(c) Copyright D.A.R.E!! Development DARE!! Welkom P. Dijkstra DARE!! Consultancy 12 Maart 2008 Vijzelmolenlaan 7, 3447 GX Woerden

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Inhoud Soorten RFID Frequenties en vermogens (Stralings) risico’s RFID Mens Apparatuur Normen Mens Apparatuur

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Passive RFID Geen batterij Alleen straling bij read out units Active RFID Batterij gevoed “Continue” straling Semi-active RFID Batterij voor opslag data Alleen straling tijdens uitlezen Soorten RFID

(c) Copyright D.A.R.E!! Development frequency rangecommentallowed fieldstrength transmission power < 135 kHzlow frequency, inductive coupling72 dBµA/m max MHzEAS13.5 dBµA/m MHzmedium frequency (ISM), inductive coupling42 dBµA/m MHzmedium frequency, used for EAS (electronic article surveilance) only 9 dBµA/m MHzmedium frequency (13.56 MHz, ISM), inductive coupling, wide spread usage for contactless smartcards (ISO 14443, MIFARE, LEGIC,...), smartlabels (ISO 15693, Tag-It, I-Code,...) and item management (ISO ). 60(!) dBµA/m MHzmedium frequency (ISM), inductive coupling, special applications only 42 dBµA/m 433 MHzUHF (ISM), backscatter coupling, rarely used for RFID mW MHzUHF (RFID only), Listen before talk100 mW ERP Europe only MHzUHF (RFID only), Listen before talk2W ERP (=3.8W EIRP) Europe only MHzUHF (SRD), backscatter coupling, new frequency, systems under developement 500 mW ERP, Europe only MHzUHF (SRD), backscatter coupling, several systems4 W EIRP - spread spectrum, USA/Canada only GHzSHF (ISM), backscatter coupling, several systems,4 W - spread spectrum, USA/Canada only GHzSHF (RFID and AVI (automatic vehicle identification))0.5 W EIRP outdoor 4 W EIRP, indoor GHzSHF (ISM), backscatter coupling, rarely used for RFID4 W USA/Canada, 500 mW Europe RFID Transmitted power

(c) Copyright D.A.R.E!! Development RFID Frequenties

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Typically passive, read-only, or read-write transponders Requires a longer, more expensive copper antenna It is the least susceptible to performance degradations from metals and liquid LF has shorter read ranges and typically larger transponder sizes than the other frequencies. Low Frequency (LF) <135 kHz

(c) Copyright D.A.R.E!! Development High Frequency (HF) MHz Typically passive, read-only, read-write, or WORM (write once, read many) transponders Less expensive than inductive LF transponders Relatively short read ranges and slower data rates when compared to higher frequencies used with contactless smart cards Well suited for applications that do not require long reading range of multiple transponders; suitable for higher transponder-to-reader ratio applications Similar to LF transponders, good penetration through non- conductive materials and nonconductive liquids

(c) Copyright D.A.R.E!! Development UHF Frequency 868 to 915 MHz Active and passive, read-only, read-write, or WORM transponders Offers higher range capability, higher data transfer rates, and faster identification compared to lower frequencies in large volumes UHF transponders have the potential for being less expensive than LF and HF transponders Good penetration through non-conductive materials and non-conductive liquids Provides a good balance between range and performance, especially for multiple transponder reading

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Microwave 2.45 and 5.8 GHz Active and passive, read-only, read-write, or WORM transponders Similar characteristics to UHF transponders, but with faster read rates Cost is often twice as much or more than lower frequencies Good penetration through non-conductive materials but absorbed by water and water-based solutions Reflected by metals and other conductive surfaces Offers the most directional signal

(c) Copyright D.A.R.E!! Development (Stralings) risico’s RFID Risico voor mens (medische gevolgen) Risico voor apparatuur Onrust bij gebruikers (privacy) - Micro RFID

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Invloed straling op de mens Welke onderzoeken zijn er gedaan? Thermische effecten Niet thermische effecten Wat zijn de uitkomsten van deze onderzoeken? Wat zijn de ervaringen in het veld? Wat zijn “veilige” waarden?

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Invloed straling op de mens Thermische effecten Verhoging van lichaamstemperatuur

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Invloed straling op de mens Niet thermische effecten Effecten op celniveau Celmembraan en ionentransport Eiwitexpressie en enzymactiviteit DNA schade Carcinogenese Cel transformatie Tumor inductie Effecten op hersenen en zenuwstelsel Slaapstoornissen

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Belangrijke parameters Blootstellingduur - Hoe langer, hoe slechter (kansberekening) Veldsterkte - Effect van “windows” Modulatie frequentie - AM / puls modulatie - Maximale gevoeligheid rond 16 Hz

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Specific Absorption Rate SAR De SAR is de geabsorbeerde stralings- energie per massa-eenheid en per tijdseenheid

(c) Copyright D.A.R.E!! Development SAR voor een volwassene

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Limieten voor apparatuur Huishoudelijk en licht industrieel (CE) : 3 V/m Industrieel (CE) : 10 V/m Automotive (e markering) : 30 V/m Automotive (OEM) : 200 V/m

