1 De coöperatieve gedachte Matthieu Vanhove, ir, mba, pg. verz. Emeritiforum KU Leuven 29 januari 201 5

2 Overzicht  Introductie  Coöperaties in de wereld  Coöperatieve vennootschap en wetgeving  De Nationale Raad voor de Coöperatie (NRC)  ‘Blueprint for a cooperative decade’  Coöperaties en ontwikkeling  Cera – Samen investeren in welvaart en welzijn  Historische context  Cera vandaag, morgen en … overmorgen  Slotbeschouwing

3 Introductie

4 Wat is een coöperatie nu ook weer? A co-operative is an autonomous association of persons united voluntarily to meet their common economic, social, and cultural needs and aspirations through a jointly-owned and democratically controlled enterprise. Bron: International Cooperative Alliance, Statement on Cooperative Identity

5 Wat is een coöperatie nu ook weer? (2)  Co-operatives are businesses owned and run by and for their members. Whether the members are the customers, employees or residents they have an equal say in what the business does and a share in the profits. As businesses driven by values not just profit, co-operatives share internationally agreed principles and act together to build a better world through co-operation Bron: International Cooperative Alliance, Website, January 2015

6 Coöperatieve principes Bron: Coopkracht

7 Cooperative values  Cooperatives are based on values of  Self-help  Selfresponsibility  Democracy  Equality  Equity  Solidarity  Members believe in ethical values of  Honesty  Openness  Social responsibility  Caring for others

8 Coöperatie: een universeel en dynamisch begrip

9 United Nations International Year of Co-operatives 2012 Ban Ki-moon UN Secretary General Cooperatives are a reminder to the international community that it is possible to pursue both economic viability and social responsibility

10 Coöperaties in de wereld

11 In de wereld  2,6 miljoen coöperaties  1 miljard leden  12,6 miljoen werknemers  International Cooperative Alliance  Amerika’s (?)  Azië  Afrika  Europa – Cooperatives Europe  Voorzitter: Dame Pauline Green

12 International Cooperative Alliance (ICA)  Independent non-governmental organisation  Unites, represents and serves cooperatives worldwide  Effective and efficient global voice and forum for:  Knowledge  Expertise  Coordinated action for & about coops

13 In de wereld  Enkele markante gegevens (Bron: ICA en Dave Grace&Associates)  Quebec: 70 % van de bevolking is lid van minstens 1 coöperatie (o.m. Desjardins)  Kenya: coöperaties staan voor 45 % van het bruto binnenlands product (o.m. koffie, katoen)  USA: coöperaties tellen 120 miljoen leden en zorgen voor 2 miljoen jobs

14 In de wereld  Enkele markante gegevens: (Bron: ICA en Dave Grace&Associates) Ranking(Leden & klanten)/ Bevolking Tewerkstelling / Bevolking Omzet / BNP 1 FrankrijkNieuw-Zeeland 2 FinlandZwitserlandNederland 3 ZwitserlandItaliëFrankrijk 4 OostenrijkFrankrijkFinland 5 Dominikaanse Rep.MaltaLuxemburg 6 NederlandFinlandDuitsland 7 IerlandDuitslandIerland 8 DuitslandNederlandItalië 9 CyprusSpanjeDenemarken 10 AustraliëNoorwegenPolen

15 Coöperatieve vennootschappen en wetgeving

16 Wetboek Vennootschappen  Boek VII  Bepalingen gemeenschappelijk aan alle CV’s (art 350 – 389)  Bepalingen specifiek voor CVBA’s (art. 390 – 436)  Soepele rechtsvorm met variabel kapitaal, geen aandacht voor ‘coöperatief ideaal’, cfr. ICA  Aanvullend recht: Erkenningsvoorwaarden van de Nationale Raad voor de Coöperatie

