Hoogbegaafdheid en dyslexie Margit Horsthuis, Irma Tharner

Inhoud Ervaringen Irma Tharner Dyslexie en onderpresteren Herkennen: Mogelijke oorzaken late herkenning Gevolgen late herkenning Herkennen Begeleiding Overgang VO Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Dyslexie en onderpresteren Spectrum: latent – zeer ernstig Vaststellen dyslexie Cognitief profiel hb afwijkend, onderzoek Univ. Utrecht Hb: geen E of D-scores voor lezen en spelling!  ‘onderpresteren’ i.p.v. leerprobleem volgens SDN (lezen en/of spelling, ‘symptoomniveau’) volgens protocol Blomert (lezen en spelling, cognitief profiel, dubbel deficiet, E-scores Cito, hardnekkigheid) Onderzoek Utrecht: wel fonologische probl en problemen benoemsnelheid, maar sterke werkgeheugenfuncties en taalvaardigheid (o.a. woordenschat, grammatica)  compensatiemogelijkheden. Klepel onderscheidt niet zo Univ. Utrecht dysl-hb: wel zwakke fonologie, compensatie door sterke werkgeheugen, grammatica en woordenschat. Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Mogelijke oorzaken late herkenning Kindfactoren: Terugtrekken ‘boos’/clownesk gedrag Omgevingsfactoren: Protocollen dyslexie Kennis school, logopedisten Protocollen dyslexie gebaseerd op kids gemiddeld IQ Kennis school, logopedisten gebaseerd op kinderen gemiddeld IQ Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Gevolgen late herkenning Cognitief (kennishiaten, achterstanden) Sociaal emotioneel Faalangst/zelfbeeld (perfectionisme) Motivatie/werkhouding Clownesk gedrag Boze buien Reacties groepsgenoten (hogere groepen) Faalangst/zelfbeeld (perfectionisme) Motivatie/werkhouding (kan als oorzaak gezien worden!) Clownesk gedrag (compensatie, gevaar: alle aandacht naar de gedragsproblemen) Reacties groepsgenoten (hogere groepen) Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Herkennen …… Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Herkennen: kleuters Gem. presteren taalvaardigheden, overige aandachtsgebieden zeer goed: Herhalen zinnen Navertellen verhaal Snel benoemen van plaatjes Onthouden dagen van de week Analyseren en synthetiseren klanken woord en aangeven plaats klank in woord Vaak wel aantal letters kennen! Vaak wel aantal letters kennen (als ‘plaatje’, vanuit visueel geheugen) Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Herkennen groep 3 Hoge verwachting bij kleuter en omgeving leren lezen en spellen - teleurstelling Rekenen vaak wel goed Klank-tekenkoppeling wat vertraagd Moeite horen verschil u, eu, ui en woorden fopletters Werktempo gemiddeld Geen ‘andere’ fouten, maar meer en hardnekkiger fouten Geen ‘andere’ fouten, maar meer en hardnekkiger fouten (spiegelen, letter-klankrelaties) Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 23-02-2012

Herkennen na groep 3 Zwak werkgeheugen talige taken Tempo niet bij kunnen houden (teksten langer!) Slordig gaan werken Verschil schriftelijke en mondelinge taalvaardigheid Spelling (methodetoetsen voldoende, Cito-toetsen zakken af) Goede rekenprestaties en vaak ook begrijpend lezen, gem./zwakke lees/spellingprestaties Moeite met leren tijdsbegrippen Vervoeging sterke werkwoorden vaak later goed leren Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Herkennen vo ‘woordjes leren’ stil lezen spelling leenwoorden en vreemde talen ‘stampen’ rijtjes/lesstof vs. schema/begrip Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Begeleiding: remedial teaching Zo snel mogelijk door lagere AVI-niveaus Spelling: regelbenadering Ondersteuning computer/spelletjes Woordidentificatiestrategieën (lettergroepen) Mindmappen/visuele uittreksels Begrijpend lezen-coaching Blind typen Lijstje spellingvalkuilen Begrijpend lezen-coaching (eigen kennis, te ‘moeilijk’ denken, vragen niet eenduidig) Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Begeleiding: compensatie Langere werktijd Groter lettertype Samen laten werken Ingesproken boeken Spelfouten negeren als spelling niet hoofddoel Spellen op de computer Geven kopie dictaat (ipv. zelf overschrijven) Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Begeleiding: compensatie Nakijken huiswerk door volwassene Steunkaarten spelling en tafels Kladpapier ivm zwakker werkgeheugen Mondeling overhoren Vo: toetsen in aparte ruimte Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Pedagogische begeleiding Uitleg over oorzaak lees- en spellingproblemen, erkennen probleem Aandacht voor faalangst (perfectionisme!) Ouders: kind accepteren zoals het is Aandacht voor sterke kanten Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Pedagogische begeleiding Didactische ontwikkeling: Alternatief lezen Letterspelletjes Aansluiten bij belangstelling kind Wisselende oefenvormen (Ralfi…) Hulp bij het leren Beperk samengestelde opdrachten Gulden middenweg oefenen-overig Handig oefenen Oefenen: prettige sfeer, duidelijke structuur, belonen inspanning, keuzeruimte Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Overgang VO Niveau aansluiten bij schooltype! (VWO, gymnasium), risico bij lager niveau schooltype Kindfactoren: motivatie, werkhouding, capaciteiten Dyslexiebeleid Studietechnieken voor automatiseren en schema’s/uittreksels Leesstrategieën Oefensoftware vreemde talen Klankspellingschrift Geheugenkaarten spellingregels vreemde talen Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014

Materialenlijst: zie site Helios Literatuur: Uitgaven vo Masterplan dyslexie Nederland Handboek hoogbegaafdheid Eleonoor van Gerven (hoofdstuk Alja de Bruin) Dyslexie en moderne vreemde talen Conferenties: SDN Lexima Balans Materialenlijst: zie site Helios Workshop hoogbegaafdheid-dyslexie 21-10-2014