Samenwerken aan een goede leesvaardigheid voor elk kind! Dr. Kees Vernooy Lector hogeschool Edith Stein Den Bosch 16 april 2012

Motto Goed leren lezen is een mensenrecht! (Lyon)

Elk kind een lezer (Slavin 14 november 2011)

Ruth Rendell in Het Stenen Oordeel. De kunst van lezen en schrijven is een van de hoekstenen van onze beschaving. Analfabeet zijn betekent mismaakt zijn.

Vernooy (2012) Er is maar één basisvaardigheid en dat is leesvaardigheid. Leesvaardigheid - is nodig voor vrijwel alle vakken - 85% van het schoolcurriculum doet een beroep op leesvaardigheid

Als lezen zo belangrijk is …. moeten alle partijen die met lezen te maken hebben op een afgestemde manier samenwerken om van elk kind een goede lezer te maken.

Wat kenmerkt een goed begrijpende lezer? Vlot en vloeiend lezen Goede woordenschat Gebruik van leesstrategieën

Hoe word je een goede lezer? De meeste kinderen: goede, evenwichtige leesinstructie; de leerkracht is de sleutel voor het leessucces van kinderen (Expert Panel on Early Reading, 2003). Veel lezen, waarbij volgens een meta-analyse van Guthrie en Humenick (2004) twee zaken van belang zijn: De aanwezigheid van veel boeken voor leerlingen; Zelf mogen kiezen wat je wilt lezen (Allington 2012).

Marilyn Jager Adams ‘Als we willen dat kinderen goed leren lezen, moeten we hen veel laten lezen. Als we willen dat kinderen veel lezen, moeten we hen goed leren lezen.’

Elk kind een lezer? Een kwart tot een derde van de leerlingen is in groep 8 zwak (Van den Broek 2010); Nederlandse kinderen zijn geen gemotiveerde lezers; bijna 50% van de kinderen leest thuis nooit (PISA 2009). Dit is een probleem zowel voor kinderen als voor de samenleving.

Wat zegt onderzoek? Maximaal 2 á 3 % zwakke lezers (Allington 2009); Kinderen die slecht starten met lezen blijven vrijwel altijd een zwakke lezer; Op veel scholen nemen na groep 6 de leesresultaten af (Hacquebord e.a. 2010): de leesvaardigheid van zwakke lezers neemt af als ze niet meer lezen (Willms en Murray, 2007). Het is een mythe/fundamentele fout om na groep 5 geen leesonderwijs meer te geven (Garbe e.a. 2009).

Wat zegt de wetenschap nog meer? Toename woordenschat hangt vooral van lezen af (Cunningham & Stanovich, 1998). De meeste woordenschat wordt door lezen verworven! Veel lezen doet er veel toe!

Laat kinderen veel lezen “Recent vonden we, dat de omvang van het lezen van leerlingen in de school één van de belangrijkste verschillen in ervaringen was in meer of minder effectieve klassen.” (Allington, 2003)

Wat moet er gebeuren? Leesonderwijs moet de 1e prioriteit van elke school zijn en scholen moeten daar voldoende tijd aan besteden; Scholen moeten leesonderwijs blijven geven en beter omgaan met verschillen tussen leerlingen; Stilleesbeleid: een must! Maar: bij het stillezen horen ook informatieve boeken; De motivatie voor lezen moet beter worden; We moeten leerlingen meer samen laten lezen (tutoring, PAL). Dat is motiverend (Woolley 2009; Egbertsen 2012); We moeten ouders en bibliotheek actief en expliciet bij de leesontwikkeling betrekken.

Wat is het meest belangrijk? Goede taal-/leesprofessionaliteit van de leerkracht; minstens 30% van de resultaten hangt van de leerkracht af. Leerkrachten die effectief kunnen omgaan met verschillen.

De effecten van goed lesgeven (Bevindingen van een meta-analyse) > 30% ~50% ~5-10% ~5-10% Hattie (2003, 2005)

Dr. Alan E. Farstrup (2008) De goed opgeleide en deskundige leerkracht is een voorwaarde voor leessucces van de leerlingen.

Maar … laat leerlingen ook samen lezen Leerlingen kunnen elkaar helpen. Peer-tutoring heeft een effectgrootte van 0.55! Heel veel onderzoek toont, dat tutoring met (jonge) kinderen heel effectief kan zijn (Berrill 2009, Egbertsen 2012). Tutors moeten getraind worden en vanuit goede inzichten en een goede structuur werken; bovendien moeten ze regelmatig feedback op hun werk krijgen.

