Een andere invalshoek: antropologie in de praktijk van de gezondheidszorg © Cor Hoffer cultureel antropoloog / socioloog Parnassia Bavo Groep e-mail: c.hoffer@parnassiabavogroep.nl

Inspiratie: promotieonderzoek Universiteit Leiden (1995 - 2000) naar islamitische genezers en hun cliënten in Nederland onderzoek voor de GGZ (2002 - heden) naar de manier waarop allochtone Nederlanders psychische problemen beleven ervaringen deskundigheidsbevordering

Onderwerpen: interculturalisatie/diversiteit in de gezondheidszorg relevantie antropologie voor de gezondheidszorg deskundigheidsbevordering conclusies

Interculturalisatie/diversiteit in de gezondheidszorg: visie zorginstellingen (integraal en/of categoraal) beleid (inzake inhoud en personeel) praktijk: diagnostiek, behandeling en communicatie opleidingen

Antropologen in de gezondheidszorg: beleidsmatig onderzoek deskundigheidsbevordering

Deskundigheidsbevordering: kennis inzicht

Betekenis cultuur voor de zorg: beleving van ziekte en problemen uiting geven aan ziekte en problemen omgang met ziekte en problemen hulpzoekgedrag

Mededeling Wij delen onze Marokkaanse broeders mee dat een ieder die een fqîh wil raadplegen, die is gespecialiseerd in de genezing van ziekten zoals (ten gevolge van) betovering, tqaf (meestal: impotentie als gevolg van magie), huiduitslag?, kinderziekten, de wens om te trouwen of zaken die betrekking hebben op werk en handel, contact kan opnemen met het volgende adres: ....................................... Bezoekuren van 9 uur 's morgens tot 6 uur 's avonds. (vertalingen T.A.P. Lammers)

Medische paradigma’s: reguliere geneeskunde complementaire geneeswijzen: sport, massages, kruiden en voedings- supplementen alternatieve geneeswijzen: homeopathie, healing/religieuze geneeswijzen

Verklaringsmodellen (VM’s): disease (visie arts / hulpverlener) illness (visie, belevingswereld cliënt)

Effectiviteit psychotherapeutische interventies (Goosens 2010): specifieke factoren 15 % non-specifieke factoren: - gemeenschappelijke elementen (vertrouwen, werkrelatie etc.) 30 % - placebo 15 % - externe factoren 40 % ------- totaal 100 %

Interculturele communicatie: begrippen cultuur: manier van leven levensbeschouwing: levensvisie religie: betrokkenheid op het transcendente

Leefwereld cliënten: individu / persoon sekse leeftijd opleiding sociaal-economische positie (sub)cultuur religie

Twee benaderingen concept cultuur: statische benadering dynamische benadering

Wij- en ik-culturen: wij-cultuur: groep bepaalt identiteit sociale controle eer schaamte ik-cultuur: individu bepaalt identiteit anonimiteit zelfontwikkeling schuld

‘Cultuur’ als concept in de zorg: ‘culturaliseren’: stereotypering verengen cultuur tot religie negeren subculturele verschillen negeren invloed veranderingen in land van herkomst benadrukken verschillen en negeren overeenkomsten

Diversiteit en dynamiek: Surinaamse Nederlanders: Afrosurinamers, Hindostanen (hindoes, moslims), Javanen etc. Turkse Nederlanders: soennieten, alevieten, Arabieren, Turken, Koerden Marokkaanse Nederlanders: Berbers, Arabieren

Twee kanten van dezelfde medaille: enerzijds is de mens produkt van zijn of haar cultuur anderzijds is de mens producent van zijn of haar cultuur

Wat te doen? kennis alleen volstaat niet: het gaat om inzicht in de dynamiek van de alledaagse leefwereld van cliënten

Deskundigheidsbevordering: trainingen (o.m. cultureel interview) lezingen intervisies casuïstiekbesprekingen

Cultural Formulation of Diagnosis (CFD): Aanvulling op DSM IV Doel: systematisch achterhalen van: leven patiënt (medische) geschiedenis patiënt (culturele) belevingswereld patiënt hulpzoekgedrag patiënt sociaal-culturele context

5 aspecten CFD: 1. culturele identiteit 2. verklaringsmodellen 3. sociaal-culturele situatie van de patiënt 4. culturele elementen in de relatie tussen patiënt en hulpverlener 5. culturele factoren in diagnostiek en behandeling

Cultureel interview: concrete uitwerking CFD aanvulling op gangbare intake vergt korte training en flexibele inzet

Ter illustratie: casus Marokkaans-Nederlandse vrouw 27 jaar psychische en fysieke problemen religieuze genezer: ‘la’kes’ huisarts fysiotherapeute: uitleg relatie lichaam en geest koran lezen: zelfbezinning

Conclusies: diversiteit: visie, beleid, praktijk en onderwijs antropologie: beleid, onderzoek en deskundigheidsbevordering deskundigheidsbevordering: kennis én inzicht