Intergenerationele solidariteit Dra. Emily Verté Liesbeth De Donder, Dominique Verté, Nico De Witte, Sarah Dury, An-Sofie Smetcoren, Sofie Van Regenmortel Zie boek Koning Boudewijnstichting!

Grijze druk: 1991

Grijze druk: 2010

Kernargument Het bevorderen van respect, begrip en solidariteit tussen generaties is een belangrijke voorwaarde voor de sociale samenhang van de samenleving.

Overzicht 1. Intergenerationele relaties 2. Denken in clichés 3. Generatieverschillen 4. Generatiekloof? 5. Oorzaken 6. Intergenerationele solidariteit 7. Intergenerationele projecten

1. Intergenerationele relaties? Eén van de belangrijkste sociale netwerken Kunnen verschillende Leeftijdsgroepen verbinden Er zijn heel veel soorten sociale netwerken. Je kan sociale relaties aangaan met buren, met vrienden, met je partner, met ex-collega’s, met leden van de seniorenraad, met de bakker, met… IR als één van de belangrijkste sociale netwerken voor een duurzame en solidaire samenleving

1. Intergenerationele relaties? Contacten tussen verschillende generaties Veelal tussen jongeren en ouderen Kwantiteit van contacten Tevredenheid over de contacten Kwaliteit van de contacten

Vaak denken in clichés… Hoe staan die 2 groepen nu tegenover elkaar

Hoge kosten voor pensioen en zorg Ageism does not only occur on an individual level, but also on group level characteristics Ageism = very persistent: Research has shown that no matter what evidence was provided older adults always were rated as less competent compared with younger adults. When lots of evidence was given: this gap was slower (but still, more negative) Ageism is also prevalent among older adults e.g. Also older adults believe that other in their cohort are “severely impaired”,…

Hoge zorglast en zorgkost

2. Denken in clichés… “Die ouderen die vullen hun tijd met niets doen: bingo spelen en taart eten”

2. Denken in clichés… Maar ook omgekeerd…

2. Denken in clichés… Ze hebben geen respect meer (voor de ouderen)

De jeugd van tegenwoordig heeft geen manieren meer Geen normen en waarden Al die jongerenmuziek zit vol met: shit, en fuck en seks

2. Denken in clichés… Jongeren zijn verwend Ze hebben alles, worden overstelpt met speelgoed Kennen de waarde van het geld niet, want ze krijgen het in de schoot geworpen

Jongeren zijn asociaal en doen niks anders dan naar muziek luisteren met die dingen in hun oren en op de computer zitten. Er wordt ook nooit meer buiten gespeeld. Vroeger in onze tijd….

Denken in clichés Ageisme Sexisme, racisme, ageisme Ageisme = het proces van systematische stereotypering en discriminatie van personen, op basis van hun leefijd Meestal voor ouderen Ze zijn afhankelijk, ziek, koppig, … Maar ook jongeren ervaren ageisme Ze zijn nog zo jong, onervaren, weten minder, naïef, … Niet alleen negatief…. Ook positief Ouderen = wijs, lief, kunnen geen kattekwaad uithalen (cfr. Benidorm Bastards, zo een relevatie, omdat men het er niet van verwacht…) Jongeren = jeugdig, enthousiast, kracht Maar: stereoptypes = clichés… er zijn echter vele tinten grijs, vele tinten groen, … (vroeger kon ik dat gewoon zeggen, en daarmee afsluiten, maar nu wordt dat met andere zaken geassocieerd) Wil dat dan zeggen dat we er hiermee ophouden en zeggen, dat al die beelden clichés zijn en niet bestaan... Niettegenstaande mensen van elkaar verschillen, zien we dat er binnen generaties een aantal overeenkomsten zijn

3. Generatieverschillen Verschillende generaties Stille generatie Protestgeneratie Verloren generatie (Generatie X) Verwen-generatie Netwerkgeneratie Er zijn inderdaad verschillen tussen generaties Generaties delen verschillende kenmerken – doordat ze opgegroeid zijn in een bepaalde tijd delen ze bepaalde normen en waarden Een persoon is steeds product van zowel zijn ouders, als zijn opvoeding, als omgeving, maar ook van de tijd waarin hij opgegroeid is Per generatie wordt er ongeveer 10à 15 jaar gerekend

Stille generatie Geboren: 1930 – 1945 Minder goede kansen in (voortgezet) onderwijs Maar door hard te werken kon je opklimmen op de maatschappelijke ladder Vrij traditionele waarden Trouw aan het gezag Spaarzame generatie Materialistisch Als ouderen: beveiligend, cocoonend, actief binnen vrijwilligerswerk (levenslust) De grenzen zijn altijd indicatief… Minder goede kansen: omwille van de oorlog, daarna veel werk en gaan werken

