Stamcelonderzoek en het statuut van het embryo Paul Schotsmans Faculteit Geneeskunde K.U.Leuven

Leuvense Commissie voor Medische Ethiek Arts-patiënt relatie als vertrekpunt Arts-patiënt relatie als vertrekpunt Bevordering van de menselijke persoon in al zijn dimensies en relaties Bevordering van de menselijke persoon in al zijn dimensies en relaties Elke patiënt en hulpverlener is uniek (ook het ongeboren menselijk leven verdient respect) Elke patiënt en hulpverlener is uniek (ook het ongeboren menselijk leven verdient respect) De hulpverleningsrelatie wordt volwaardig nagestreefd De hulpverleningsrelatie wordt volwaardig nagestreefd Erkenning van een diepgaande maatschappelijke solidariteit Erkenning van een diepgaande maatschappelijke solidariteit Christelijke inspiratie die motiveert tot een ethisch geladen radicaliteit Christelijke inspiratie die motiveert tot een ethisch geladen radicaliteit

De rooms-katholieke leer Er zijn volgens de Kerkelijke Leer bepaalde domeinen waar men Gods morele wil onmiddellijk moet gelijk stellen met de natuur en haar finaliteit Er zijn volgens de Kerkelijke Leer bepaalde domeinen waar men Gods morele wil onmiddellijk moet gelijk stellen met de natuur en haar finaliteit Donum Vitae (1987), Veritatis Splendor (1993) en Evangelium Vitae (1995) Donum Vitae (1987), Veritatis Splendor (1993) en Evangelium Vitae (1995) Vereenzelviging van Gods morele wil met de biologische natuur en haar finaliteit: seksuele ethiek en bio-ethiek van het beginnende leven Vereenzelviging van Gods morele wil met de biologische natuur en haar finaliteit: seksuele ethiek en bio-ethiek van het beginnende leven

Declaratie (25 augustus 2000) “… adult stem cells represent a more reasonable and human method for making correct and sound progress in the new field of research and in the therapeutic applications which it promises. These applications are undoubtedly a source of great hope for a significant number of suffering people” (Pauselijke Academie voor het Leven, Mgr. Sgreccia) “… adult stem cells represent a more reasonable and human method for making correct and sound progress in the new field of research and in the therapeutic applications which it promises. These applications are undoubtedly a source of great hope for a significant number of suffering people” (Pauselijke Academie voor het Leven, Mgr. Sgreccia)

Adviezen van de Commissie voor Medische Ethiek (K.U. Leuven) Zie J. Vermylen & P. Schotsmans (Red.) (2000), Ethiek in de kliniek. 25 Jaar Adviezen van de Commissie voor Medische Ethiek, Faculteit Geneeskunde K.U. Leuven, Leuven, Universitaire Pers. Zie J. Vermylen & P. Schotsmans (Red.) (2000), Ethiek in de kliniek. 25 Jaar Adviezen van de Commissie voor Medische Ethiek, Faculteit Geneeskunde K.U. Leuven, Leuven, Universitaire Pers.

Commissie medische ethiek K.U.Leuven 1984: advies over IVF – EI 1984: advies over IVF – EI Afweging waarde menselijk embryo vs mogelijk maken van een zwangerschap bij onvruchtbare stabiele heteroseksuele paren Afweging waarde menselijk embryo vs mogelijk maken van een zwangerschap bij onvruchtbare stabiele heteroseksuele paren 1989: herwerkt advies IVF – ET 1989: herwerkt advies IVF – ET Afweging waarde menselijke embryo vs teloorgaan van embryo’s bij invriezing (ethiek van het onvolmaakte) Afweging waarde menselijke embryo vs teloorgaan van embryo’s bij invriezing (ethiek van het onvolmaakte)

Commissie voor medische ethiek 1998: advies over PID 1998: advies over PID Onderscheid tussen genetische en ontwikkelingsindividualisering Onderscheid tussen genetische en ontwikkelingsindividualisering 2002: advies stamcelonderzoek 2002: advies stamcelonderzoek ES-cel is geen embryo ES-cel is geen embryo Aantal overtallige embryo’s beperken Aantal overtallige embryo’s beperken Bevestigd in 2007 (na gesprek met Verfaillie) Bevestigd in 2007 (na gesprek met Verfaillie)

