Het puberbrein – een handleiding Warnsveld | Isendoorn College 4 november 2014| dr. Aletta Smits

Waar gaan we het over hebben? Wie zijn pubers? Wat gebeurt er met pubers? Hoe kunnen ‘wij’ er mee omgaan?

Wie zijn pubers? En wie zijn wij?

Twee dingen zijn belangrijk Een puber heeft biologisch gezien een ander tijdsbesef en Een puber wordt sociaal gemotiveerd

Wie zei dit? Onze jeugd heeft tegenwoordig een sterke hang naar luxe, heeft slechte manieren, minachting voor het gezag en geen eerbied voor ouderen. Ze geven de voorkeur aan kletspraatjes in plaats van training – jonge mensen … spreken hun ouders tegen…en tiranniseren hun leraren. Socrates (ca. 470-399 BC) Wie heeft zijn puberdroom waargemaakt? Groots en meeslepend leven In mijn gedichten wil ik wonen Ik ben onsterfelijk Hans van Mierlo

Lesgeven aan pubers/ouder zijn van pubers Wat kom je tegen? / Wat is prachtig aan ze? / Wat is ongelooflijk irritant aan ze? Ze zitten zomaar iemand te prikken Ze komen niet uit bed / komen te laat Ze houden zich niet aan afspraken / zijn niet te motiveren Alles moet NU Ze zoeken grenzen op Ze zitten aan hun mobiel vastgeplakt Ze kleden zich niet altijd handig Waarom helpt ‘straffen’ niet zo goed? Waarom maken ze hun huiswerk niet? Waarom komen ze te laat op hun stage? Waarom besluiten ze al na drie weken om weer een andere studie te doen? Ze lijken niet vatbaar voor de meest logische argumenten, ze hebben zelf eindeloze reeksen argumenten om hun eigen beslissingen te onderbouwen, ze maken onnavolgbare keuzes en roepen – naast een beetje nostalgie – vaak wrevel en onbegrip op. De lezing 'Puberbrein' – over resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar de ontwikkeling van de hersenen bij pubers – geeft op humoristische wijze uitleg en stelt de vraag hoe opleiders, stagebegeleiders, roosteraars en docenten in kunnen spelen op die ontwikkeling: aansluiten bij hun ontwikkeling en ruimte geven? Of toch gewoon opvoeden en klaarstomen voor de volwassen maatschappij die geen boodschap heeft aan het bioritme van een puber?

Puber/Adolescent maakt vier dingen mee Lichamelijke en seksuele ontwikkeling - puber-ontwikkeling, slaap- en waakritme Doorontwikkeling van hersenschors/cortex - complexe vaardigheden; cognitieve ontwikkeling Doorontwikkeling van de eigen identiteit - ontwikkeling van de professionele identiteit Sociaal-emotionele ontwikkeling - inzicht in jezelf en anderen

1. Lichamelijke en seksuele ontwikkeling Vandaag Gisteren

2. Doorontwikkeling van cortex

2. Doorontwikkeling van cortex Impulscontrole Beoordelingsvermogen Abstracte redeneringen Probleemoplossing Planning Sociaal gedrag Geheugen

3. Drie identiteiten, hartstikke veel werk Hoe ik echt ben Hoe ik doe Hoe anderen mij zien

2x identiteit: professioneel en persoonlijk Professionele identiteit VMBO zit nog helemaal in de persoonlijke identiteitsontwikkelen MBO is al bezig aan professionele identeiteitsontwikkeling en scheiden van persoonlijke en professionele identiteit. (deze dia komt gedeeltelijk uit de klimboom presentatie) Beroep Context

4. Sociaal-emotionele ontwikkeling ‘Met m’n vrienden chillen op een random plek’ ‘Dat kun je niet maken!’ ‘Wie zegt mij dat ik dat niet kan?’

Wat zie je? Wat ziet een puber?

Reflectievragen (Korthagen) Wat deed ik? Wat wilde ik? Wat dacht ik? Wat voelde ik? Wat deed de ander? Wat wilde de ander? Wat dacht de ander? Wat voelde de ander? Per vraag bekijken waarom dat nou juist voor een puber een goede vraag is. Hier eventueel attributiemodel bij behandelen als je zou willen (externe en interne attributie), maar alleen als daar ruimte voor is en behoefte aan. De vragen over de ander verschijnen pas na een klik. Eerst laten bedenken: welke vragen mis je nu. Dan met hun bespreken waaromd eze vragen nu juist van belang zijn voor pubers die even tijdelijk hun empatie kwijt zijn.

De mens is een chemisch proces

Opbouw van de hersen 1) We delen met amfibieen en reptielen: hersenstam en kleine hersenen 2) Ganglia en limbisch systeem: fundament van het gevoelsleven – amygdala, hypothalamus, insula 3) Cortex/Hersenschors

De cortex groeit als laatste… Achterhoofdskwab: visuele informatie en motoriek Parietele kwab: informatie via zintuigen Temporale kwab: gehoor, taalfuncties, verbaal geheugen Hersens van kind van 6: 95% van volwassene Dus zeker van een puber mag je wat verwachten Want hoe lang kan een mens over 5% doen? Hersenen groeien van achteren naar voren: bewegen kan al vrij snel, motoriek ook – kleine turnertjes in peking; gezichtsvermogen Dan het middelste deel dat functies integreert: cerebellum Voorste hersendelen, waar het controlecentrum zetelt: dat duurt nog even. En dat heeft consequenties!! Achterhoofdskwab Occipitale kwab: visuele informatie Wandbeenkwab parietale kwab: tastzin slaabkwab temporale kwab: taalfuncties, auditief, verbaal geheugen Frontaalkwab: mentale functies, zoals impuls controle, beoordelingsvermogen, probleemoplossing, planning, sociaal gedrag, taal en geheugen Hypothalamus: slaap, seksueel gedrag, honger, dorst, afgifte van hormonen Amygdala: emoties Hippocampus: feiten en informatie Cerebellum: integreert info en coordineert beweging Thalamus filter informatie en geeft door Frontaalkwab