17 Nationale Raad voor de Coöperatie (NRC)

18 NRC  Adviesorgaan opgericht in 1955  Hoofdopdrachten:  Verspreiding van beginselen en het ideaal van de coöperatie, zoals gedefinieerd door ICA  Adviezen of voorstellen overmaken aan de minister (FOD Economie)  Structuur (vanaf 2015)  Algemene vergadering: alle erkende coöperaties  Bureau: 20 leden  Commissies (permanent of ad hoc)  Secretariaat: FOD Economie

19 NRC-erkenning  Vooraf: Erkenning voor (niet: door) NRC  “De erkende coöperatieve vennootschappen bevorderen, van nature, een sociaal verantwoord ondernemerschap”  Erkenning = “kwaliteitslabel”

20 NRC-erkenningsvoorwaarden  Vrije toetreding tot een coöperatieve vennootschap  Aandelen (van eenzelfde categorie) hebben dezelfde rechten en verplichtingen  De stemming van de vennoten op de algemene vergadering is democratisch  Bestuurders en commissarissen worden door de algemene vergadering van de vennoten benoemd  Beperkte vergoeding van het kapitaal (nu: 6 %)  Mandaat van bestuurders en commissarissen is niet bezoldigd  Vennoten – klanten genieten van ristorno’s  Vennootschap heeft als doel in de behoeften van haar vennoten te voorzien

21 Blueprint for a Cooperative Decade

22 “2020 Challenge” for cooperative form of business  Acknowledged leader in economic, social and environmental sustainability  Model preferred by people  Fastest growing form of enterprise

23 Five Themes Sustainability Legal framework Capital Participation Identity

24 1. Participation Elevate participation within membership and governance to a new level

25 Participation  Role of member beyond being a customer, worker, producer,...  Members collectively own the coop and participate in governance  Individual right to information, a voice and representation

26 My benefit – our benefit The cooperative enterprise The co-operative individual People can join – and leave I can find a common interest with others if I am open to their needs and if I behave in a way that enables them to co-operate with me. Your voice will be heard Because I have an equal say in what happens, I listen and I communicate openly and honestly. You control the capital I keep a close eye on what we are trying to do together and the decisions I make are guided by this. Together, you are autonomous I help others so that they can help themselves and they help me in the same way, so that together we are more in control of our future. You can develop yourself I am interested to learn from those and others around me so that I can behave in a more co-operative way. You can be more successful by co- operating with others who know how to co-operate I look for opportunities to co-operate with others in new settings. You can do something for your community even as you keep succeeding I am aware that I am part of a larger system and I am committed to doing what I can to make it better.

27 2. Sustainability Position cooperatives as builders of sustainability

28 Sustainability  “The future belongs to business with invest in shared value, that is which account properly for their impact on customers, environment, employees, and the future” (M.Porter-2011)  Coops optimise outcomes for a range of stakeholders and do not maximise the benefit for any single stakeholder

29 Sustainability (2)  Cooperative economy  Human need at the centre  Access to goods and services without exploitation  Economic, social and environmental sustainability  Taking into account present and future costs and benefits  Valuing long-term effects

30 Commitment and contribution of cooperatives to sustainability  Economic sustainability  Diversity of ownership forms contributes to financial stability and sustainability  Stakeholder value instead of shareholder value  Less financialisation: more than financial indicators  Less short-termism  More long-term productive potential

31 Commitment and contribution of cooperatives to sustainability (2)  Social sustainability  Contribution to social capital (democratic participation, level of trust, wellbeing, happiness,...)  Delivering goods and services that would otherwise not be available or not (XXXXX)

32 Commitment and contribution of cooperatives to sustainability (3)  Environmental sustainability  Future environmental concerns will be voiced by members in participatory organisations  Multistakeholder approach reduces negative environmental externalities

33 3. Identity Build the cooperative message and secure the cooperative identity

34 Identity  Cooperatives are different  Cooperative Principles (ICA) determine how coops are:  Owned  Governed  Managed  Evaluated  Participation and sustainability is not bolted on to a conventional business model

