Afd. Documentaire Informatie Inleiding ‘Zoektocht naar wetenschappelijke evidentie’ Gastlezing Opleiding voor Fysiotherapie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen woensdag 16 januari 2002

Afd. Documentaire Informatie Frans de Meijer Manager afd. Documentaire Informatie Literatuuronderzoeker

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Hét kenniscentrum voor de paramedische zorg Het Nederlands Paramedisch Instituut: Hét kenniscentrum voor de paramedische zorg Vakreferenten voor elke paramedische discipline: DiëtetiekDiëtetiek ErgotherapieErgotherapie FysiotherapieFysiotherapie LogopedieLogopedie MBRT (medisch beeldvormende en radiotherapeutische technieken)MBRT (medisch beeldvormende en radiotherapeutische technieken) MondhygiëneMondhygiëne Oefentherapie CesarOefentherapie Cesar Oefentherapie-MensendieckOefentherapie-Mensendieck OrthoptieOrthoptie PodotherapiePodotherapie

Afd. Documentaire Informatie Uw vakreferent: Sylvia P. van den Heuvel Senior vakreferent fysiotherapie / Literatuuronderzoeker Nederlands Paramedisch Instituut Amsterdamseweg 16, Postbus BD Amersfoort Tel.: Fax:

Mediatheek Uw intermediair: Sophie C. de Kam

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Programma INLEIDING ‘ZOEKEN NAAR WETENSCHAPPELIJKE EVIDENTIE’ Opsporen van informatie Informatiebronnen via het Internet en/of de mediatheek Zoekmethoden Internetbronnen Praktijkoefeningen

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar wetenschappelijke evidentie DEFINITIE EBM (1) (Bron: BMJ 1995;310:1122) The process of systematically finding, appraising, and using contemporaneous research findings as the basis for clinical decisions. Evidence-based medicine asks questions, finds and appraises the relevant data, and harnesses that information for everyday clinical practice.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar wetenschappelijke evidentie DEFINITIE EBM (2) (Bron: BMJ 1995;310:1122) Evidence-based medicine follows four steps: –formulate a clear clinical question from a patient's problem; –search the literature for relevant clinical articles; –evaluate (critically appraise) the evidence for its validity and usefulness; –implement useful findings in clinical practice.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar wetenschappelijke evidentie OPSPOREN VAN INFORMATIE

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Opsporen van informatie Typen informatie Literatuur Protocollen, standaarden Meetinstrumenten Lopend onderzoek Adressen “Kennis”

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Opsporen van informatie Waar is die informatie te halen? Internet Mediatheek / bibliotheek –Hogescholen en universiteiten –Wetenschappelijke instellingen –Wetenschappelijke (steun)bibliotheken Kennis- en expertisecentra Collega’s

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Opsporen van informatie Typen bronnen Primaire bronnen –Publicatie waarin op grond van oorspronkelijk onderzoek nieuwe informatie wordt gepresenteerd Boek, tijdschrift(artikel), software, rapport Secundaire bronnen –Publicatie waarvan de inhoud is afgeleid van primaire publicaties –Publicatie die een overzicht geeft van primaire publicaties Bibliografie, index (bijv. MEDLINE), referaat(tijdschrift)

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar wetenschappelijke evidentie INFORMATIEBRONNEN

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Informatiebronnen MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Specifiek (bio)medisch MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Specifiek “paramedisch” MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Specifiek revalidatie MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Specifiek fysiotherapeutisch MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Algemene gezondheidszorg MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Overheidsinformatie MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Protocollen / standaarden MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Onderzoek MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Evidence based literatuur MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN) PEDro HandyWijzer Geïnformeerde Huisarts OPmaat LisF SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Cochrane Library CCTR: Cochrane Controlled Trials Register CDSR: Cochrane Database of Systematic Reviews DARE: Database of Abstracts of Review of Effectiveness CRMD: Cochrane Review Methodology Database DE MEIJER F. The Cochrane Library. Issue 1999; 16(3): 25.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Informatiebronnen MEDLINE –Internet & CD-ROM CINAHL –CD-ROM DocOnline –Internet EMBASE/RPM –CD-ROM The Cochrane Library –CD-ROM –Abstracts op Internet REHADAT (D/CDN) –Internet & CD-ROM PEDro –Internet HandyWijzer –CD-ROM Geïnformeerde Huisarts –Diskette OPmaat –Internet (niet gratis!) LisF –Diskette SISO/CSIZ –Internet Ned. Onderzoek Databank –Internet

