Epistularum genera multa VCN Nazomerconferentie 2014 Cicero en Plinius Epistularum genera multa Brieftypen, tekstlinguïstiek en vertalen Suzanne Adema Lidewij van Gils Nascholing en lesmateriaal

Genre van de brief Inscriptio over liefde, troost, politiek, besluiten, filosofie, geschiedenis … bedoeld voor vrienden, collega’s, een groot publiek … Middendeel literair, formeel, informeel, parodie een verhaal, een betoog, een uiteenzetting, een gesprek met een verzoek, een antwoord, een les, een groet, een grap Subscriptio

Teksttypen en vertalen Plinius Minor, Brieven 6.16 Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, ut omnes illius mali motus omnes figuras ut deprenderat oculis dictaret enotaretque.

Teksttypen en vertalen Top-down/bottom-up model, overgenomen uit Pennell-Ross 2008 Issues of meaning, all levels Semantics TOP-DOWN Knowledge of the world Reader’s own knowledge Social/historical/geographical context Knowledge assumed on part of intended audience Genre Text type Discourse/pragmatic level Level of connected text vs. sentence Syntax Function of word or phrase at sentence level Morphology Form of word Part of speech BOTTOM-UP

Teksttypen en vertalen Plinius Minor, Brieven 6.16 Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, … Issues of meaning, all levels Semantics TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP

Teksttypen en vertalen Plinius Minor, Brieven 6.16 Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum blablet adeo solutus metu, … Issues of meaning, all levels Semantics TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP

Teksttypologisch corpusonderzoek Deel uit tabel #: Kwantitatief overzicht talige kenmerken Talig kenmerk Per 1000 woorden in: Exposi-torisch Proce-dureel Beschr. heden Beschr. verl. Narra-tief Totale corpus futurum   9 15 1,5 5

Teksttypologisch corpusonderzoek Deel uit tabel #: Kwantitatief overzicht talige kenmerken Talig kenmerk Per 1000 woorden in: Exposi-torisch Proce-dureel Beschr. heden Beschr. verl. Narra-tief Totale corpus ww. 1e pers. 72 40 57 18 5 38 ego, meus 29 31 7 3 22 Totaal ik 110 69 88 25 8 60 ww. 2e pers. 27 9 14 16 tu, tuus 35 Totaal jij 52 64 28 34

Van onderzoek naar onderwijs Teksttypen Activiteiten van een briefschrijver Expositorisch: Statusupdate geven Procedureel: Zaken regelen Beschrijven, heden: Persoon of object in heden beschrijven Beschrijven, verleden: Persoon of object in verleden beschrijven Narratief: Verhaal vertellen

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT de toekomst het heden het verleden

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT de toekomst - Zaken regelen het heden het verleden  

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT de toekomst - Zaken regelen het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven het verleden

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT de toekomst - Zaken regelen het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven het verleden - Object of persoon beschrijven - Verhaal vertellen  

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT de toekomst - Zaken regelen het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven het verleden - Object of persoon beschrijven - Verhaal vertellen   EMOTIONELE BETROKKENHEID: Ja/Nee

Titel – Inleiding – Tussenkopjes Van onderzoek naar onderwijs Issues of meaning, all levels Semantics TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP Titel – Inleiding – Tussenkopjes Brieftype Zinstypen Latijnse elementen

Van onderzoek naar onderwijs Issues of meaning, all levels Semantics TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP Inhoud Latijnse elementen

Van onderzoek naar onderwijs Issues of meaning, all levels Semantics TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP Inhoud Latijnse elementen

Statusupdate geven Cicero Ad Familiares 14.1 Wat betreft mijn verblijfplaats: de pest is inmiddels voorbij, en zolang het heerste, heb ik er geen last van gehad. Plancius doet erg zijn best en wil graag dat ik bij hem blijf en tot nu toe houdt hij me nog hier. Genoemde personen vaak de briefschrijver soms de geadresseerde: Zinstypen huidige toestand terugkerende bezigheden recente belevenissen Bijw. bep. tijd gericht op het heden

Statusupdate geven Plinius Minor, Brieven 7.5 Incredibile est quanto desiderio tui tenear. In causa amor primum, deinde quod non consuevimus abesse. Inde est quod magnam noctium partem in imagine tua vigil exigo; inde quod interdiu, quibus horis te visere solebam, ad diaetam tuam ipsi me, ut verissime dicitur, pedes ducunt; … In Latijn te zien Genoemde personen vaak de briefschrijver ego, meus, nos, noster eerste persoon werkwoord soms de geadresseerde: tu, tuus, vos, vester tweede persoon werkwoord Zinstypen huidige toestand praesens (actueel) terugkerende bezigheden praesens (iteratief), interdiu recente belevenissen perfectum praesens Bijw. bep. tijd gericht op het heden bijvoorbeeld: nunc

Statusupdate geven: epistolaire tijden Cicero, Ad Atticum 5.16 Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui. cogitare… moment van schrijven moment van lezen

Statusupdate geven: epistolaire tijden Cicero, Ad Atticum 5.16 Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui. cogitare… moment van schrijven moment van lezen

Statusupdate geven: epistolaire tijden Cicero, Ad Atticum 5.16 Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui. cogitabat… cogitare… moment van schrijven moment van lezen

Zaken regelen Cicero, Ad Familiares 14.20 We denken de 7e of de dag er na te arriveren bij onze villa in Tusculum: zorg ervoor dat alles klaar staat … Als er geen badkuip in de badkamer staat, zorg dat er dan één komt en zorg voor de overige zaken die noodzakelijk zijn voor levensonderhoud en een goed verblijf. Genoemde personen vaak de briefschrijver vaak de geadresseerde: Zinstypen opdracht, aansporing verwachting angst vraag Bijw. bep. tijd gericht op de toekomst

