Als normovertreding voordelig is, waarom dan toch normnaleving? Wout Ultee Hedendaagse sociologische theorieën Naar aanleiding van Abram de Swaan, Zorg en de staat, 1988, en James M. Buchanan, ‘Ethical rules, expected values, and large numbers’, Ethics, 76(1965)1-13

De Swaan staat een historische sociologie voor. Hoeveel is daarvan te merken in de vraagstelling van Zorg en de staat?

De Swaans vraagstelling op blz. 12: Hoe en waarom kwamen mensen ertoe om collectieve, nationale en bindende regelingen te treffen ter bestrijding van tekorten en tegenslagen die hen toch elk afzonderlijk troffen en die individuele remedies leken te vereisen?

Deze vraagstelling heeft niet uitdrukkelijk betrekking op een bepaalde tijd en plaats. Welke zijn dat?

Deze vraagstelling zegt wel naar welk punt regelingen over tekorten en tegenslagen zijn veranderd in de loop der tijd, maar naast dat eindpunt wordt geen beginpunt omschreven. Was dat beginpunt de afwezigheid van welke regeling dan ook?

Deze vraagstelling onderscheidt niet scherp beschrijvende vragen van verklaringsvragen: was dat proces van een begin- naar een eindpunt er overal?

Deze vraagstelling doet alsof de ontstane regelingen niet zomaar met bepaalde theorieën kan worden verklaard. Maar welke zijn dat?

Voor de uitdrukkelijke historisering van de Swaans vraag, ga uit van de ondertitel van het boek en de inhoudsopgave: Wanneer precies werden tussen 1500 en anno nu in Duitsland, Engeland, Frankrijk, Nederland en de Verenigde Staten ….

Voor de volledige omschrijving van het proces, zie de tekst rond de vraagstelling: Wanneer precies werden tussen 1500 en anno nu in Duitsland, Engeland, Frankrijk, Nederland en de Verenigde Staten categorale, locale en vrijwillige regelingen ter bestrijding van de tekorten en tegenslagen die de inwoners van deze landen in deze tijden troffen vervangen door collectieve en, nationale en bindende regelingen ….

Voor de waarom-vraag, zie de passages over de dilemma’s van collectieve actie: Wanneer precies werden tussen 1500 en anno nu in Duitsland, Engeland, Frankrijk, Nederland en de Verenigde Staten categorale, locale en vrijwillige regelingen ter bestrijding van de tekorten en tegenslagen die de inwoners van deze landen in deze tijden troffen vervangen door collectieve en, nationale en bindende regelingen, En hoe kan deze verschuiving worden verklaard met behulp van theorieën volgens welke mensen op rationele wijze op hun eigenbelang uit zijn, die toch doen veronderstellen dat regelingen categoraal, locaal, en vrijwillig blijven?

Het antwoord op De Swaans vraag : De aard van de figuarie bepaalt of er collectieve, nationale en bindende regelingen komen

Welke figuraties onderscheidt De Swaan per hoofdstuk? En welke figuraties onderscheidt hij in het hoofdstuk over landloperij?

Welke figuraties onderscheidt De Swaan in Zorg en de staat? * De figuratie van de sheriff en de twee gevangenen die niet met elkaar mogen overleggen (Von Neumann & Morgensterns dilemma van de gevangenen) * De figuratie van meerdere steden op een zelfde grondgebied vol armen (N-personen dilemma) * De bloemfiguratie van de in een staat gesproken talen * Lenski’s figuratie van een democratische staat met een linkse en een rechtse politieke partij * De vierzijdige figuratie van staat, grote werkgevers, kleine zelfstandigen en arbeiders

Vertrekpunt voor tekstanalyse De Swaan blz (of 49-52) in het bijzonder bladzijde 50 over evenwichten bij het dilemma van de gevangenen: ‘Maar zelfs in een figuratie van autonome gemeenschappen hoeft het instabiele evenwicht niet in te storten zolang geen ingrijpende verstoringen het patroon doorbreken van traditionele lastenverdeling in wederzijds vertrouwen en met onderlinge overreding’.

De Swaan en het dilemma bij de wering van landlopers Ga uit van een groot aantal gemeenten. Één gemeente is ‘wij’. Alle andere gemeenten zijn ‘zij’. Als elke gemeente rondzwervende armen toelaat, kost dat vijf eenheden geld. Als een gemeente als enige uitsluit, kost dat aan bewaking van de poort één eenheid en verder niets. Als alle gemeenten uitsluiten, ontstaat landloperij. Dat kost tien eenheden extra boven de poort. Als een gemeente als enige toelaat, dan kost dat vijf plus tien eenheden. De Swaan: getallen zijn ordinaal

De Swaan en het dilemma bij de wering van landlopers door middeleeuwse gemeenten Wij Toelaten Wij uitsluiten Zij Toelatenuitsluiten

De Swaan en het dilemma van de wering van landlopers door middeleeuwse gemeenten Wij Toelaten Wij uitsluiten Zij Toelatenuitsluiten Voor ‘wij’ is uitsluiten de verstandige keuze, maar toelaten is voor iedereen voordeliger

Volgens De Swaan is de hoek rechtsonder stabiel, hoewel die voor de spelers nadeliger is dan de instabiele linkerbovenhoek. Is dit ook het dilemma van de afzonderlijke landen van Europa bij toelating van mensen uit Afrika?

De Swaan heeft alleen een ‘opbrengstenmatrix’ of liever gezegd een ‘verliesmatrix’.

Buchanan is in 1965 gekomen met een analyse van dilemma’s met zo’n matrix plus een verwachtingenmatrix. Buchanan vindt het verkeerd te doen alsof het eigen handelen altijd onafhankelijk is van dat van anderen. Mensen weten ‘soms’ best dat als zij iets doen, anderen dat ook gaan doen.

Ik volg regel niet Ik volg regel wel NiemandHelftIedereen volgt regelvolgt regelvolgt regel Buchanans opbrengstenmaxtrix Buchanan vat de cijfers als echte bedragen op

0,60,30,1 0,60,30,1 Ik volg regel niet Ik volg regel wel NiemandHelftIedereen volgt regelvolgt regelvolgt regel Buchanans eerste matrix met verwachte kansen Mensen denken dat hun handelen het handelen van anderen niet beïnvloedt

In dit geval is de opbrengst voor ik van niet volgen van de regel: 2 * 0,6 + 4 * 0,3 + 6 * 0,1 = 3,0 In dit geval is de opbrengt voor ik van volgen van de regel: 1 * 0,6 + 3 * 0,3 + 5 * 0,1 = 2,0 Ik zal de regel NIET volgen

0,60,30,1 0,00,40,6 Ik volg regel niet Ik volg regel wel NiemandHelftIedereen volgt regelvolgt regelvolgt regel Buchanans tweede matrix met verwachte kansen Mensen denken dat hun overtreding de kans op overtreding door anderen vergroot

In dit geval is de opbrengst voor ik van niet volgen van de regel: 2 * 0,6 + 4 * 0,3 + 6 * 0,1 = 3,0 In dit geval is de opbrengt voor ik van volgen van de regel: 1 * 0,0 + 3 * 0,4 + 5 * 0,6 = 4,2 Ik zal de regel WEL volgen

Het antwoord op de ‘soms’-vraag Buchanans hypothese achter de twee verwachtingenmatrices: Leden van kleinere groepen veronderstellen eerder dat hun overtreding van een regel ertoe leidt dat anderen dit ook doen dan leden van grotere groepen De Swaans verhaal rijmt dus beter als wordt aangenomen dat het aantal steden in de Middeleeuwen op een bepaald grondgebied klein is