Witte stof (myeline): Verbinding tussen de hersencellen

Witte stof (myeline): Verbinding tussen de hersencellen

Witte stof (myeline): Verbinding tussen de hersencellen

Door gebrek aan cortex en verbindingen: Last van hun limbisch systeem: gevoelsleven Hypothalamus: vechten, vluchten, paren, eten, slapen Amygdala: onbewuste emoties Hippocampus: helpt herinneringen opslaan, maar alleen als ze interessant zijn/context relevant is! Insula: kicks en spanning Hersens van kind van 6: 95% van volwassene Dus zeker van een puber mag je wat verwachten Want hoe lang kan een mens over 5% doen? Hersenen groeien van achteren naar voren: bewegen kan al vrij snel, motoriek ook – kleine turnertjes in peking; gezichtsvermogen Dan het middelste deel dat functies integreert: cerebellum Voorste hersendelen, waar het controlecentrum zetelt: dat duurt nog even. En dat heeft consequenties!! Achterhoofdskwab Occipitale kwab: visuele informatie Wandbeenkwab parietale kwab: tastzin slaabkwab temporale kwab: taalfuncties, auditief, verbaal geheugen Frontaalkwab: mentale functies, zoals impuls controle, beoordelingsvermogen, probleemoplossing, planning, sociaal gedrag, taal en geheugen Hypothalamus: slaap, seksueel gedrag, honger, dorst, afgifte van hormonen Amygdala: emoties Hippocampus: feiten en informatie Cerebellum: integreert info en coordineert beweging Thalamus filter informatie en geeft door

Onderwijs en begeleiding Steunen met structuur – betekent niet: niet meer zelf plannen Aansluiten bij hun context – betrek emoties bij ratio Begrip voor ‘echte’ pijn Beloningsstructuur ipv strafstructuur Slapen en wakker zijn: vroeg is heel vroeg Toon de empathie die ze zelf niet altijd kunnen tonen Ze zijn aan het leren, en wat ze leren is belangrijk, alleen niet altijd wat jij op het rooster had staan Lange termijn is lastig te overzien: be prepared to fight

Onderwijs en begeleiding Neem het niet te persoonlijk Steunen met structuur – betekent niet: niet meer zelf plannen Aansluiten bij hun context – betrek emoties bij ratio Begrip voor ‘echte’ pijn Beloningsstructuur ipv strafstructuur Slapen en wakker zijn: vroeg is heel vroeg Toon de empathie die ze zelf niet altijd kunnen tonen Ze zijn aan het leren, en wat ze leren is belangrijk, alleen niet altijd wat jij op het rooster had staan Lange termijn is lastig te overzien: be prepared to fight Neem het niet te persoonlijk Neem het niet te persoonlijk Neem het niet te persoonlijk Neem het niet te persoonlijk Neem het niet te persoonlijk Neem het niet te persoonlijk

U bent een prefrontale cortex! Maar laat ze dat niet merken….

Selectie uit referenties Crone, E. 2009. Het puberende brein: Over de ontwikkeling van de hersenen in de unieke periode van de adolescentie. Amsterdam: Bert Bakker. Nelis, H & Y. van Sark. 2009. Puberbrein binnenstebuiten: wat beweegt jongeren van 10 tot 25 jaar? Utrecht: Kosmos Uitgevers Paap, M. 2004. Het kiezen van een MBO-opleiding. PvdA. 2008. Concept-voorstellen verbetering VMBO. Tbv. PvdA congres 24 november 2008. Smits, A. 2007. Checlist Studierendement. Leiden: Universiteit Leiden Traineepool 10. 2008. Weten wat je wilt. Amsterdam: Gemeente Amsterdam Van der Boom, E., R. van der Aa & G. de Bruin. 2009. Goed voorbeeld doet goed volgen. Rotterdam: Ecorys. Onderzoek uitgevoerd in opdracht van Ministerie van OC&W. Van Grinsven, V & E. Elphick. 2008. Aansluiting vmbo mbo: een gedeelde zorg. Utrecht: Adviesgroep MBO Van Reijendam, W. “Het studeert niet makkelijk met 30.000 euro schuld”. In: Mbo Magazine, december 2008. Elk, R. van, Steeg, M. van der & Webbink, D. (2009). The effect of early tracking on participation in higher education. Den Haag: Centraal Planbureau. Kemenade, J. van. (2008). Een voorwerp van aanhoudende zorglijkheid. Rede bij zijn afscheid als hoogleraar bij de Open Universiteit. Congresmap Lustrumcongres Ruud de Moor Centrum.

Aletta Smits Email: info@deloeftraining.nl Facebook: www.facebook.com/deloeftraining Twitter: @alettasmits Wilt u de presentatie? Mail even, en ik zend hem toe! Wilt u meer informatie? Bestel via www.1boek.nl: “Het puberbrein - de missende handleiding”

Aletta Smits - info@deloeftraining Aletta Smits - info@deloeftraining.nl De Loef Training en Advies: Lezingen & Presentatietrainingen & Gesprekstechnieken Workshops Activerende didactiek & E-learning Onderwijsontwikkeltrajecten Docentprofessionalisering en -coaching ] ]]]]]]]]]]]]]]]