Advies 1984 “De commissie heeft ernstige bezwaren tegen een werkwijze die leidt tot overtallige embryo’s: alles moet in het werk gesteld worden om overtallige embryo’s te vermijden” (p. 45) “De commissie heeft ernstige bezwaren tegen een werkwijze die leidt tot overtallige embryo’s: alles moet in het werk gesteld worden om overtallige embryo’s te vermijden” (p. 45)

Antwoord aan Rome (1987) “deze technologieën zoals IVF…, kunnen we verantwoord achten in zoverre zij noodzakelijk en ook mogelijk zijn als technische “vervanging” voor de beginfase van een zwangerschap, d.w.z. als ze gebeurt met de bedoeling een embryo tot stand te brengen en opnieuw in te planten in de baarmoeder” (p. 51) “deze technologieën zoals IVF…, kunnen we verantwoord achten in zoverre zij noodzakelijk en ook mogelijk zijn als technische “vervanging” voor de beginfase van een zwangerschap, d.w.z. als ze gebeurt met de bedoeling een embryo tot stand te brengen en opnieuw in te planten in de baarmoeder” (p. 51)

Advies 1989 i.v.m. invriezen overtallige embryo’s Dit advies kadert in de noodzaak een keuze te maken tussen twee onvolmaakte situaties: echtelijke onvruchtbaarheid enerzijds, embryonale manipulatie anderzijds. Dit advies kadert in de noodzaak een keuze te maken tussen twee onvolmaakte situaties: echtelijke onvruchtbaarheid enerzijds, embryonale manipulatie anderzijds. De commissie wijst op de delicate beslissingsverantwoordelijkheid van artsen (een ethiek van het onvolmaakte en het best mogelijke). De commissie wijst op de delicate beslissingsverantwoordelijkheid van artsen (een ethiek van het onvolmaakte en het best mogelijke).

Advies 1989 “Het invriezen van eventuele overtallige bevruchte eicellen bespaart de patiënte een nieuwe, dure, stresserende ovariële overstimulatie. Strikt medisch gezien lijkt het niet aanwenden van de nu beschikbare invriestechnieken daarom onverantwoord.” (p. 60) “Het invriezen van eventuele overtallige bevruchte eicellen bespaart de patiënte een nieuwe, dure, stresserende ovariële overstimulatie. Strikt medisch gezien lijkt het niet aanwenden van de nu beschikbare invriestechnieken daarom onverantwoord.” (p. 60)

Advies 1989 “Men moet alles doen om een grondhouding van eerbiedig respect voor het menselijke leven aan te houden…vanuit deze grondhouding dienen pronucleaire eicellen of embryo’s te worden ingevroren in een ontwikkelingsstadium dat optimaal is voor overleving en een latere succesvolle inplanting” (p. 61) “Men moet alles doen om een grondhouding van eerbiedig respect voor het menselijke leven aan te houden…vanuit deze grondhouding dienen pronucleaire eicellen of embryo’s te worden ingevroren in een ontwikkelingsstadium dat optimaal is voor overleving en een latere succesvolle inplanting” (p. 61)

Advies 1998 Pre-implantatie Genetische Diagnostiek “De beschermwaardigheid van het menselijk embryo moet in ethisch opzicht worden gedacht als een hoge beschermwaardigheid. Hierbij kan het onderscheid tussen genetische en ontwikkelingsindividualisering verhelderend werken. De beschermwaardigheid wordt versterkt vanaf het moment dat de individuele ontwikkeling is ingezet” “De beschermwaardigheid van het menselijk embryo moet in ethisch opzicht worden gedacht als een hoge beschermwaardigheid. Hierbij kan het onderscheid tussen genetische en ontwikkelingsindividualisering verhelderend werken. De beschermwaardigheid wordt versterkt vanaf het moment dat de individuele ontwikkeling is ingezet”

Advies 1998 PID “Ontegensprekelijk leidt PID tot het niet terugplaatsen van embryo’s met een bepaalde afwijking. Het doel bestaat echter in het voorkomen van zware aftakelende aandoeningen en vroegtijdige letaliteit én in het voorkomen van latere traumatiserende prenatale testen met eventuele afbreking van de zwangerschap” “Ontegensprekelijk leidt PID tot het niet terugplaatsen van embryo’s met een bepaalde afwijking. Het doel bestaat echter in het voorkomen van zware aftakelende aandoeningen en vroegtijdige letaliteit én in het voorkomen van latere traumatiserende prenatale testen met eventuele afbreking van de zwangerschap”

