KB ‘Mechanische trillingen’ Praktische gids

Wat zijn trillingen ? Mechanische trillingen ontstaan door heen - en weergaande bewegingen van een massa t.o.v. een evenwichtspositie. Ze planten zich voort op een ander voorwerp d.m.v. rechtstreeks contact. Resonantie is het natuurkundige verschijnsel dat optreedt als een systeem wordt aangeslagen bij zijn resonantie-frequentie, ook wel natuurlijke of eigen frequentie genoemd. Resonantie wordt bepaald door de massa en de stijfheid van het systeem. Iedere machine of onderdeel heeft een eigen frequentie die kan versterkt worden door andere onderdelen. 21-11-2006

Wat zijn trillingen ? Bij de mens hebben alle organen eveneens een eigen frequentie waarin ze gaan resoneren of meetrillen. Trillingen worden gekarakteriseerd door volgende paramaters: amplitude (m) frequentie (Hz) richting tijdsduur (s) versnelling (m/s²) 21-11-2006

Verband met de uitgeoefende kracht Intensiteit: Verplaatsing Snelheid Versnelling 21-11-2006

Invloed van trillingen op het menselijk lichaam Lichaamstrillingen Trillingen Hand-armtrillingen 21-11-2006

Lichaamstrillingen Overbrenging op de wervelkolom via: de voeten (rechtstaand) het hele lichaamsoppervlak (liggend) het zitvlak (zittend) Demping: hoge frequenties door de huid en onderliggende weefsels lage frequenties door toenemende spierspanningen en bepaalde lichaamshoudingen Risico: Het zijn vooral de frequenties tussen 1 en 20 Hz die de gezondheidseffecten veroorzaken 21-11-2006

Lichaamstrillingen Gezondheidseffecten: Comfortproblemen: vermoeidheid, spierspanning, spierstijfheid, coördinatieproblemen, verstoorde zintuiglijke waarneming, spijsverteringsstoornissen Rugaandoeningen (spiervermoeidheid, lage rugpijn, artrose, lumbago, discushernia, ischias) 21-11-2006

Lichaamstrillingen Normen: Norm ISO 2631 (1997) specificeert grenswaarden voor de ervaren trillingen langsheen de (dominante) verticale as Dosis - effectrelatie (comfort i.f.v. versnelling): < 0,315 m/s² comfortabel 0,315 – 0,63 m/s² lichtjes oncomfortabel 0,5 – 1,0 m/s² redelijk oncomfortabel 0,8 – 1,6 m/s² oncomfortabel 1,25 – 2,5 m/s² zeer oncomfortabel > 2 m/s² extreem oncomfortabel 21-11-2006

ACTIEWAARDE: 0,5 m/s² GRENSWAARDE: 1,15 m/s² Lichaamstrillingen Blootstelling: De opgegeven waarden komen niet overeen met een ogenblikkelijke waarde, gemeten op een specifiek moment van de werkdag, maar met de gemiddelde waarde gemeten over 8 werkuren. ACTIEWAARDE: 0,5 m/s² GRENSWAARDE: 1,15 m/s² 21-11-2006

Hand-armtrillingen Overbrenging: Door trillende machines of werktuigen langs het hand-arm-schoudersysteem. Demping: Hoge en lage frequenties worden bijna volledig opgevangen door het hand-armsysteem en hebben hierdoor weinig of geen weerslag op de rest van het menselijk lichaam. Risico: Het zijn de frequenties 16 tot 30 Hz voor de onderarm en 50 tot 200 Hz voor de handen die schadelijke gezondheidseffecten veroorzaken. 21-11-2006

Hand-armtrillingen Gezondheidseffecten: Doof gevoel, tintelingen, vermindering van tastzin, vibratiezin en warmtezin Bloedvataandoeningen (Raynaud of witte-vingerssyndroom) Bot- en gewrichtsaandoeningen t.h.v. pols Spier- en peesaandoeningen Zenuwstoornissen 21-11-2006

