De ervaring van pijn gewogen serotonine -endorfines (pro)enkephalines 1992 substantie P glutamaat prostaglandines 1999 pijnremmend pijnversterkend Netto pijn is een resultante

Hormonale afwijkingen: Model pijn slaap stoornis fysieke deconditionering moeheid stemmings- erfelijk kwetsbaar geslacht lichamelijk of psychisch letsel neuroendocriene afwijkingen Hypothetische model Geenen et al. Rheumatic Dis Clin North Am 2002;28:389-404

Hormonale afwijkingen ACTH reactie op CRH 40 Fibromyalgie 30 ACTH (pg/ml) Gezonden 20 Stress-reacties (één consistente bevinding) 10 CRH 60 120 180 tijd (min) Griep et al. J Rheumatol 1993; 20:469-474

- - + +? ? CRH Hormonale afwijkingen ? + GH pijn ACTH cortisol moeheid depressie - pijn Nuttiger om symptomen dan syndromen te onderzoeken ACTH cortisol Geenen et al. Rheumatic Dis Clin North Am 2002;28:389-404

- Lichamelijke inspanning + pain pain motivatie om nog meer te bewegen meer kunnen doen motivatie om nog meer te bewegen minder motivatie om te bewegen pain toename van kracht en fitheid pain - + neurohormonale veranderingen (gH+, NE-) TWEE STERK TEGENGESTELDE INVLOEDEN Psychologisch en lichamelijk CRH- Pijn bij bewegen, toename substantie P toename noradrenaline lichamelijke inspanning

Werk aan kwaliteit van leven ! Vicieuze cirkels vermijding van lich. inspanning slechte conditie (neuro) hormonale ontregeling emotionele en sociale problemen pijn moeheid slaap stoornis vermijding van lich. inspanning slechte conditie pijn moeheid slaap stoornis (neuro) hormonale ontregeling emotionele en sociale problemen (neuro) hormonale ontregeling slechte conditie pijn moeheid slaap stoornis emotionele en sociale problemen vermijding van lich. inspanning slechte conditie pijn moeheid slaap stoornis (neuro) hormonale ontregeling emotionele en sociale problemen emotionele en sociale problemen vermijding van lich. inspanning pijn moeheid slaap stoornis (neuro) hormonale ontregeling Vele wederzijdse invloeden Werk aan kwaliteit van leven ! Geenen & Jacobs (2000)

Classification criteria Chronic widespread pain 11 of 18 tender points Non-specific complaints: Fatigue Depressive mood Sleep disturbance Morning stiffness Paraesthesias Headache Anxiety Irritable bowel Wolfe et al. Arthritis Rheum 1990;33:160-172

* Argumenten tegen somatische definities 1. Farmacologische behandeling is niet altijd effectief bij chronische pijn 2. Bij identieke schade ervaren personen een verschillende mate van pijn 3. Psychosociale factoren beïnvloeden (en veroorzaken) pijn 4. Fantoompijn * echter: alles wellicht somatisch te verklaren Ogden, 1997: Keefe & France, 1999

* * IASP definitie (pijn=psychisch) Pijn is een onaangename zintuiglijke en emotionele ervaring, die in verband wordt gebracht met feitelijke of dreigende weefselbeschadiging, dan wel wordt beschreven in termen van een dergelijke beschadiging Laat de mensen noemen wat ze zien * International Association for the Study of Pain

Dimensies van pijn (pijn=psychisch) gewaarwording nociceptie beleving gedrag onzichtbaar zichtbaar gewaarwording nociceptie beleving gewaarwording nociceptie Laat de mensen noemen wat ze zien nociceptie

Coping (rust nemen) (Geenen & Jacobs, 2000) vermijding van beweging en lichamelijke inspanning Lichamelijke deconditionering Over- doing pijn, stijfheid, moeheid Netto pijn is een resultante kinesiofobie, cognities: rust is goed proprioceptieve allodynie noradrenaline