Biedt zelfsondage een oplossing? 1 december 2009 Ameye Martien Prostaat- en continentieverpleegkundige AZ Sint-Lucas Assebroek - Brugge

Biedt zelfsondage een oplossing? 1 december 2009 Het normale plasgebeuren Biedt zelfsondage een oplossing? 1 december 2009 Ameye Martien Prostaat- en continentieverpleegkundige AZ Sint-Lucas Assebroek - Brugge

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 Is het (zelf) inbrengen van een sonde via de urethra tot in de blaas om de blaas volledig te ledigen Als je niet meer kan plassen Als je niet meer kan leegplassen Als het belangrijk is om het urineresidu te meten Dit kan éénmalig zijn of verschillende keren op een dag gedurende een korte of langere periode (intermittent).

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 2. Indicaties Alleen op doktersvoorschrift Om een goede blaas- en nierfunctie te behouden Groot blaasresidu na mictie Postoperatief Bij bepaalde ziekten zoals dwarslaesie, CVA,… Om het natuurlijke plassen te hervatten 4

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 3. Voordelen t.o.v. een verblijfssonde Meer zelfcontrole Blaasfunctie blijft behouden Comfortabel Minder blaasinfecties Blaascapaciteit blijft behouden Geen gestoord lichaamsbeeld 5

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 4. Nadelen t.o.v. een verblijfssonde Moeilijk leerproces Pijnlijk in het begin Implementatie in het dagelijkse leven Voorraad materiaal neemenen Fausse route Therapietrouw! 6

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 5. Bepalende factoren bij het aanleren Zwaarlijvigheid, handfunctie Levenservaringen, vertrouwd zijn met het eigen lichaam Motivatie Individuele aanpak, arbeidsintensief Mogelijkheden van de patiënt: creativiteit, psychische en mentale mogelijkheden, lichaamsbouw,… De “stap” zetten Leeftijd is geen beperkende factor 7

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 6. Frequentie 4 x of meer per dag Afhankelijk van de indicatie Afhankelijk van de vochtinname, activiteiten, buitentemperatuur, medicatie…. Soms op plasdrang Afhankelijk van het al of niet spontaan plassen 8

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 7. Duur Afhankelijk van de indicatie Bij residu’s steeds minder dan 100 ml kan gestopt worden Bij het hernemen van spontaan plassen kan de sondage afgebouwd worden 9

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 8. Welk methode? In het ziekenhuis: strikt steriele methode: met een steriele sondeerset en reinigen (ontsmetten) van de meatus Thuis: huishoudelijk proper en de “no-touch” methode

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 9. Welke sonde? Mannen- of vrouwensonde Tiemann of Nelaton PVC: is voorbijgestreefd, nog extra gel nodig (niet binnen de terugbetaling) Geprelubrifieerde sonden: er is al gel op de sonde of apart verpakt Hydrophiele sonden: gladde stof is al op de sonde aangebracht. Droge sonden, te activeren met water, 30 sec wachten! Sonden reeds geactiveerd in water

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 10. Welke charriére? Charrière of “dikte” van de sonde (1/3 mm) Alle merken, alle landen, alle soorten: dezelfde kleurcode Wit: Ch 12 Groen: Ch 14 Oranje: Ch 16 Rood: Ch 18 Geel: Ch 20 Meestal Ch 14 of 16

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 11. Welk materiaal? Water en zeep “Veilige” ruimte Sonde Eventueel hulpmiddelen (spiegel, sondeklem,…) Opvangrecipiënt Afvalemmer

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 12. Werkwijze Eerst plassen indien mogelijk, handen wassen Sonde klaarmaken volgens voorschriften van de fabrikant, en binnen handbereik plaatsen Meatus vrijmaken en eventueel reinigen De sonde inbrengen, nergens tegenaan tikken Als de urine loopt: de sonde niet meer dieper inbrengen Blaas leeg maken, ook het laatste beetje! Sonde verwijderen: naar beneden houden of afknikken Materiaal wegwerpen, kledij aandoen en handen wassen

