Kunnen we er mee omgaan? Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer Twee of meer talen Kunnen we er mee omgaan? Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer KNO/CSK 04-12-12

Toename twee- of meertaligheid Positieve ontwikkelingen: Scholing, handel, gemengde huwelijken Negatieve ontwikkelingen: migratiestromen, werkgelegenheid KNO/CSK 04-12-12

Status twee/meertaligheid Culturele en hoog opgeleide elite: hoog aangeschreven Minderheidsgroepen: negatieve emoties Discussie over meertaligheid is ook altijd sociologische en culturele discussie KNO/CSK 04-12-12

Herta Müller Nobelprijs literatuur 2009 Van de ene taal naar de andere vinden er veranderingen plaats De blik van je moedertaal laat zich confronteren met dat wat in de vreemde taal anders wordt gezien KNO/CSK 04-12-12

Afuk-uitgave Ik zwaai even Zal ik de glazen doen? KNO/CSK 04-12-12

Simultane en successieve tweetaligheid Simultaan: Successief: twee moedertalen - een tweede taal 0-7 jaar - > 10 jaar overlappende hersenactiviteit - geen overlapping spontaan ontwikkelingsproces - leerproces vanuit vertalen KNO/CSK 04-12-12

Twee moedertalen Beide talen duidelijk onderscheiden door persoon of situatie Vader-moeder Thuis-school Leerkracht 1-Leerkracht 2 KNO/CSK 04-12-12

Eerste levensjaar Klankherkenning (1) vanaf 6 maanden taalspecifieke klankherkenning en intonatiepatronen Klankproduktie (4) vanaf 6 maanden taalspecifiek brabbelen de tongval KNO/CSK 04-12-12

Rijke omgeving: communicatie door kijken, lachen en vocaliseren Luisteren, liedjes zingen, benoemen Tijd KNO/CSK 04-12-12

Tweede levensjaar Woordbegrip (2) persoonlijk woordenboek Woordproductie (5) KNO/CSK 04-12-12

Taalontwikkeling Tractor, amen Sherry, tapas Acuoor, fufa, hame Persoonlijke competentie KNO/CSK 04-12-12

Rijke omgeving: praten Woordenschatontwikkeling Benoemen, aanwijzen, vertellen. Eenvoudige prentenboeken. KNO/CSK 04-12-12

Woordenschatontwikkeling Ingebed in een context Eh-eh-eh wat is er? Ebbe wat moet jij hebben? die de zakdoek? A-oe alsjeblieft, de zakdoek Aste zo, nu gaan we lekker slapen Lape?, tuste? Ja lekker slapen en wel terusten! Tuste! KNO/CSK 04-12-12

Woordenschatontwikkeling Bij, zoem ( ja, de bijen zoemen) Bij weg ( ja, de bij is naar de bloemetjes toe) Bloemen? ( ja, de bijen gaat honing halen) Honing, lekker brood ( is de honing lekker op brood?) ja en beschuit ( en ook op de beschuit?) (wil jij een beschuit met honing? Dan gaan we daarna slapen) Ja. De volgende dag: (wil jij een beschuit?) Ja, niet honing. Niet slapen Pindakaas! KNO/CSK 04-12-12

Taalontwikkeling Bloemenwaterzeef Monden Heb jij die gebrookt? Jij hebt een foute mond Doe je hoofd eens open. KNO/CSK 04-12-12

Derde levensjaar Zinsbegrip (3) Zinsproductie (6) KNO/CSK 04-12-12

Woorden in context plaatsen Ik ben so dorst Heb jij zo’n dorst, zullen we wat te drinken halen? Ik doe zo laten staan Zet jij het zo neer, dat kan niet, kijk maar, dat gaat vallen het is te smal. KNO/CSK 04-12-12

Rijke omgeving: voorlezen Start literaire beleving Eén boekje moet vaak voorgelezen worden Holistische ervaring KNO/CSK 04-12-12

KNO/CSK 04-12-12

Taal komt kinderen aangewaaid, mits Vanuit luisteren een gesprek aangaan Betekenissen uitbreiden Voorlezen Rijmen en zingen KNO/CSK 04-12-12

Interactief taalonderwijs Kindvolgend Geen vragen stellen Antwoorden en uitleg geven KNO/CSK 04-12-12

Inteferentieverschijselen Two shoeen – twee schoenen Klein housje – klein huisje I have this apple eaten – ik heb deze apple gegeten KNO/CSK 04-12-12

Engelse ouders in een Nederlandse omgeving Vader: Which one do you want? Kind: the yellow one Vader: All right, would you please order? Kind: mag ik vier bananengebakjes? KNO/CSK 04-12-12