Protestgeneratie Geboren: 1945-1960 Opgegroeid ten tijde van sterke welvaartsstijging Protesteren tegen autoriteit Willen mee beslissen Gericht op het verwerven van macht, geld, status, … Waarden Zelfontplooiing, burgerlijke ongehoorzaamheid, vrijere seksuele moraal, … Of de babyboomers

Verloren generatie Geboren in 1960-1975 ‘verloren?’ verwijst naar de jeugdwerkloosheid ’80 Waarden Praktisch ingesteld, zelfredzaam, relativerend, no-nonsens Maar ook: individualistischer, pessimistischer, onderontwikkeld sociaal gevoel, bindingsangst Maar: Onderzoek in Nederland Eerder “de verbindende generatie” - In de crisis van de jaren 80, neoliberale jaren, waarin iedereen voor zichzelf moest leren zorgen… Uit onderzoek van de Universiteit Tilburg (1999) en het Sociaal Cultureel Planbureau (2010) bleek deze generatie geheel niet verloren te zijn. Ze waren hoger opgeleid en hadden betere banen dan de leden van de protestgeneratie in dezelfde periode van hun leven. Als ouders besteden de X’ers ruim tweemaal zoveel tijd aan het opvoeden van hun kinderen (van de generatie Y) dan de protestgeneratie besteedde aan het opvoeden van hun kinderen (van de pragmatische generatie). Als nieuwe generatie leiders zijn ze vooral gericht op samen doen, toegevoegde waarde, duurzame processen en het constructief benutten van de toenemende diversiteit. De naam Verbindende Generatie zou een passender benaming zijn.

Pragmatische generatie Geboren 1975-1990 Groot zelfvertrouwen Waarden Luisteren niet meer naar de autoriteit omwille van de autoriteit Streven naar plezier Inhoud gaat boven positie Opportunistisch (veel kansen grijpen) Verwen-generatie

Netwerkgeneratie Geboren 1990 – 2005 Hiërarchieloos: geen rankings Originaliteit en creativiteit Tegen conformisme Participeren in verschillende netwerken Via diverse kanalen Communiceren 24/24, 7/7 Of grenzeloze generatie

4. Generatieconflict Armoederisico 25 – 49 jarigen 10% 50 – 64 jarigen 14% 65plussers 21% Op zich zijn verschillen niet slecht. Verschillen verrijken net het leven en de samenleving. Het wordt echter een probleem wanneer er breuken ontstaan. Generatieconflicten kunnen zich afspelen op verschillende niveaus Eén daarvan is het dagelijkse leven Een grotere generatieconflict, gaat over de centen Armoederisico: Aandeel mensen die een maandelijks inkomen heeft onder 60% van het nationale gemiddelde

4. Generatieconflict - “De onverantwoordelijke babyboomers die decennialang boven hun stand leefden, zijn de hoofdschuldigen van de economische crisis waarin we ons nu bevinden.” Nu moeten we besparen en inkrimpen Ze hadden in tijde van welvaart maar beter moeten nadenken, de schuldenlast veel sterker moeten afbouwen. We gaan het nooit zo goed meer hebben als hen

4. Generatieconflict - Eén op vijf Belgische jongeren is werkloos - Twee op vijf krijgt geen vast contract te pakken. - En dan willen ze de oudere werknemers langer doen werken. ???

5. Oorzaken 1. Geschreven pers + TV Verdwijnen van orale culturen Ouderen zijn niet langer de ‘dorpsgeschiedkundigen’ Een belangrijke factor in het hele verhaal was het denken in clichés. Wel hoe komt het nu dat men ouderen, ouderdom, de vergrijzing zo negatief gaat bekijken? Als we willen nadenken over het ontstaan van deze kloven zijn er eigenlijk vijf historische gebeurtenissen of ontwikkelingen die belangrijk zijn Verhalen, kennis nu wordt overgeleverd op scholen, via tv, boeken, kranten, …

5. Oorzaken 2. De industriële revolutie 3. (Verplicht) pensioen Technologische vaardigheden werden belangrijker dan ervaring Vernieuwing = verjonging Ouderen: minimale economische rol 3. (Verplicht) pensioen Beslist op basis van leeftijd, eerder dan competentie Droeg bij tot een negatievere visie op ouderen (als incompetent en onproductief) The industrial revolution led to enormous changes in our social and cultural structures Shifts in living arrangements: e.g. Families would move to go where the jobs were

5. Oorzaken 4. Leeftijdssegregatie Ze komen elkaar weinig tegen in het dagelijkse leven In verschillende levensfasen leven mensen in verschillende omgevingen, andere netwerken, andere instellingen Er zijn weinig mogelijkheden tot contact Dat creëert vervreemding Schrik van het ‘onbekende’ Think, the past week: Who has talked to a person approximately his own age Who has talked to a person older than 70? Who has talked to a child, younger than 12?

