Dag van de Fonetiek 18 december 2008 Bea Valkenier & Dicky Gilbers Rijksuniversiteit Groningen PERCEPTIE VAN ONVOLLEDIG SPRAAKSIGNAAL onderzoeksvraag

uitgangspunt verschil tussen perceptie en productie probleem voor fonologische theorie onderzoek hoe worden ondergespecificeerde primaire en secundaire kardinale vocalen waargenomen? methode – resultaten – discussie theoretische implementatie cue constraints Overzicht

Johnson, Flemming & Wright (1993) - Frieda, Walley, Flege & Sloane (2000) F2 F1 Deze extreme waardes komen echter niet voor in de door deze participanten zelf gerealiseerde [i]’s in nonsenswoorden (vgl. echter motherese, Kuhl et al 1997) i i waargenomen als ideale /i/ zelf gerealiseerde [i] Achtergrond

Productie:InputOutput Perceptie:Input Output Zelfde grammatica zorgt voor productie en perceptie Probleem Wordt onze waarneming beïnvloed door ideale patronen?

Is er evidentie te vinden voor ideale patronen die de perceptie beïnvloeden? Hoe worden onvolledig gespecificeerde klanken waargenomen wanneer de invloed van context wordt uitgesloten? Onderzoeksvraag

Ito et al (2001): perceptie van /i,e,a,o,u/ berust niet alleen op de eerste twee formanten in het akoestisch signaal Hele spectrum is van belang voor de classificatie Ook bij onderdrukking van F1 of F2 worden de vocalen goed geïdentificeerd Kiefte en Kluender (2005): het hele spectrum is weliswaar van invloed op de perceptie, maar F1 en F2 geven wel degelijk de sterkste aanwijzingen Ito et al (2001) kijken alleen naar Primaire Kardinale Vocalen Ons onderzoek: ook Secundaire Kardinale Vocalen Literatuur

The Sounds of IPA: Vowels                   FrontCentralBack  Close Close-mid Open-mid Open

Primary and Secondary Cardinal Vowels (Jones, ) Primary cardinal V’s: Secondary cardinal V’s: front back 1  8  9  15  2  7  10  14  3  6  11  13  4  5  12  Based on typology

Taalverwerving: PCV > SCV /y/  [u] ; [i] ; [y] (2;1) /ky/  [ku]; [ki]; [ku]; [ki];[ky]

Experiment Primary & Secondary Cardinal Vowels Methode: 12 participanten 4 voorvocalen aangeboden: de hoge en midden primaire kardinale vocalen /i,e/ en de hoge en midden secundaire kardinale vocalen / ,  / De participanten kregen alle vocalen zowel volledig als ondergespecificeerd aangeboden, waarbij het gebied van de tweede formant uit het akoestische signaal verwijderd was (Adobe Audition 1.5 fft-filter) De antwoorden van de participanten werden onderverdeeld in de categorieën “oorspronkelijk”, “kardinale tegenhanger” en “anders”

Stimuli: [  :,  :,  :,  :, , , ,  :,  :] [  :,  :,  :,  :, , , ,  :,  :] – F2SCV in rood Experiment Primary & Secondary Cardinal Vowels

Resultaten

Experiment Primary & Secondary Cardinal Vowels Results: The primary cardinal vowels were perceived almost perfectly by all participants, whether the second formant was deleted or not The manipulated (underspecified for F2) secondary cardinal vowels were more often perceived as primary cardinal vowels than as scv Discussie: Waarom worden scv-F2 waargenomen als pcv?

Waardes van de eerste drie formanten van de voorvocalen (op basis van Rietveld & Van Heuven, 2001, p.324) F1F2F3 [i] [y] [e] [  ] Opvallend is dat de F3-waarde van de SCV /  / inderdaad dicht bij de F2- waarde ligt van de PCV /  / Discussie: Substitutie

/y/ /i/ F2 F3 F1 F2 F3

Probleem: 1.Voor [  ] gaat dit argument minder goed op: F3 van [  ] verschilt ongeveer 250 Hz van de F2 van [e] en toch wordt de gemanipuleerde [  ] als /e/ waargenomen 2.Een gemanipuleerde [i] altijd als /i/ geïnterpreteerd, terwijl het signaal zonder de robuuste, voor /i/ kenmerkende F2 minder op een prototypische /i/ zou moeten lijken dan de gemanipuleerde [y] Discussie: Substitutie

[y] [i] [i - f2] [y - f2] Probleem: Een gemanipuleerde [i] wordt altijd als /i/ geïnterpreteerd, terwijl het signaal zonder de robuuste, voor /i/ kenmerkende F2 minder op een prototypische /i/ zou moeten lijken dan de gemanipuleerde [y] Alternatief: /i/ mentaal opgeslagen als de prototypische hoge voorvocaal (en /e/ als prototypische mid voorvocaal) Waarom pcv’s mentaal opgeslagen?

Flemming (o.a. 2004, 2006): perceptiegemak als functionele verklaring voor het verschil tussen de hoog-frequente primaire en de laag-frequente secundaire kardinale vocalen contrast tussen ongeronde voorvocalen en geronde achtervocalen optimaal Discussie: Max. Contrast                   FrontCentralBack  Close Close- mid Open- mid Open

Luycks, Kloots, Coussé en Gillis (2007) o.b.v. van het Corpus Gesproken Nederlands: /y/ typefrequentie (aantal voorkomens in het lexicon): (0,58%) tokenfrequentie (aantal voorkomens in het corpus): (0,50%) /i/typefrequentie: (2,92%) tokenfrequentie: (2,30%) /e/typefrequentie: (2,83%), tokenfrequentie: (2,70%) /  /typefrequentie: 715 (0,26%) tokenfrequentie: (0,14%) Op basis van (max. contrast en) frequentie stellen we dat PCV een hogere activatiewaarde hebben dan SCV Discussie: Frequentie

1. Omdat [y -f2] als een /i/ herkend wordt sluiten we uit dat de rest van het spectrum een doorslaggevende rol speelt 2. Omdat [i -f2] vaker als /i/ herkend wordt dan [y -f2] veronderstellen wij dat ook de sterkte van de representatie van invloed is op de perceptie Samenvattend segment spectral tilt formant 2 formant 3 formant 1 duration pitch intensity Representatie sterkte