Hand-armtrillingen Normen: De norm ISO 5349 (2001) specificeert geen enkele grenswaarde maar geeft een voorspellingsmodel voor risico's op vaataandoeningen (verschijnsel van de witte vingers, syndroom van "Raynaud"). Dosis - effect relatie (comfort i.f.v. versnelling): < 1,0 m/s² geen ongemak 1,0 – 2,5 m/s² ongemak 2,5 – 5,0 m/s² gezondheidsproblemen > 5,0 m/s² onaanvaardbaar risico voor gezondheidsschade 21-11-2006

ACTIEWAARDE: 2,5 m/s² GRENSWAARDE: 5 m/s² Hand-armtrillingen Blootstelling: De opgegeven waarden komen niet overeen met een ogenblikkelijke waarde, gemeten op een specifiek moment van de werkdag, maar met de gemiddelde waarde gemeten over 8 werkuren. Enkel een expert, die over specifieke meetapparatuur beschikt, kan relevante metingen op de werkpost uitvoeren. ACTIEWAARDE: 2,5 m/s² GRENSWAARDE: 5 m/s² 21-11-2006

Samenvatting van KB ‘Mechanische trillingen’ Alle bepalingen maken deel uit van hoofdstuk IV uit Titel IV van de Codex over het Welzijn op het werk dat bestaat uit volgende afdelingen: toepassingsgebied en definities (art.4) grenswaarden en actiewaarden voor de blootstelling herleid tot een standaardreferentieperiode van acht uur (art.5 en art.6) bepaling en beoordeling van de risico’s (art.7 t.e.m.12) maatregelen ter voorkoming of vermindering van de blootstelling (art.13 t.e.m.16) 21-11-2006

Samenvatting van KB ‘Mechanische trillingen’ voorlichting en opleiding van de werknemers (art.17) raadpleging en participatie van de werknemers en/of hun vertegenwoordigers van CPBW (art.18) gezondheidstoezicht (art.19 t.e.m. 25) overgangsperiode (art.26) afwijkingen (art.27 t.e.m.33) slotbepalingen bijlage Verwijzing naar het volledige KB: 21-11-2006

Hoe meten ? Versnellingsmeter (opnemer): “axiale” receptor: meting volgens 1 as Toepassing: o.a. werkplatformen “tri-axiale” receptor: drie versnellings- meters gemonteerd in drie loodrecht op elkaar staande assen Toepassing: voertuigen Analyser (verwerker): analyse van de meetresultaten met geïntegreerde protocols conform de normen ISO 2631 en ISO 5349 21-11-2006

Stappenplan Ga na welke bronnen kunnen zorgen voor trillingen en maak hiervan een inventarisatie Kijk of u trillingsgegevens terug kunt vinden bij de leverancier of andere instanties Voer desgevallend zelf metingen uit of laat ze uitvoeren door een expert ... 21-11-2006

Stappenplan Bekijk de omstandigheden waarin het middel gebruikt wordt en specifiek of het gaat om : hand-armtrillingen lichaamstrillingen Bepaal de effectieve blootstellingsduur van de betrokken werknemers Bereken de dagelijkse blootstelling … 21-11-2006

Stappenplan Stel technische en/of organisatorische maatregelen voor Plan het gezondheidstoezicht Organiseer voorlichting en opleiding van de werknemers Verdere toelichting: 21-11-2006

Is het KB ‘Mechanische trillingen’ van toepassing binnen mijn bedrijf ? Is een van volgende voertuigen aanwezig ? Grondverzetmachines (scheplaadmachine, nivelleermachine, trilwals, bulldozer, ...) Vorkheftrucks (terreinheftruck, dieplader, ...) Kranen (kraanwagen, torenkraan, ...) Rolbruggen (brugkraan, laadmachine op banden of rupsbanden, ...) Tractoren (maaimachine, landbouw- en bosbouwtractor, wegtractor, ...) Vrachtwagens Allerlei voertuigen (trein, bus, auto, locomotief, metrostel, ...) JA NEEN 21-11-2006