5. Oorzaken 5. Let op je woorden…

5. Oorzaken Het “ gewicht ” van de ouderen, die steeds talrijker worden en wier levensverwachting stijgt, brengt onze sociale zekerheid in gevaar door de “kostprijs” die de ouderen vertegenwoordigen in termen van pensioenen, gezondheids- zorg en afhankelijkheid. Wanneer men zich wenst te beschermen tegen de “schok” van de veroudering en hoopt een bepaald niveau van sociale zekerheid aan de toekomstige generaties te kunnen bieden – zelfs als zal het wat “minder” zijn – dan moeten we daar vanaf nu middelen voor uittrekken. Middelen die dan uiteraard niet kunnen gaan naar initiatieven ten gunste van de jongere generaties: de financiering van het onderwijs, hogere lonen, het scheppen van werkgelegenheid, … - Tekst uit het generatiepact - Wat bouwen we: scholen of rusthuizen?

6. Intergenerationele solidariteit 2012 = Europese Jaar van Actief Ouder Worden én Intergenerationele Solidariteit 29 april = de Europese dag van solidariteit tussen generaties

7. Intergenerationele projecten “De intergenerationele praktijk is gericht op het samenbrengen van mensen met als doel, wederzijds voordelige activiteiten die een groter begrip en respect tussen generaties bevorderen en helpen om een gemeenschap op te bouwen die wordt gekenmerkt door een grotere samenhang.” “De intergenerationele praktijk is gebaseerd op de positieve kanten van zowel jong als oud "

7. Intergenerationele projecten Trappenmodel van Penninx Elkaar ontmoeten Elkaar leren kennen Elkaar beïnvloeden

7. Intergenerationele projecten Elkaar ontmoeten Spontane dialoog Plaatsen creëren waar mensen elkaar kunnen ontmoeten Én tijd kunnen nemen om met elkaar te praten Niet enkel sterke banden, ook vluchtige banden zijn van belang Vb: jeugdhuis – dienstencentra Vb: Aan tafel! Er zijn aparte jeugdhuizen, dienstencentra, maar hoeveel algemene ontmoetingscentra zijn er? Je hebt een jeugdraad en een seniorenraad?

Aan tafel: intergenerationeel én intercultureel project Sinds september 2007 komen in Luik jongeren in socioprofessionele herinschakeling en senioren één keer per maand samen om interculturele gerechten te eten. De afdeling Horeca van de vzw Phare, een werkervaringsproject, leidt jongeren van 18 tot 30 jaar op voor keukenwerk en zaalbediening. Daartoe beschikt ze over een didactisch restaurant dat voor het grote publiek toegankelijk is. Het is hier dat het intergenerationele project van de vzw Phare is gegroeid. Didier Delgoffe, projectverantwoordelijke, legt de filosofie achter deze culinaire ontmoetingen uit: “We wilden een dialoog opzetten tussen een hoofdzakelijk jong publiek in moeilijke levensomstandigheden, en oudere personen, vaak alleenstaanden, met als raakpunt het uitwisselen van culinaire specialiteiten: de exotische gerechten van onze stagiairs, die vaak van vreemde herkomst zijn, en de typisch Luikse of regionale gerechten van de ouderen. ” Na een moeilijke start wegens problemen in de samenwerking met de seniorenverenigingen die aanvankelijk werden aangesproken, kreeg het project vaste vorm dankzij directe contacten. De eerste ontmoeting vond plaats in september 2007, met een uitstap op het plateau van Herve en een bezoek aan een brouwerij en een stroopfabriek. Sindsdien ontmoeten jongeren en ouderen elkaar elke maand rond de bereiding van gerechten die ze samen kiezen : Luikse specialiteiten, een Afrikaans menu, grootmoeders keuken met kruiden, Roemeense gerech- ten,... Iedereen ontdekt er de cultuur van de andere en er groeien vriendschapsbanden tussen groepen die elkaar anders misschien nooit zouden hebben ontmoet. - eten/koken wordt vaak aangegrepen binnen projecten om elkaar te leren kennen - buurtfeeesten, …