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Grenswaarden voor E-Veld 100 V/ m V/m V/m 1 Hz 10 Hz 100 Hz 1 kHz 10 kHz V/ m CENELEC Workplace Public area Laagfrequent velden

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Grenswaarden voor B-Veld 0.1 mT 1 mT 10 mT 1 Hz 10 Hz 100 Hz 1 kHz 10 kHz 100 mT 0.01 mT 1000 mT CENELEC Public area Workplace Laagfrequent velden

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Grenswaarden voor E-Veld Hoogfrequent velden 1 V/ m 10 V/m 100 V/m V/ m Workplace 10 kHz 100 kHz 1 MHz 10 MHz 100 MHz 1 GHz 10 GHz V/ m CENELEC Public area

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Normen RF-straling (mens) IEC (deel 1) 'Blootstelling van mensen aan radiofrequente velden van draagbare en op het lichaam gedragen draadloze communicatietoestellen - Ergonomische modellen, apparatuur en procedures'. Nationaal Antennebureau Uitspraken gezondheidsraad Aanbevelingen CENELEC

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Richtlijn medische hulpmiddelen Medische hulpmiddelen EMC richtlijn Overige apparatuur Normen RF-straling (apparatuur)

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Einde

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Effecten op celniveau Membraan: Externe elektrische velden kunnen potentiaal verschil veranderen. Voorbeeld bij spiercellen kan dit leiden tot stimulatie. DNA: Signalen worden door receptoren doorgegeven aan celkern (DNA) dit kan leiden remming of stimulatie van gen- vertaling. Enzymactiviteit: Verandering van celvermeerdering.

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Celmembraam en ionentransport Invloed op calciumstroom zichtbaar tussen 0,005 mW/kg ‒ >100W/kg. Boven 1 GHz geen effect. Dit geldt ook voor natrium en kalium, effect alleen afhankelijk van temperatuur. Effect op calcium al zichtbaar bij vermogens- dichtheid van 1 ‒ 2 mW/cm 2 en SAR van 0,15 mW/kg. Bij 6 W/kg op transport natrium. Effect op ionkanalen bij 1 ‒ 2 μW/cm 2 en 0,5 W/kg. Elektromagnetische straling brengt de ionen- concentratie in de cel uit balans, geen eenduidigheid over effect op verandering hersenpotentialen.

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Eiwit-expressie / enzymactiviteit Laagste vermogensdichtheid met effect op eiwitexpressie is 9 mW/cm 2. Dit is lager dan waar gebruikers van GSM aan blootgesteld worden.

(c) Copyright D.A.R.E!! Development DNA schade Fysisch gezien heeft RF-straling niet de energie-inhoud die nodig is om chemische verbindingen te verbreken. Wel effect in combinatie met andere stoffen waardoor DNA beschadigd waardoor kans op kanker. Laagste vermogensdichtheid waarbij DNA schade optreedt is 0,5 mW/cm 2, bij een blootstellingsduur van 15 min.

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Carcinogenese Op basis van een aantal studies wordt gesug- gereerd dat er mogelijk verband is tussen RF- straling en het vergroot risico op kanker. Omdat er vele manieren zijn waarop kanker kan ontstaan zijn deze studies niet helemaal representatief.

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Cel transformatie Diverse experimenten tonen toename van cel- vermeerdering na blootstelling RF-straling, dit is wel afhankelijk van blootstellings- condities. Laagste vermogensdichtheid voor celtrans- formatie van kankercellen in hersenen 59 μW/cm 2. Normale cellen na 2 uur blootstellen aan RF- straling met SAR van 5 W/kg, en na 5 dagen gepulste straling van 12,3 W/kg. Bij 4,4 W/kg en 24 uur blootstelling is RF- straling katalysator voor kankerverwekkende processen.

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Tumor inductie Er zijn te weinig relevante gegevens om te concluderen dat RF-straling negatief effect heeft op de gezondheid van dieren en dat RF- straling kankerverwekkend zou zijn. Aan de andere kant is het onmogelijk te bewijzen dat er geen gezondheidsrisico’s zijn aan bloot- stelling aan RF-straling.

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Effecten op hersenen/zenuwstelsel Bij gebruik GSM temperatuurtoename <0,2 o C. Er zijn effecten gevonden op de doorlaatbaar- heid van de bloed-hersenbarrière. De laagste waarde waarbij deze effecten optreden is lager dan die van de bloot- stellingslimiet die nu geldt. Wel moet opgemerkt worden dat diverse onderzoeken elkaar tegenspreken. Gebied waarin meeste effect optreedt is 16 Hz, voor GSM is dit 217 Hz waarbij ook effecten zijn gevonden. Ook in veldsterkte zijn gebieden met sterke effecten.

(c) Copyright D.A.R.E!! Development Slaapstoornissen Bij slapende mensen is verandering van hersengolven bij blootstelling aan RF-straling. Afname inslaaptijd. Toename duur slaap.