Stadia bij interferentie Een- en tweewoorduitingen: Woorden afwisselend in beide talen: Book Mag niet Sit down Deur toe KNO/CSK 04-12-12

Stadia bij interferentie Grammaticale regels van de ene taal op de andere toepassen Ik ben zining A beautiful housje KNO/CSK 04-12-12

Europese context Europese top Barcelona, 2002: Vroeg tweetalig onderwijs: sleutel tot verstaan van andere talen en culturen KNO/CSK 04-12-12

Start leeftijden Luxemburg, Noorwegen en Oostenrijk: vanaf 6 jaar Italië: vanaf 7 jaar België: vanaf 12 jaar Andere landen: tussen 8 en 11 jaar KNO/CSK 04-12-12

Nederland Tweetalig vervolgonderwijs sterk gegroeid, nu strenge selectie Daardoor vraag naar Engels op de basisschool Scholen moeten leerlingen werven met specifieke projecten KNO/CSK 04-12-12

Onderzoeksvragen Is het vroeg aanbieden van Engels effectief? Gaat het vroeg aanbieden van Engels ten koste van het Nederlands? Wat betekent het vroeg aanbieden van Engels voor anderstalige kinderen? KNO/CSK 04-12-12

Cohorten 2003/2004 2004/2005 2007 2008 34 kinderen 123 kinderen 93 Nederlandstalige en 60 niet-Nederlandstalige kinderen 135 kinderen KNO/CSK 04-12-12

Engels (partiële immersie) 12 maanden taalbegrip 2;5 2;5 2;10 2;5 taalproductie: 2;1 2;1 2;4 2;1 24 maanden taalbegrip 2;10 taalproductie 2;4 KNO/CSK 04-12-12

Engels (totale immersie) Kinderen scoorden na 12 maanden Engels op hetzelfde niveau als het Nederlands. N=17 KNO/CSK 04-12-12

Heeft vroeg aanbieden van Engels een negatief effect op het Nederlands? Partieel: 2003/2004 n=88 TBQ1=106 TBQ2=106 2004/2005 n=60 TBQ1=105 TBQ2=106 Totaal: 2004/2004 n=17 TBQ1=95 TBQ2=106 KNO/CSK 04-12-12

Is vroeg aanbieden van Engels nadelig voor anderstalige kinderen? 2003/2004 n=7 TBQ1= 78 TBQ2=100 2004/2005 n=8 TBQ1= 90 TBQ2=98 2007 n= 60 TBQ2=90 KNO/CSK 04-12-12

Vorderingen in een school met Ned/Eng aanbod Vorderingen in een school met Ned/Eng aanbod. Start groep 1 en start groep 2 Jongen (Russich) 68 91 + 23 Meisje (Engels) 72 106 + 34 Meisje (Engels) 80 110 + 30 Meisje (Berber) 81 95 + 14 Jongens (Surinaams) 71 85 + 14 Jongen (Spaans) 85 115 + 30 Jongen (Antilliaans) 88 99 + 11 KNO/CSK 04-12-12

Conclusies Geen negatief effect op het Nederlands, ook niet voor allochtone kinderen Bij partiële immersie wordt een beetje Engels geleerd, in het eerste jaar meer dan in het tweede jaar. Kwestie van taalaanbod,of is het toch niet meer dan een spelletje? Totale immersie meer effect dan partiele immersie KNO/CSK 04-12-12

Eindverslag PLiPP Eveneens geen eenduidige conclusies Belangrijk: Tijd Native speaker KNO/CSK 04-12-12

Eindverslag PLiPP Eveneens geen eenduidige conclusies Vanaf groep 1 echt effectief?? Oudere leerlingen leren sneller KNO/CSK 04-12-12

Tweede taalverwerving Bewust vertaalproces Methodische aanpak. Kennis eigen taal van invloed Geen overlappende hersen- gebieden KNO/CSK 04-12-12

HERTA MÜLLER Nobelprijs literatuur 2009 Voordelen van twee of meertaligheid: Woorden hebben gevoelsbetekenissen en daarom kunnen woorden in verschillende talen een verschillend licht op de dingen werpen. in elke taal zitten andere ogen. KNO/CSK 04-12-12

Algemene vraag Simultane taalverwerving Meer thuistaal dan schooltaal? Successieve taalverwerving Schooltaal? KNO/CSK 04-12-12

Algemene vraag Simultane taalverwerving Meer thuistaal dan schooltaal? Successieve taalverwerving Schooltaal? KNO/CSK 04-12-12