Zaken regelen Cicero, Ad Familiares 14.18 Domus ut propugnacula et praesidium habeat, Philotimo dicetis; et velim tabellarios instituatis certos, ut quotidie aliquas a vobis litteras accipiam; maxime autem date operam, ut valeatis, si nos vultis valere. In Latijn te zien Genoemde personen vaak de briefschrijver ego, meus, nos, noster eerste persoon werkwoord vaak de geadresseerde: tu, tuus, vos, vester tweede persoon werkwoord Zinstypen opdracht, aansporing imperativus conjunctivus pr. (adhortativus) gerundivum + esse, opus est verwachting futurum angst praesens ww. van vrezen vraag vraagwoorden, vraagpartikels Bijw. bep. tijd gericht op de toekomst bijvoorbeeld: - si-bijzin (als)

Beschrijven heden Plinius Minor, Brieven 9.33 In Africa ligt de koloniestad Hippo, vlak bij zee. In de buurt bevindt zich een bevaarbare lagune. Daarvandaan loopt een getijdenstroom als een soort rivier, die beurtelings, afhankelijk van eb en vloed, naar zee doorstroomt of in de lagune terugvloeit. Mensen van alle leeftijden komen daar graag naar toe om zich te amuseren met vissen, varen en ook met zwemmen, … In Latijn te zien Genoemde personen meestal anderen dan briefschrijver en geadresseerde namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord Zinstypen fysieke kenmerken, eigenschappen praesens (algemeen), semper gewoontes praesens (iteratief), semper, saepe Bijw. bep. tijd gericht op het heden bijvoorbeeld: nunc

Beschrijven verleden Plinius Minor, Brieven 5.16 Nondum annos xiiii impleverat, et iam illi anilis prudentia, matronalis gravitas erat et tamen suavitas puellaris cum virginali verecundia. Ut illa patris cervicibus inhaerebat! … Qua illa temperantia, qua patientia, qua etiam constantia novissimam valetudinem tulit! In Latijn te zien Genoemde personen meestal anderen dan briefschrijver en geadresseerde namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord Zinstypen fysieke kenmerken, eigenschappen imperfectum (eigenschap), semper gewoontes imperfectum (iteratief: gewoonte), semper, saepe Bijw. bep. tijd gericht op het verleden bijvoorbeeld tunc; cum-bijzin met conj. impf of plqpft

Verhaal vertellen Plinius Minor, Brieven 7.27 Ubi illuxit, ipse circa verticem tonsus, capilli iacentes reperiuntur. Exiguum temporis medium, et rursus simile aliud priori fidem fecit. Puer in paedagogio mixtus pluribus dormiebat. Venerunt per fenestras — ita narrat — in tunicis albis duo cubantemque detonderunt et qua venerant recesserunt. In Latijn te zien Genoemde personen meestal anderen dan briefschrijver, geadresseerde namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord Zinstypen gebeurtenis perfectum, praesens historicum voortdurende situatie imperfectum, infinitivus historicus geb. vóór andere gebeurtenis plusquamperfectum Bijw. bep. tijd gericht op het verleden bijvoorbeeld tunc; cum-bijzin met conj. impf of plqpft Structurerende middelen gericht op volgorde in de tijd bijvoorbeeld deinde; inde; postero die

Emotionele betrokkenheid Plinius Minor, Brieven 5.16 Ut illa patris cervicibus inhaerebat! Ut nos amicos paternos et amanter et modeste complectebatur! Ut nutrices, ut paedagogos, ut praeceptores pro suo quemque officio diligebat! … In Latijn te zien Zinstypen uitroepen O + vocativus ut / quam (hoezeer) ellips van het werkwoord uitroepteken

Brieven in het pensum van 2015 Update Regelen update Update Beschrijving update Update Verhaal Regelen Verhaal regelen

Brieven in het pensum van 2015 Cic. 12.14 Update Regelen update de me excusando … praediatorem videbis. quod me ab hoc … quae amabas. de Bruti ad … omnibus Plin. 7.5 incredibile … conteror. (73) Aestima … solacium. Vale. (15) Cic. 14.2 Plin. 8.10 Noli putare ... oportere;   nec enim habeo, … despoliatam venire. Quod si conficitur … vexare; nam mihi ante oculos … discedam;   sed velim … speremus. Quo magis cupis … periculum adducta. (44) Igitur, ut … fecunditas facit. (41) Isdem nunc … mutent. Vale. (47) Plin. 8.11 Cic. 14.19 cum affectum … experimentum (84) Proinde etsi … feminas venia. Vale. (39) In maximis meis doloribus … scio. Quod me proprius … velim. 

Brieven in het pensum van 2015 Plin. 8.16 Update Beschrijving update Sed quamquam …. venia. Vale Mandant … domus est. Isdem nunc … mutent. Vale. Plin. 4.19 Cic. 7.1 cum sis … evadere summum est … optimus his … concordiam non enim … solebas certatim … elegeris. vale Si te dolor ... de meo; nam primum … fallo." Quid tibi … ludi; apparatus enim … attulissent. Quod si tu … humano societatem Plin. 5.16 tristissimus … defuncta qua puella … vocati quod gaudium … exscripserat proinde … acquiescit. Vale

Genre van de brief Inscriptio Middendeel Subscriptio Update Regelen Beschrijving update Update Verhaal Regelen Verhaal regelen

Epistularum genera multa Vragen? Suzanne Adema Lidewij van Gils Nascholing en lesmateriaal