Is het KB ‘Mechanische trillingen’ van toepassing binnen mijn bedrijf ? Procedure voertuigen volgens SOBANE: zie 2.2 onder niveau 2, blz. 26 - 27 21-11-2006

Is het KB ‘Mechanische trillingen’ van toepassing binnen mijn bedrijf ? Zijn er werkplatformen onderhevig aan mechanische trillingen ? Trilplatformen Andere (cokesfabriek, breekmolen, betonpers, zware pers, ...) JA NEEN 21-11-2006

Is het KB ‘Mechanische trillingen’ van toepassing binnen mijn bedrijf ? Procedure werkplatformen volgens SOBANE: zie 2.3 onder niveau 2, blz. 28 21-11-2006

Is het KB ‘Mechanische trillingen’ van toepassing binnen mijn bedrijf ? Is een van volgende handmachines aanwezig ? Haakse slijpmachine Afkortzaagmachine met en zonder ophanging, decoupeerzaagmachine Pneumatische schroevendraaier, schroefmachine Slagschroefsleutel, vastboutmachine Hydropneumatisch slagschroefsleutel Moersleutel, ratelsleutel Kettingzaag, bosmaaier Bandschuurmachine, polijstmachine ... JA NEEN 21-11-2006

Is het KB ‘Mechanische trillingen’ van toepassing binnen mijn bedrijf ? Procedure activiteit en gebruikte machines volgens SOBANE: zie 2.2 onder niveau 2, blz. 26 -27 21-11-2006

Einde van de inventarisatie Is het KB ‘Mechanische trillingen’ van toepassing binnen mijn bedrijf ? Einde van de inventarisatie 21-11-2006

Trillingen ? Mogelijke oplossingen … Lichaamstrillingen: Monteren van silent blocks bij machines: Aangepaste zetels bij heftrucks of andere voertuigen: 21-11-2006

Trillingen ? Mogelijke oplossingen … Lichaamstrillingen: Alternatieve werkmethoden Keuze van de juiste arbeidsmiddelen, ergonomisch goed ontworpen Passende onderhoudsprogramma’s voor de arbeidsmiddelen, arbeidsplaatsen en werkposten Ontwerp en indeling van de arbeidsplaatsen en werkposten Beperking van de duur en intensiteit van de blootstelling Passende werkschema’s met voldoende rustpauzes 21-11-2006

Trillingen ? Mogelijke oplossingen … Hand-armtrillingen: Trillingsdempend handvat bij een haaks slijpmachine: Aangepaste handschoenen: 21-11-2006

Trillingen ? Mogelijke oplossingen … Hand-armtrillingen: Alternatieve werkmethoden Keuze van de juiste arbeidsmiddelen, ergonomisch goed ontworpen Passende onderhoudsprogramma’s voor de arbeidsmiddelen Beperking van de duur en intensiteit van de blootstelling Passende werkschema’s met voldoende rustpauzes 21-11-2006

Nuttige bronnen Praktische info: http://meta.fgov.be http://www.meta.fgov.be/pdf/pk/nlkf04.pdf http://www.humanvibration.com/EU/VIBGUIDE.htm http://www.hse.gov.uk/vibration/index.htm http://www.kathanger.nl/Links%20anti%20vibratie-trillingen.html www.sobane.be/nl/trihand/pdf/trih_fic09.pdf 21-11-2006

Nuttige bronnen Instantie: Fonds voor beroepsziekten: dienst Preventie (informatie i.v.m. trillingsmetingen) http://www.fmp-fbz.fgov.be Verenigingen: Prevent http://www.prevent.be/net/net01.nsf/language?readform PreBes (Forum) http://www.prebes.be 21-11-2006

Nuttige bronnen Database: http://umetech.niwl.se/eng/default.lasso http://www.las-bb.de/karla/index.htm Berekening totale blootstelling: http://umetech.niwl.se/eng/havcalculator.lasso Meetapparaten: http://www.bksv.nl/ 21-11-2006