35 Build the cooperative message and secure the cooperative identity  Cooperative identity: meaning of coops for themselves and the members  Cooperative message: the way in which the identity is communicated and projected to the outside world  Legitimate interest to protect the integrity of the “cooperative” word

36 Build the cooperative message and secure the cooperative identity (2)  Cooperative message instead of cooperative brand  Brand may suggest  Private intellectual property  More superficial image with attributes attractive to customers  Message suggests  Strong belief in long-lasting values  Wide-spread use without charge for followers of cooperative principles

37 4. Legal Frameworks Ensure supportive legal frameworks for cooperative growth

38 Legal frameworks  View that cooperatives are a marginal form of enterprise  Failure to understand how coops work or the benefits they deliver  Call for regulatory framework & support policies that are coherent with the cooperative form and favour its development (EURICSE , UN – 2001, ILO – 2002 & 2005)

39 Legal frameworks (Cont’d)  No business exists in a regulatory vacuum  Business growth always depends on infrastructure of rules and policies  Not pleading for special treatment, subsidies or favours

40 Diversification in the economy, recognition and promotion of coops  Greater diversification of the global economy: no one-size-fits-all framework  Recognition in public policy and regulation of specific and unique legal and financial framework  Recognition of social value & contribution to public good  appropriate treatment laws

41 5. Capital Secure reliable co-operative capital while guaranteeing member control

42 Capital  Need for long-term risk or loss- absorbing capital  Sources  Share capital from members  Retained earnings  Historically, members kept savings at the coop, and could withdraw them as and when needed

43 Capital  Capital that can be withdrawn at will, still a stable basis for funding a business?  Cooperative member entitled to  Amount of money subscribed (often) or share in underlying value (sometimes)  Limited compensation on capital subscribed  Distribution of surplus in proportion to the members trade with the coop

44 Matching needs of citizens with capital needs of cooperatives  Place funds where they are likely to build a world, not where they have the best financial return  This is not a utopy; popular attitudes and motivation are changing  Need for financial proposition with a fair return, without destroying cooperative identity

45 Conclusion Blueprint for a Cooperative Decade and the 2020 Challenge: unashamedly ambitious

46 Blueprint 2020 & Challenge 2020  Cooperative ideas work  Sustainability is more important than profits and growth  Public interest of everyone is more important than private interest of some  To be taken up by individuals and organisations who believe in the cooperative way of doing business

47 Blueprint 2020 & Challenge 2020 An ambitous plan to: Equip people with means to do what their imagination will tell them is possible Enable all people – women and men, older and younger people – to overcome obstacles which might hinder them from realising what they know is possible.

48 Coöperaties en ontwikkeling

49 Enkele smaakmakers  Through a people-centered business model, cooperative enterprises have played a key role in international development for over 100 years, contributing to the development of an estimated 3 billion people worldwide. Bron: Cooperatives Europe Cooperatives in Development

50 Enkele smaakmakers  “Cooperatives Europe shares the European Council’s view that “the Commission and the Member States should have a differentiated approach taking into account the type and the size of the private enterprise involved”, and that they should “work together to support the replication and scaling up of inclusive business models” in partnership with civil society” Bron: Cooperatives Europe Cooperatives in Development

51 Enkele smaakmakers

52 Cera Historisch perspectief

53 Friedrich Wilhelm Raiffeisen (1818 – 1888)

54 Maatschappelijke context “Ik weet dat in een regio van ons land de boeren niets bezitten; elk stuk huisraad - van het bed tot het keukengerei – is eigendom van de woekeraars” Otto von Bismarck (1847)

55 De Raiffeisenbeweging in Rijnland  F.W. Raiffeisen : Burgemeester van Weyerbusch ( ), Flammersfeld (1848–1852), Heddesdorf (1852–1865)  Armoede op het platteland o.m.  Hongerwinter (1846 – 1847)  Beperkte kredietmogelijkheden: woekeraars  Werkingsmodel:  In het begin: Caritatieve genootschappen, Armencomité, Broodvereniging ... vanaf 1864, coöperaties volgens het principe van Selbsthilfe: Heddesdorfer Darlehnskassen- Verein – de eerste Raiffeisenkas

