Hypertekst schrijven en ontdekkend leren als aanvullende didactiek Martine Braaksma, Else Pistoor, Henrieke Beldman & Gert Rijlaarsdam Instituut voor de Lerarenopleiding, Universiteit van Amsterdam

Programma Onderzoeksproject ‘Hyperteksten schrijven’ Lessen binnen het project Maak van je hart geen moordkuil! Hyperteksten van leerlingen (meten van kwaliteit) Afsluiting

Hypertekst “Digitale tekst waarin informatie is georganiseerd als een netwerk en waarin tekstblokken met elkaar zijn verbonden via ‘links’ (actieve verwijzingen).”

Bijvoorbeeld Teksten op Internet en encyclopedieën op CD ROM

Effecten van hypertekst schrijven versus lineair schrijven op Schrijfvaardigheid Domeinkennis

Effecten op schrijfvaardigheid Schrijfprocessen en kwaliteit schrijfproduct Veronderstelling: hypertekst schrijven helpt bij linearisatieproces Bij hypertekst-achtig schrijven meer planning en analyse dan bij lineaire schrijftaken Resulterend in hogere tekstkwaliteit Hypertekst schrijven = veel oefenen met plannen en analyseren = goed voor tekstkwaliteit

Effecten op domeinkennis Kennis over het onderwerp waarover de leerling schrijft Actieve kennisconstructie

Verloop onderzoeksproject Studie 1: lesmateriaal ontwikkeld in samenwerking met docenten Nederlands, uitgevoerd in zeven havo-4 klassen Studie 2: lesmateriaal aangepast, wordt momenteel uitgevoerd met 17 havo-4 leerlingen op de Universiteit (filmopnamen en hardop denken)

Hoofdpunten lessenserie Vijf lessen (80 minuten elk) over het schrijven van een betoog Onderwerp is ‘goede doelen’, documentatie aangeleverd Docentenhandleiding en leerlingwerkbladen Twee condities (HYP en LIN) Lessen grotendeels hetzelfde voor de twee condities Alle activiteiten tijdens de lessen, geen huiswerk

Opbouw lessenserie 1 2 3 4 5 X LIN HYP Inhoud (grotendeels via ontdekkend leren) X Argumentatie Presentatie Synthese: schrijven van een betoog LIN HYP

Overzicht lessenserie Les 1. Voorkennis oproepen: begrippenweb, kenmerken en definitie goede doelen Les 2. Overtuigen: goed doel bedenken en presenteren Les 3. Vorm en inhoud betoog: minibetoog schrijven (techniek HYP schrijven ), standpunt en argumentatie kiezen over een kwestie Les 4. Presentatie betoog: lezersgerichtheid, argumentatiestructuur en eerste versie inleiding schrijven Les 5. Het betoog schrijven: in HYP of LIN vorm

Ontdekkend leren (les 1 en 2) Volgens Hillocks (1982, 1995,) ‘inquiry learning’ Actief ‘onderzoek’ naar het onderwerp Voorkennis ophalen Contrasteren, bevragen en definiëren van onderwerp

Werkblad 1: begrippenweb maken Goede doelen

Les 1: begrippenweb maken

Les 2 Poster maken Goed doel bedenken Poster presenteren

Maak van je hart geen moordkuil! Aan de slag…

Hyperteksten van leerlingen Afstudeeronderzoek naar het meten van kwaliteit van hyperteksten

Wat is een goede tekst? Overtuigend: (sub)argumenten Doelgroep Kennis Links Opmaak Structuur!

Documentstructuur = argumentatiestructuur STELLING IK VIND DAT ... link naar argument 1 link naar argument 2 ARGUMENT 1 link naar subargument 1.2 ARGUMENT 2 link naar subargument 2.1 link naar subargument 2.2 SUBARGUMENT 1.1 SUBARGUMENT 2.1 SUBARGUMENT2.2

(Vrijwel) perfecte tekst ...

Voorbeeld: zo moest het niet… Geen stellingname Zeer lineair Weinig kennisconcepten Weinig structuur Slechte techniek en opmaak

Voorbeeld: gemiddelde tekst Links werken niet … Inleiding en slot op hoofdpagina Stellingname op hoofdpagina Links hele zinsdelen, ingebed in tekst Documentstructuur: 3 x diepte 2 Paar argumenten en subargumenten Geen kopjes, maar goede opmaak

Voorbeeld: goede tekst Heldere structuur (2 x diepte 3, 5 x diepte 2) Introductie en slot op hoofdpagina Stellingname op hoofdpagina Wel wat lineair ... Goede links en kopjes Goede opmaak en techniek Zeer veel kennis Veel argumenten en subargumenten

DIEPTE 1 stelling en argumenten DIEPTE 2 argumenten en informatie ‘woordenboek’ Goede doelen moeten anders georganiseerd worden! stichting ZOA stichting VBOK NIBUD promotie zeurpieten uitgaansgelegenheden Nederlanders - doelgroep = pushend =

Voorbeeld: goede tekst Structuur met meer mogelijkheden (3 x diepte 2 OF 1 x diepte 4) Leidt lezer door de tekst Goed nagedacht over doelgroep: optionele informatie! Kopjes Technisch goed Gelijk aantal woorden per pagina

Gemiddelde afwijking van het gemiddeld aantal woorden per pagina GOED # woorden p.1 inleiding 50 p.2 argument 1 60 p.3 subargument 1.1 53 p.4 argument 2 65 p.5 subargument 2.1 48 p.6 subargument 2.2 57 gemiddelde afwijking 5 SLECHT # woorden p.1 inleiding + 110 argument 1 p.2 subargument 1.1 166 + argument 2 + subargument 2.1 p.3 subargument 2.2 57 gemiddelde afwijking 37 Gemiddelde afwijking van het gemiddeld aantal woorden per pagina

Vervolgonderzoek Studie 2: Leerlingen (N=17) volgen lessenserie (HYP of LIN) hardop denkend. Leerproces wordt opgenomen op video: Inzicht in leerprocessen tijdens LIN en HYP schrijven Materialen als input voor studie 4 (LIN versus HYP via observerend leren) Studie 3: effectiviteit van HYP versus LIN via ‘direct leren’ Studie 4: effectiviteit van HYP versus LIN via ‘observerend leren’

Meer informatie? Meedoen? Projectplan, lesmateriaal, foto’s, voorbeelden hyperteksten op: http://www.ilo.uva.nl/homepages/martine/hypertext_project.htm Email: M.A.H.Braaksma@uva.nl