En … betrek ouders bij het leesonderwijs Ouderlijke betrokkenheid bij het leren van kinderen heeft voor kinderen van alle leeftijden en culturen positieve effecten; Des te eerder de ouderlijke betrokkenheid begint, des te sterker het effect ervan is. Keith & Lichtman (1994, Smerekar e.a. (2001) en Cotton & Wikelund (2004).

Kijk wat er gebeurt als kinderen thuis lezen! Leesniveau Aantal minuten per dag thuis lezen 90th 50th 10th 37 min. 11 min. In één jaar lezen de beste lezers 2.25 miljoen meer woorden dan de zwakke lezers 1 min. Trelease from Anderson, et al, “Growth in Reading and How Children Spend Their Time Outside of School.” Reading Research Quarterly, Summer 1988.

Meta-analyse Sénéchal (2006) The Effect of Family Literacy Intervention On Children’s Acquisition of Reading Ouderlijke betrokkenheid heeft een positieve invloed op het leren lezen van het kind. De effectgrootte was .68 en dat is een redelijk groot effect. De drie vormen van ouderbetrokkenheid die Sénéchal vond, verschilden in effectiviteit: Ouders die specifieke leesvaardigheden aan hun kinderen onderwezen - een directe factor - waren twee keer zo effectief dan ouders die naar het lezen van hun kinderen luisterden en zes keer effectiever dan ouders die hun kinderen aanmoedigden door hun kind voor te lezen Indirecte factoren). Ouders ondersteunende feedback bieden, veranderde de effectiviteit van de aanpakken niet.

Vervolg Sénéchal 3. De ouderlijke betrokkenheid had een positieve invloed op kinderen in groep 1 – 5. De interventies waren zowel effectief voor kinderen met leesproblemen als voor zich normaal ontwikkelende lezers. De sociaal-economische achtergrond van de gezinnen beïnvloedde het positieve effect van de interventies niet.

OECD (november 2011) Onderzoek in 14 landen toont: Kinderen die veel tijdens het leren lezen lazen met hun ouders, profiteerden daar op 15 jarige leeftijd zelfs nog van. Deze kinderen hadden op 15 jarige leeftijd een leesvoorsprong van een half jaar. Het onderzoek liet verder zien, dat het niet om hoogopgeleide ouders ging.

Conclusie Ouders met welke achtergrond dan ook kunnen hun kinderen met het leren lezen helpen. De effectiviteit van die ouderlijke hulp hangt af van de soort ouder-kind activiteiten. Het is verder van belang dat scholen en bibliotheken rekening houden met die effectiviteitsverschillen.

Waar hebben ouders vooral ondersteuning bij nodig? De keuze van teksten/boeken De wijze van helpen

Partnerlezen: sterk! Zin voor zin lezen Partners geven na het lezen van een zin de beurt door De tweede lezer herleest eerst de door de eerste lezer gelezen zin en leest vervolgens de nieuwe zin. Deze aanpak versterkt de aandacht (taakgerichte leestijd) en het corrigeren van fouten

Samen beter lezen Eerste stap: Samen hardop lezen - voor er met het lezen begonnen wordt, bespreekt de ouder met het kind de tekst - kind en ouder lezen tegelijkertijd hardop de tekst, waarbij de ouder zich aan het leestempo van het kind aanpast; -als het kind een woord niet correct leest, leest de ouder het, het kind zegt het woord vervolgens, waarna er weer gezamenlijk verder wordt gelezen. Tweede stap: Alleen lezen - als de tekst gezamenlijk gelezen is, leest het kind, als het over voldoende zelfvertrouwen beschikt, deze vervolgens alleen; - aarzelt het kind bij het lezen van een woord of maakt het kind tijdens het alleen lezen een fout (leest een ander woord, spreekt het woord niet goed uit), dan wacht de ouder 4 seconden om het kind in de gelegenheid te stellen zichzelf te corrigeren; - het kind herleest het fout gelezen fout; - ouder en kind lezen de tekst weer samen hardop als het kind dat wenst. Volgens Topping is het van belang, dat 'paired reading' vijf keer per week plaatsvindt.

De ouder als model van een goede lezer Ik doe het voor Wij doen het samen Jij doet het

Een effectieve aanpak Nodig ouders met een kind wat leesmoeilijkheden heeft na schooltijd uit. Model hoe je als ouder het beste je kind kunt helpen. Laat ouders met hun kind aan de slag gaan. Nodig ze uit om over 5 weken terug te komen. Deze aanpak werkt.

Rol bibliotheken Goede boeken voor het stilleesbeleid Goede boeken om thuis te lezen Ouders leesondersteuningsmethodieken bijbrengen

Tot slot: Lezen stopt nooit! .