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 12. Werkwijze Bij de man: De prostaat en sfincter passeren kan vervelend zijn Voldoende tractie op de penis Dubbele bocht Bij de vrouw: Het plasgaatje vinden vergt oefening Eventueel gebruik maken van een spiegeltje Voelen of zien, eventueel schaamhaar bijscheren 15

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 13. Houdingen om te sonderen Zoek de, voor u, meest comfortabele houding Zittend op het toilet: Gewone houding, maar meer naar achteren Omgekeerd Met 1 voet op het toilet Rechtstaand Voor het toilet Met een voet op het toilet In bed, liggend op een bedpan

Meest comfortabele houding! Geen mens is hetzelfde. Er is dus ook niet één advies te geven hoe men moet staan of zitten. Tijdens de instructie zal de patiënt met de verpleegkundige de meest voor de hand liggende houding oefenen.

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 14. Aandachtspunten Zorg dat de blaas leeg is na sondage Huishoudelijk proper werken No-touch Nergens tegenaan tikken met de sonde Hulpmiddelen: ook huishoudelijk proper Nette omgeving (deurklinken, kranen,…) Urine mag niet terug in de blaas lopen 1 x per dag intiem toilet, voorhuid goed achteruit! Reservemateriaal voorzien

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 14. Aandachtspunten Voldoende drinken (1à 1,5 l /dag) Minder drinken om minder te moeten sonderen is niet aangewezen Meer drinken omdat je moet sonderen is niet nodig Vochtinname spreiden over de ganse dag maar minder ‘s avonds om nachtelijk sonderen te vermijden Kleef de sonde binnen bereik van je dominante hand 19

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 15. Blaasinfecties vermijden Een blaasontsteking kan, zeker in het begin maar liefst niet té frequent (max 4 x / jaar) Urfadyn pl® of Furadantine® (eerste 4 weken: onderhoudsdosis) AB bij koorts, blaaskrampen, infectie,… veenbessen supplement? Urine mag niet terug vloeien Blaas volledig leegmaken Verkeerde techniek om te sonderen Handen wassen en proper houden Huishoudelijk proper werken Hulpmiddelen ook reinigen

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 16. Wanneer hulp zoeken? Jaarlijks, voor een follow-up Bij veelvuldige blaasontstekingen Bij onzekerheid over de techniek Als het residu na plassen steeds minder is dan 100 ml Bij pijn in de nierstreek of bij het sonderen Koorts en buik(blaas)krampen Bij bloed in de urine, vlokkerige of slecht geurende urine Bij regelmatige incontinentie Ernstige weerstand bij inbrengen of verwijderen van de sonde 21

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 17. Wetgeving Retentieblaas met een belangrijk postmictioneel residu (gelijk aan of groter dan 100 ml) ten gevolge van een verworven of aangeboren medulair letsel; Retentieblaas met een belangrijk postmictioneel residu (gelijk aan of groter dan 100 ml) bij een perifere neuropathie; Paraplegie of paraparesie, tetraplegie of tetraparesie wanneer verergering van de incontinentie wordt vermeden door de combinatie van (een) parasympathiocolytisch(e) geneesmiddel(en) en autosondage; Urineretentie in afwezigheid van een apart neurologisch letsel: substitutieblaas, vergrotingsblaas. Voor rechthebbenden onder de leeftijd van 18 jaar gelden inzake pathologie de voorwaarden als voornoemd met uitzondering van de norm van 100 ml postmictioneel residu. 22

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 17. Wetgeving Eerste voorschrift door een uroloog, neuroloog, neuropediater of door een specialist in de fysische geneeskunde en revalidatie Geldig voor 1 jaar De verlenging mag de patiënt op erewoord zelf invullen Te sturen onder gesloten omslag naar de adviserend geneesheer van je ziekenfonds Terugbetaling van 4 X 3€ per dag Terugbetaling kan lang op zich laten wachten! 23

Aanleren zelfsondage 1/12/2009 18. Vragen? Met bijzondere dank aan UROBEL, dé referentie voor urologisch verpleegkundigen www.urobel.be 24