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Gratis informatiebronnen MEDLINE DocOnline The Cochrane Library –Alleen abstracts REHADAT (D/CDN) PEDro SISO/CSIZ Ned. Onderzoek Databank Alles te vinden via

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut MEDLINE Index Medicus Online

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut DocOnline * MEDLINE De bouwer –Het NPi/Doc De databanknaam –DocOnline De interfacebouwers –DataTree, TextInfo De bouwer –The NLM De databanknaam –MEDLINE De interfacebouwers –Non-profit: NLM, BioMedNet, PubMed, HealthGate, MedScape –Profit: SilverPlatter, Ovid, Paperchase, …

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut MEDLINE Interface (óók voor CINAHL, EMBASE & SERFILE) SilverPlatter Information bv SPIRS = SilverPlatter Information Retrieval Software PC-SPIRS voor MS-DOS PCs WinSPIRS voor MS-Windows PCs MacSPIRS voor Apple MacIntosh computers WebSPIRS voor het Internet

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar wetenschappelijke evidentie ZOEKMETHODEN

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoekmethoden (voorbereiding) Om-/beschrijf zo duidelijk mogelijk het onderwerp van de vraag Bedenk suggesties voor zoektermen (trefwoorden) –synoniemen –verwante ruimere of nauwere termen –namen van auteurs –reeds bekende titels Beperken op: –Leeftijdsgroepen (zuigeling, kind, vol- wassen, ouderen, enz.) –Taalgebied Doel van de recherche –Proefschrift, (weten- schappelijk) onderzoek, publicatie/lezing/referaat, diagnostiek/therapie/ praktijkprobleem, onder- wijs/cursus, scriptie/ studie-activiteit, beleid(sontwikkeling)

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Booleaanse operatoren AND OR NOT ADJ NEAR WITH

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Booleaanse operatoren AND spinal AND stenosis Zoekt naar documenten die zowel spinal als stenosis bevatten.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Booleaanse operatoren OR stenosis OR narrowing Zoekt naar documenten die óf stenosis en/of narrowing bevatten.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Booleaanse operatoren NOT (AND NOT) “low back pain” NOT surgery Zoekt naar documenten die low back pain bevatten, maar niet surgery.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Booleaanse operatoren ADJ low ADJ back Zoekt naar documenten die “low back” bevatten (achter elkaar, mét spatie!)

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Booleaanse operatoren NEAR low NEAR back Zoekt naar documenten die zowel low als back in dezelfde zin bevatten.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Booleaanse operatoren WITH arnhem WITH nijmegen Zoekt naar documenten die zowel arnhem als nijmegen bevatten in hetzelfde veld (bijv. uitgever).

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Trunceren en maskeren Trunceren Physiother* zoekt naar: –Physiotherapy –Physiotherapeutic –Physiotherapeutische –Etc. Maskeren m?cdonald zoekt naar: –McDonald –MacDonald

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Indextermen Trefwoorden Alfabetische lijst van zoektermen Geen onderlinge relaties Indextermen (thesaurustermen) Onderlinge relaties Verwijzingen Scope notes

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Indextermen Verwijzingen bij indextermen Scope note (SN): korte beschrijving Use (USE): verwijzing naar correcte term Used for (UF): incorrecte term van waaruit verwezen is Broader term (BT) Narrower term (NT) Related term (RT)