7. Intergenerationele projecten Elkaar leren kennen Gemeenschappelijke activiteiten Samen DOEN Vb: Reis naar Buchenwald door JWC Dingen samen doen geeft aanleiding tot wederzijdse sympathie en betrokkenheid jWC : Jeugd, cultuur en wetenschap: De jongere generatie heeft de verhalen niet meer uit de eerste hand vernomen, weet een en ander uit de geschiedenisles en kijkt dus afstandelijker naar wat gebeurd is. Het is meer een intellectuele interesse. De middengeneratie is emotioneler, vanwege de betrokkenheid van ouders of grootouders in de oorlog. Groot succes: volgende op het programma was Auschwitz Woonzorgcentrum Akappella: taalbad van 10 allochtone jongeren in het woonzorgcentrum

7. Intergenerationele projecten Elkaar wederkerig beïnvloeden Wisselwerking tussen waarden en vaardigheden Samen eventuele conflicten aanpakken Vb: Vlaamse jeugdraad + Vlaamse ouderenraad Enkele ludieke acties: uitnodiging in vorm van Valentijnskaart, voetbal en petanque tornooi, maar ook media-debatten o.a. over betaalbaarheid van de vergrijzing. Uiteindelijke doel: rondetafelconferentie met jongeren én ouderen aan de tafel die beleidsaanbevelingen opstelt

7. Intergenerationele projecten Voorwaarden De ontmoeting moet bepaalde kwaliteiten hebben Persoonlijk Wederzijds voordeel biedend Functioneel Wederzijds voordeel: de ene mag niet het idee hebben, ik ga de andere eens helpen (dan vertrek je vanuit een bovengeschikte en ondergeschikte relatie). Mensen moeten vertrekken vanuit het idee, ik kan van de andere iets leren. Functioneel; geen contact omwille van het contact: maar samen een doel bereiken

7. Intergenerationele projecten Vaardigheden mengen Elke leeftijdsklasse heeft zijn vaardigheden Knowhow gaan gebruiken Gaat dus verder dan louter een school die het rusthuis gaat bezoeken Vb: breien gsm zakjes versus gsm leren gebruiken

computercursus

Ouderen die het verleden doorgeven Vb: Boottochten in Amersfoort Vb: Doornik: veermannen van het geheugen Amersfoort: “Jonge senioren ” die actief wensten te blijven hebben er boottochten in het stadscentrum georganiseerd. Aanvankelijk waren ze met zeven vrijwilligers. Nu varen 120 vrijwilligers het kanaal op en af om hun kennis van de stad te delen, niet alleen met toeristen maar ook met de inwoners zelf, en vooral met de kinderen van de gemeente, die de nieuwe dragers van dit geheugen zullen worden. Zo kan de stad aan de toeristen een interessante activiteit aanbieden, terwijl deze dienst onrechtstreeks ook werkgelegenheid in de toeristische sector schept. De senioren van de “Passeurs de mémoire” (de “veermannen van het geheugen”) helpen de kinderen in Doornik zich in de tijd en in de ruimte te situeren door de geschiedenis en het erfgoed van de stad te ontdekken.

Potentieel van intergenerationele praktijken – Negatieve percepties over ouderen en jongeren veranderen – Participatie van ouderen aan levenslang leren stimuleren – Actief burgerschap bevorderen bij jongeren en ouderen – Bevorderen van sociale cohesie en een gemeenschapsgevoel – Bevorderen van gezondheid en welzijn – Buurten waar het prettig is om ouder te worden (ontmoetingsplaatsen)

Voordelen (MacCallum et al, 2006) Ouderen: Individuele voordelen (verhoogde motivatie, verhoogde zelfwaarde) Relationele voordelen (vrienden maken met jongeren, sociale isolatie voorkomen) Voordelen voor de gemeenschap (reïntegratie, vrijwilligerswerk,…)

Voordelen (MacCallum et al, 2006) Jongeren: Verhoogde zelfwaarde Toegang tot volwassenen in moeilijke periodes Betere schoolresultaten Betere gezondheid Eigenwaarde en vertrouwen

Top 10 ‘tips’ 1. Deelnemers voorbereiden 2. Wederzijdse voordelen creëren 3. Verschillende kortdurende, opeenvolgende projecten waarbij verschillende groepen de kans hebben om elkaar meermaals te ontmoeten 4. Aansluiten bij ervaringen en behoeften van participanten 5. Maak het leuk

Top 10 ‘tips’ 6. PLANNEN van de projectdoelstellingen en hoe het project zal uitgevoerd worden 7. Zoeken naar actieve, geëngageerde partners 8. Rekening houden met het gevraagde engagement en de tijdsinvestering 9. Aangepast vervoer 10. Evaluatie

Slotbedenkingen Een generatie = 15 jaar Een generatiekloof kan dus niet enkel ontstaan tussen “jong” en “oud”, maar altijd tussen “jonger” en “ouder” Generatiekloof tussen 60jarigen en 80jarigen? Ook hier intergenerationele solidariteit nodig

Bedankt voor jullie aandacht!