Sociologie Cultuur en Context J1.3

03/3 college 1: vrijheid 18/3 college 2: gemeenschap 25/4 college 3: ‘back to the sixties’? Sociologie

Leefstijlen-onderzoek Aantal: 24 Percentages tussen haakjes geven de posities van de Nederlandse bevolking weer

Tegenreactie in jaren zestig  verzet tegen verzuiling  polarisatie in de politiek  democratisering en openheid  kritischer houding journalistiek  strijd voor emancipatie vrouw  creëren van eigen subcultuur (hippies, kuiven, nozems, provo’s)  strijd tegen Vietnam-oorlog +  voor andere modernisering

Seymour Hersch Protesten tegen de Vietnam-oorlog

Moderniseringsproces (sinds 18e eeuw)  Opkomst nationale staten  Opkomst markteconomie  Opkomst stedelijk leefpatroon  Afname religieus wereldbeeld

Modernisering gaat door… Maar de domeinen (met eigen cultuur en vakjargon) groeien uit elkaar: - Verdeling producten/diensten: economie - Verdeling van macht: politiek - Verdeling van kennis: onderwijs - Opkomst van massamedia: cultuur

Modernisering gaat door… Gelijksheidsideaal van jaren zestig – iedereen zelfde kansen, democratie van onderop – lijkt onhaalbaar: we begrijpen elkaar steeds minder ‘Verschil in Nederland’ ‘Verschil in Nederland’ (SCP, 2014): de samenleving is een clubsandwich groepen sluiten zich voor elkaar af (zes groepen, boven- en onderlaag)

Strijd om beeldvorming -> onbegrip kan al snel leiden tot collectieve vijandsbeelden categorieën, stereotypen, vooroordelen, generalisaties = universeel mechanisme Etnocentrisme: vermeende superioriteit van de eigen groep

‘Eskimo’ betekent: eter van rauw vlees (bedacht door westerlingen) Zelf noemen ze zich ‘Inuit’ ofwel ‘mensen’: buiten groep waren geen echte mensen Wie bepaalt naam, dus identiteit?

Let op suggestief taalgebruik in de journalistiek: Hoe noemen we de aanhangers van: - PLO - ETA - IRA - Tamil Tijgers - Palestijnen - Israëliërs - Russisch-sprekende in Oekraïne Wanneer zijn het vrijheidsstrijders onderdrukkers, rebellen, terroristen?

Mark Elchardus: “De spannende vraag van de modernisering is of een samenleving zonder disciplinerende en bindende krachten kan. Individualisme is een levensovertuiging, waarin het individu en zijn recht op zelfbeschikking centraal staan.” “Maar we zijn nog steeds kuddedieren. In deze samenleving wordt enorm veel geïnvesteerd in de beïnvloeding van de keuzes die individuen maken. De disciplinering voltrekt zich niet meer door te dreigen met de straf van God of met armoede, mensen worden nu in het gareel gehouden door al die instellingen die hun dagelijks voorhouden hoe zijn de wereld moeten zien en welke smaak ze moeten hebben.”

Traditie verdwenen, sociale vorming verloopt meer en meer via - onderwijs - de media BEELDEN Symbolische samenleving: BEELDEN Geloof in individualisme is illusie: nog altijd cultureel onderscheid in opleidingsniveau, leeftijd en sekse (zie ook SCP)

Uit elkaar groeien van domeinen zorgt voor onderling wantrouwen -> juridisering van de samenleving -> nieuws verschuift van ‘Wat is er gebeurd?’ Naar ‘Wat doet het met mij?’ Framing in dramaturgische voorstelling: 1. Wat is het probleem? (slachtoffer) 2. Maatschappelijke verontwaardiging 3. Politieke reactie (wat doen we eraan) 4. Bestraffing van schuldigen 5. Maatregelen ter voorkoming herhaling

Dramaturgische nieuwsverhalen doen het goed, omdat ze tegemoet komen aan het verlangen naar een overzichtelijke wereld (domeinen begrijpen we niet echt meer) Gevaar: geen diepgang, alleen meningen Nieuwe balans burger – staat Nieuwe breuklijn in samenleving winners: meer vrijheid Losers: meer zekerheid en veiligheid

Contouren van nieuwe moderne samenleving werden gezaaid in de jaren zestig Mark Elchardus: We lopen echter een culturele revolutie achter… … dus huidige generatie moet doorgaan waar vorige generatie stopte …

Analyse Castells  Afbrokkeling nationale staten  Einde massaproductie  Opmars informatietechnologie  Opkomst interactieve netwerken

Toekomstbeelden: 1. politiek Het postcommunisme

Toekomstbeelden: 1. politiek Overwegingen: Overwegingen: 1. drieslag liberalisme, democratie en vrije markt nog teveel als eenheid 2. wat is beste samenlevingsvorm? 3. geen goed antwoord op geweld 4. kloof tussen rijk en arm vergroot

Toekomstbeelden: 2. economie De postindustriële samenleving

Overwegingen: Overwegingen: 1. verschuiving naar postindustrieel verschilt niet zo van industrieel 2. geen oog voor driedeling in werk: goed betaalde werknemers, grote groep werklozen, en automatisering 3. kooplust krijgt erg grote nadruk Toekomstbeelden: 2. economie

Toekomstbeelden: 3. samenleving De post-natiestaat

Overwegingen: Overwegingen: 1. mondialisering roept ook verzet op in vorm van tegenbewegingen 2. naast homogeniteit (McWorld) ook heterogeniteit (individu) 3. naast organisaties met centra ook open netwerken (decentralisatie) Toekomstbeelden: 3. samenleving

Toekomstbeelden: 4. cultuur Het postmaterialisme

Overwegingen: Overwegingen: 1. duurzaamheid is altijd afwegen van waarden => waar blijft discussie? 2. duurzaamheid is geen doel, maar randvoorwaarde voor ‘t (goede) leven 3. wie kan/mag de ‘behoeften van de toekomstige generaties’ bepalen? Toekomstbeelden: 4. cultuur

Toekomstbeelden: 5. religie De postseculiere maatschappij

Overwegingen: 1. ‘nieuwe religie’ of ‘nieuwe spiritualiteit’ is sterk mensgericht 2. zoektocht naar het innerlijke gaat om persoonlijke groei 3. mensen knutselen tegenwoordig hun eigen ‘kerkje’ bij elkaar Toekomstbeelden: 5. religie