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Indextermen (voorbeeld) Clinical Trials SN: Pre-planned studies of the safety, efficacy, or optimum dosage schedule (if appropriate) of one or more diagnostic, therapeutic, or prophylactic drugs, … [etc.] UF: Drug Evaluation ( ) BT: Epidemiologic Study Characteristics; Evaluation Studies NT: Clinical Trials Phase I; Clinical Trials Phase II; Clinical Trials Phase III; Clinical Trials Phase IV; Controlled Clinical Trials; Multicenter Studies RT: Drug Approval; Meta-Analysis; Drug Evaluation; Investigational Drugs

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Gericht zoeken (gericht vinden) INDEXTERMEN MEDLINE –bijv. SilverPlatter –bijv. NLM/PubMed CINAHL The Cochrane Library TREFWOORDEN DocOnline EMBASE/RPM PEDro

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Gericht zoeken (voorbeeld) MEDLINE zoeken met indextermen (MEsH): ("Low-Back-Pain"/ all subheadings) and (("Evidence-Based-Medicine"/ all subheadings) or (explode "Clinical-Trials"/ all subheadings)) N.B.: door het explode commando wordt ook gezocht op de narrower terms als CCTs, multicenter studies en RCTs.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Gericht zoeken (voorbeeld) CINAHL zoeken met indextermen (Descriptors): ("Low-Back-Pain"/ all topical subheadings / all age subheadings) and ((explode "Professional-Practice-Evidence-Based"/ all topical subheadings / all age subheadings) or (explode "Clinical-Trials"/ all topical subheadings / all age subheadings))

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Gericht zoeken (voorbeeld) COCHRANE LIBRARY zoeken met indextermen (MEsH): LOW-BACK-PAIN*:ME and (EVIDENCE- BASED-MEDICINE*:ME or CLINICAL- TRIALS*:ME) N.B. De asterisk * in combinatie met het :ME achtervoegsel geeft aan dat "exploded" gezocht moet worden. Door het explode commando bij Clinical Trials wordt ook gezocht op de narrower terms als CCTs, multicenter studies en RCTs.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Gericht zoeken (voorbeeld) DOCONLINE zoeken met trefwoorden: "LAGE RUGKLACHTEN" AND ("EVIDENCE BASED PRACTICE" OR "CLINICAL TRIALS" OR "MULTICENTRE TRIAL" OR "RANDOMISATIE" OR "EFFECTONDERZOEK" OR "CROSS- OVER-ONDERZOEK")

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Gericht zoeken (voorbeeld) EMBASE RPM zoeken op vrije tekststrings: ((exact{LOW-BACK-PAIN}) or (exact{LOW-BACK- PAIN*})) and ((exact{EVIDENCE-BASE*}) or (exact{EVIDENCED-BASED}) or (exact{EVIDENCEBASED}) or (exact{CLINICAL- TRIAL}) or (exact{MULTICENTER-STUDY}) or (exact{MULTICENTERSTUDIE}) or (exact{MULTICENTER-STUDIEN}) or ((exact{CONTROLLED-CLINICAL-TRIALS}) or (exact{CONTROLLED-STUDY})) or (exact{RANDOMIZED-CONTROLLED-TRIAL})) N.B. De asterisk * is hier ‘gewoon’ een trunceringsteken.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Gericht zoeken (voorbeeld) PEDro zoeken met maskers: Method: clinical trial AND Problem: pain AND Body part: lumbar spine, sacro-iliac joint or pelvis

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut INTERNETBRONNEN

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Internetbronnen DocOnline (NPi) Bibliotheekcatalogi –HTML –Telnet Literatuur(referentie)databanken Zoekmachines Medische zoekportalen

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut The Cochrane Library alleen abstracts zijn gratis

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut PEDro

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut MEDLINE

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut DocOnline

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar wetenschappelijke evidentie BEOORDELING VAN INTERNET- BRONNEN

Speuren naar de kwaliteit van internet informatie met de Internet Detective

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Het internet is een afspiegeling van de echte wereld: Je vindt er goed en slecht, rijp en groen... Het is aan de gebruiker om het kaf van het koren te scheiden!