Advies 2002 over Stamcellen - De Commissie vertrekt van een hoge, maar geen absolute beschermwaardigheid van het embryo, als menselijk leven in ontwikkeling - Het statuut van de geisoleerde menselijke embryonale stamcel is van een andere orde. Eens blijvend verwijderd uit de ruimtelijke structuur van de blastocyst, heeft deze cel de potentie verloren zich tot een mens te ontwikkelen

Advies 2002 over Stamcellen “Wanneer beslist wordt tot het vernietigen van een overtallig embryo, lijken het ontdooien en het in cultuur brengen tot een blastocyststadium met het oog op preleveren van embryonale stamcellen onder strikte voorwaarden moreel aanvaardbaar” “Wanneer beslist wordt tot het vernietigen van een overtallig embryo, lijken het ontdooien en het in cultuur brengen tot een blastocyststadium met het oog op preleveren van embryonale stamcellen onder strikte voorwaarden moreel aanvaardbaar”

Rooms-katholieke discussie blijft voortduren Het menselijk embryo moet gerespecteerd en behandeld worden als een persoon (hierdoor worden In Vitro Fertilisatie e.d. ethisch “ongeoorloofd” genoemd) Het menselijk embryo moet gerespecteerd en behandeld worden als een persoon (hierdoor worden In Vitro Fertilisatie e.d. ethisch “ongeoorloofd” genoemd) Verschillende moraaltheologen van katholieke oorsprong trekken dit echter in twijfel of interpreteren dit zeer breed (R.A. McCormick, P. Verspieren, J. Mahoney) Verschillende moraaltheologen van katholieke oorsprong trekken dit echter in twijfel of interpreteren dit zeer breed (R.A. McCormick, P. Verspieren, J. Mahoney)

Dialoog Aan de hand van een transparante toelichting van de verschillende standpunten proberen te komen tot een wederzijds begrijpen. Aan de hand van een transparante toelichting van de verschillende standpunten proberen te komen tot een wederzijds begrijpen. De verheldering van de positie van een katholieke universiteit binnen een pluralistische samenleving is hierbij doorslaggevend. De verheldering van de positie van een katholieke universiteit binnen een pluralistische samenleving is hierbij doorslaggevend.

Besluit Een groot christelijk zelfvertrouwen in confrontatie met nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen Een groot christelijk zelfvertrouwen in confrontatie met nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen En daarom ook een groot christelijk zelfverstaan vanuit een eerlijke afweging van de waarden en de onwaarden En daarom ook een groot christelijk zelfverstaan vanuit een eerlijke afweging van de waarden en de onwaarden De bevordering van de mens: le meilleur humain possible vanuit le meilleur humain souhaitable De bevordering van de mens: le meilleur humain possible vanuit le meilleur humain souhaitable

Besluit uit antwoord aan Rome (1989) … onophoudend moet een katholieke Universiteit trachten waarden en waarheden met elkaar te verzoenen… (p. 46) … onophoudend moet een katholieke Universiteit trachten waarden en waarheden met elkaar te verzoenen… (p. 46)

Besluit uit antwoord aan Rome (1989) Wil de christelijke gemeenschap ook nog enige zeggingskracht hebben in onze geseculariseerde wereld, dan moet haar tenminste de vrijheid worden gegund om haar basisinspiratie bespreekbaar te maken in de huidige samenleving. Zo zal een christelijk geïnspireerde ethiek nog het meest vruchtbaar zijn bij het evangeliseren van onze eigentijdse wereld (p. 52). Wil de christelijke gemeenschap ook nog enige zeggingskracht hebben in onze geseculariseerde wereld, dan moet haar tenminste de vrijheid worden gegund om haar basisinspiratie bespreekbaar te maken in de huidige samenleving. Zo zal een christelijk geïnspireerde ethiek nog het meest vruchtbaar zijn bij het evangeliseren van onze eigentijdse wereld (p. 52).