Mindfulness bij persoonlijkheidsstoornissen Danielle Steentjes, ervaringsdeskundige Monique Veerkamp, psychotherapeut en mindfulnesstrainer Landelijk Mindfulness Symposium 22 mei 2014

Jezelf stilzetten en aandacht voor de adem

Wat is een persoonlijkheidsstoornis (ps)? Een star en duurzaam patroon van gedachten, emoties en gedragingen dat duidelijk afwijkt van de verwachtingen binnen de cultuur zich uit op een breed terrein van persoonlijke en sociale situaties en leidt tot omvangrijke beperkingen in het functioneren.

Indeling volgens de DSM-IV Cluster A: het bizarre cluster Paranoïde ps Schizoïde ps Schizotypische ps Cluster B: het impulsieve cluster Theatrale ps Borderline ps Antisociale ps Narcistische ps Cluster C: het angstige cluster Afhankelijke ps Obsessieve-compulsieve ps Ontwijkende ps

Co-morbide stoornissen Depressie Angststoornissen Trauma gerelateerde stoornissen Verslaving Eetstoornissen ADHD ASS

Behandelvormen bij ps Schemagerichte therapie (SFT) Mentaliseren bevorderende therapie (MBT) Op de overdracht gerichte therapie (TFP) Dialectische gedragstherapie (DGT) Farmacotherapie

Behandelsettings Ambulant Dagklinisch Klinisch Crisisinterventie

De GGZ vanaf 2014 Huisartsenzorg met GGZ-ondersteuning (POH-GGZ) wel klachten, geen diagnose MBSR Generalistische basis GGZ (GB GGZ) lichte tot matige klachten, wel DSM-diagnose MBSR en MBCT Specialistische GGZ (sGGZ) ernstige psychiatrische stoornissen MBCT en overige MBI’s

Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) Angst voor verlating Instabiele relaties Identiteitsverwarring Impulsief gedrag Suïcidaliteit en zelfbeschadiging Stemmingswisselingen Gevoelens van leegte Onaangepaste woede Achterdocht en dissociatieve symptomen

Heftigheid van reactie Blauw = ‘gewoon’ Rood = kwetsbaar en niet modulerend Nieuwe prikkel Heftigheid van reactie prikkel Arousal niveau TIJD (c) Dialexis advies, 2010

Dialectische Gedragstherapie Balanceren tussen veranderen en acceptatie Veranderen: technieken uit de cognitieve gedragstherapie Acceptatie: mindfulness

Vaardigheden en doelen DGT   Kernoplettendheids vaardigheden Identiteitsverwarring Gevoelens van leegte Ontregeling van het denken   Intermenselijke effectiviteitsvaardigheden Instabiele relaties Angst voor verlating Emotieregulatie Stemmingswisselingen Onaangepaste woede    Crisisvaardigheden Impulsief gedrag Suïcidaliteit/Zelfbeschadiging   (c) Dialexis advies, 2010

met aandacht hier en nu

Specifieke problemen in het aanbieden van mindfulness bij BPS Het beperkte vermogen tot het richten van aandacht De angst voor het lichaam (PTSS, eetstoornis) De angst voor emoties Het sterk aangeleerde vermijdingsgedrag De krachtige zelfinvalidatie

Werkzame factoren van mindfulness bij BPS: Het leren richten van de aandacht Het verdragen van emotionele ervaringen Zelfvalidatie Zelfregulatie Cognitieve verandering Het vergroten van het vermogen de werkelijkheid te accepteren zoals deze is Ontspanning

Toevoegingen: Het belang van zelfcompassie als tegengif voor zelfveroordeling Aandacht voor positieve ervaringen

De lichte glimlach

Mindfulnesstraining bij BPS Toepassing in een DGT behandeling Gebaseerd op het protocol van MBCT Elementen uit DGT Uit MBSR Uit MBCL (compassietraining)

Mindfulness Based Emotion Regulation Training: MB-ERT MBCT MB-ERT achtergrond Vipassana Vipassana en Zen doel Doorbreken patronen bij depressie Reguleren emoties bij BPS Duur training 8 x 2 uur 13 x 75 min. Duur (audio) oefeningen 20 tot 40 min. Gemiddeld 6 min. Zelfcompassie impliciet expliciet Relatie tot ander Accent cognities emoties

http://youtu.be/dSsAEWkmBFU

Mindfulness bij BPS

Pilot aanbod MB-ERT in klinische MBT 12 deelnemers (10 vrouwen, 2 mannen; 32,6 jaar) 9 deelnemers namen deel aan gemiddeld 11 bijeenkomsten en voor- en nameting. Hoofddiagnose BPS 8 deelnemers 2 of meer ps Gemiddeld 1,6 As I stoornissen Zonder werk Huidige GAF 50 KIMS-E-NL: significante toename mindfulness BPD-64: significante afname borderlineklachten PSWQ: significante afname piekeren Positieve ervaringen bij schriftelijke evaluatie

Aanbevelingen Belang van commitment bij deelnemers Belang van commitment bij behandelaren Inbedding in behandelaanbod Training van behandelaren

Mindfulness is niet zonder gevaar Studies naar de veilige toepasbaarheid van MBI’s bij persoonlijkheidsstoornissen zijn van belang Mindfulness kan van grote waarde zijn in de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen

Gelegenheid voor het stellen van vragen

Dank voor jullie aandacht! m.veerkamp@centrumpersoonlijkheidsstoornissen.nl mindfulness.veerkamp@gmail.com