56 Raiffeisenprincipes  Zelfhulp / krachten bundelen (Self-help)  Autonomie in beleid en beheer (Self- administration)  Eigen verantwoordelijkheid (Self- responsibility)  Vrijwillige toetreding en uittreding  Focus op de belangen van de leden : individueel én – van daaruit – naar het collectief

57 Raiffeisenprincipes  Openheid voor nieuwe leden (binnen statutaire bepalingen)  Identiteit: Raiffeisenorganisatie = vereniging van individuen, van leden én een onderneming  Netwerking en onderlinge samenwerking  Lokale verbondenheid en decentralisatie  Onafhankelijkheid van de overheid (geen instrument van of vervanging voor de overheid)

58 De Raiffeisenbeweging in België

59 De Raiffeisenbeweging in België  Einde 19 de eeuw: armoede op het platteland  1892: Oprichting van de eerste “Raiffeisenkas” – Rillaar – Kanunnik Jacob-Ferdinand Mellaerts  Ontwikkeling van een netwerk met Raiffeisenkassen en een Centrale Raiffeisenkas tot Cera Bank

60 De Raiffeisenbeweging in België  Belangrijke episoden  Bankencrisis van de 30’er jaren  Daarna: ontwikkeling tot een lokaal verankerde middelgrote bank voor iedereen incl. scholen en gemeenschapsvoorzieningen  Ontvlechting met de Boerenbond- organisatie in de jaren 1990  1998: Inbreng van de bankactiviteiten in KBC (met Kredietbank, ABB)  Cera als coöperatieve financiële holding

61 De Raiffeisenbeweging in Europa

62 De Raiffeisenbeweging in de wereld  Raiffeisenorganisaties  100 landen  coöperaties  500 miljoen leden  Internationale Raiffeisen Unie (IRU)  36 landen  61 organisaties (coöperaties, koepels, …)

63 Cera Vandaag, morgen en... overmorgen

64 Waar staat Cera voor? Cera, samen investeren in welvaart en welzijn Samen met zo’n vennoten investeren we in onze samenleving en bouwen we aan een sterke coöperatie. Door de krachten te bundelen creëren we samen economische en maatschappelijke meerwaarde op drie vlakken: We zorgen als belangrijke aandeelhouder voor sterke fundamenten van KBC Groep We realiseren positieve impact in onze samenleving We genieten van unieke voordelen Geïnspireerd op de coöperatieve waarden van Raiffeisen vormen samenwerking, solidariteit en respect voor iedereen, al meer dan honderd jaar de basis voor ons ondernemerschap. Cera, diep geworteld, breed vertakt

65 Diep geworteld, breed vertakt Gegroeid uit 120 jaar ondernemerschap: Samenwerking Solidariteit Respect voor iedereen We investeren drie keer: Sterke fundamenten van KBC Groep Maatschappelijke impact Unieke voordelen vennoten werken samen

66 Sterke fundamenten van KBC Groep  Belangrijk financieel beslissingscentrum in eigen land  Ruim 800 bankkantoren en 500 verzekeringsagentschappen in België  medewerkers wereldwijd  Bankverzekeraar die zich engageert in de samenleving  Faire producten voor een faire prijs

67 Aandeelhoudersstructuur KBC Groep

68 Maatschappelijke impact

69 Maatschappelijke dienstverlening Maatschappelijke dienstverlening

70 Unieke voordelen De kracht van samenaankoop

71 Unieke voordelen  Stevige kortingen op:  Evenementen  Producten en diensten  (permanente) aanbiedingen  Vooruitzicht op een aantrekkelijk, jaarlijks, coöperatief dividend (voorstel boekjaar 2014: 2,5 %)

72 Hoe word je Cera-vennoot?

73 Vragen?? …