschermd wordt. Hiernaast wordt apart info over de waardering + andere info die belangrijk is voor vergunningverlening beschikbaar gesteld via het Monumenten Registratie Systeem (MRS). Samen met de informatie uit het aanwijzingsbesluit kan deze informatie gebruikt worden bij de beoordeling van een aanvraag om een omgevingsvergunning. Voor waardering kan nader onderzoek noodzakelijk zijn. Voordeel van deze ontkoppeling is dat je gemakkelijk nieuwe informatie bij kunt schrijven. Let op! De omschrijving in het register en zelfs in het aanwijzingsbesluit hoeft niet uitputtend te zijn. Denk bijvoorbeeld aan het paleis op de Dam. Registeromschrijving is: Koninklijk Paleis, voorheen stadhuis (begonnen 1648, ontwerp Jacob van Campen). Het alombekende monumentaalste gebouw van Nederland, beschrijving overbodig ("achtste wereldwonder"). Klokkenspel bestaande uit 9 klokken van François en Pieter Hemony, gegoten in 1664, en 38 moderne klokken. Trommelspeelwerk van Juriaan Sprakel, uit 1665, met trommel van François Hemony. Op de zolder ? buiten gebruik gestelde klokken. Als je alle waardevolle elementen zou willen beschrijven zou je per ruimte in het paleis een enorme lijst krijgen. Certificering: de opgravingsvergunning verdwijnt en wordt vervangen door een certificeringsstelsel. Centraal College van Deskundigen CCVD zal normen opstellen die door M wettelijk worden vastgelegd. Overgangsperiode van 1 jaar. Januari 2016 accrediteert de Raad van accreditatie enkele gecertificeerde instelling. Deze instellingen zullen certificering verstrekken en via audits controleren. De certificerende instelling zorgt voor toezicht en de normen worden door de partijen zelf afgesproken en ook zelf bijgestuurd. Meer draagvlak is de gedachte. Maritiem Erfgoed: maritieme archeologische monumenten liggen vaak op de bodem ipv in de bodem. Nu expliciet aangegeven dat het verwijderen van cultureel erfgoed onder water een opgraving is en dat daarvoor dus een certificaat verplicht is. Amateurarcheologen en detector-amateurs: Amateurarcheologen in verenigingsverband worden in bepaalde gevallen vrijgesteld van de verplichting om een certificaat te hebben. Bijvoorbeeld bij opgravingen op een terrein dat wordt verstoord en waarvan is vast komen te staan dat er beperkte archeologische waarden in de bodem aanwezig zijn en waarvan de gemeente vindt dat er geen professionele opgraving noodzakelijk is (negatief selectiebesluit).   Ook voor detector-amateurs kunnen uitzonderingen op de certificatieplicht gelden. Ze zouden bijvoorbeeld wel hun activiteiten tot de diepte van de bouwvoor (30 cm) mogen verrichten, maar niet op archeologische gemeentelijke / provinciale monumenten en rijksmonumenten, op plekken met een archeologische bestemming in het bestemmingsplan of als er een gemeentelijk detectieverbod geldt. Gemeenten kunnen dus via detectieverbod het doen van metaaldetectie uitsluiten. De precieze voorwaarden voor vrijstelling voor zowel amateurarcheologen als detector-amateurs worden nog nader uitgewerkt in een algemene maatregel van bestuur.

Kamerdebat 2 en 16 juni 2015 Debat Erfgoedwet Vervreemdingsprocedure door overheden Interieurs/Ensembles Instandhoudingsplicht Mobiel Erfgoed Erfgoedverordening Kamerbrief

Kamerdebat 2 en 16 juni 2015 Vervreemdingsprocedure cultuurgoederen Voor overheden en publiekrechtelijke rechtspersonen (universiteiten/waterschappen) Kenbaarheid en vastgelegde inspraak Voorkomen van te makkelijk wegdoen van cultuurgoed Interieurs/Ensembles Wettelijke erkenning van combi rijksmonument en cultuurgoed als ensemble. Maar geen verdere gevolgen voor vergunningverlening. Attentiewaarde Belang Interieurprogramma

Kamerdebat 2 en 16 juni 2015 Instandhoudingsplicht Codificatie van bestaande jurisprudentie tegen actieve en passieve verwaarlozing. Waarschijnlijk ook in Omgevingswet Mobiel Erfgoed Erkenning door toonbeeldenlijst en inventarisatie knelpunten 24 juni Nationaal Congres Mobiel Erfgoed Erfgoedverordening Mogelijkheid voor speciale gemeentelijke en provinciale erfgoedverordening (ook roerende goederen)

www.cultureelerfgoed.nl – dossier Erfgoedwet Meer informatie? www.cultureelerfgoed.nl – dossier Erfgoedwet Brochure “de Erfgoedwet in het kort”