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Let op! Op het internet kan iedereen willekeurig wat publiceren - academische tijdschriften of vakantiekiekjes - politieke propaganda of de laatste roddels

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Let op! Internetbronnen zijn vluchtig - ze kunnen van het ene op het andere moment verdwijnen - ze kunnen het ene moment bruikbaar zijn en het volgende moment niet meer

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Let op! Bronnen zijn niet altijd gebruikersvriendelijk - een slechte vormgeving kan de bron slecht toegankelijk maken - gebruiksgemak kan variëren

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Wees op je hoede als je internet-informatie gebruikt! doe geen afbreuk aan je werk door onbetrouwbare informatie te gebruiken laat je niet betrappen op het citeren van foute informatie leer hoe je je zoekresultaten kunt schiften

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Ga te werk als een detective zoek naar aanwijzingen stel vragen wat zijn de motieven van degene die iets op het web zet? vertrouw niemand totdat je daar voldoende reden toe hebt

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Internet Detective een online cursus beschikbaar via het web gratis bepaal zelf je tempo interactief - met meerkeuzevragen en oefeningen biedt praktische aanwijzingen voor de evaluatie van informatie die aangeboden wordt op het internet

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut

De Internet Detective:

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar wetenschappelijke evidentie PRAKTIJKOEFENINGEN

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar wetenschappelijke evidentie PRAKTIJKOEFENINGEN 13:30-15:00 uur Werkgroep ‘Zoeken onder begeleiding naar wetenschappelijke evidentie voor de Werkboekmodule Lage-rugpijn’

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar wetenschappelijke evidentie VRAGEN? … ook voor brandende vragen!

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut <Blanco pagina> –N–Navolgende dia’s zijn ‘extra’. Alleen gebruiken als de tijd dat toelaat.

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Zoeken naar literatuur HET INTERNET

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Wat is het Internet? GESCHIEDENIS (1) Ontstaan rond 1975 (!) als Am. defensienetwerk (ARPAnet) Internet Protocol (IP): boodschappen verzenden in een ‘envelop’ Opkomst Local Area Networks (LAN) op basis van Ethernet Opkomst Personal Computer (PC) in 1983

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Wat is het Internet? GESCHIEDENIS (2) Eind jaren ‘80 vijf supercomputercentra op universiteiten (netwerk met een snelheid van 56kB/s = 2 A4tjes...) Begin jaren ‘90 Internet voor het grote publiek Opkomst browsers: van tekstgeoriënteerde schermen via Mosaic naar Netscape en Explorer

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Wat is het Internet?

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Wat is het Internet? TERMINOLOGIE (1) Bps = bits per seconde Browser = oproep- en raadpleegprogramma voor hypertext- documenten Dial-up = verbinding met een computer m.b.v. telefoonlijn DNS = domeinnamensysteem (vertaalt URLs in numerieke IP-adressen)

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Wat is het Internet? TERMINOLOGIE (2) = elektronische post Ethernet = type LAN FAQ = frequently asked questions FTP = file transfer protocol (toepassing voor verzenden van bestanden) HTML = HyperText Markup Language

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Wat is het Internet? TERMINOLOGIE (3) Hypertext = documenten die links naar andere documenten bevatten IP = Internet Protocol ISDN = Integrated Services Digital Network (digitale telefoondienst) Modem = datacommunicatie-apparaat

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Wat is het Internet? TERMINOLOGIE (4) PPP = Point-to-Point Protocol (maakt het mogelijk via modem en telefoonlijn gebruik te maken van het TCP/IP-protocol) Router = systeem voor gegevensuitwisseling tussen twee netwerken Smiley :-) :-( ;-) TCP = Transmission Control Protocol

16 januari 2002 Nederlands Paramedisch Instituut Wat is het Internet? TERMINOLOGIE (5) Telnet = Protocol voor terminal-emulatie WWW = World Wide Web (op hypertext-technologie gebaseerd systeem voor raadplegen van bestanden en diensten op het Internet)