Sociaal Emotionele Ontwikkeling Op weg met autisme door de bril van prof dr Anton Došen

Anton Došen: psychiater hoogleraar Universiteit Nijmegen psychiatrische aspecten en gedragsproblemen bij personen met een handicap

Model Sociaal Emotionele ontwikkeling verschillende theorieën ( Erikson, Piaget, Bowlby,…) ‏ uitgaand van een normale ontwikkeling van een kind fasisch verloop

Ontwikkeling cognitieve ontwikkeling (IQ) motorische ontwikkeling sociaal emotionele ontwikkeling

Sociaal emotioneel functioneren Bepaald door het moment Afhankelijk is van het mentale niveau Niet vaststaand gegeven

zelfcontrole en zelfregulatie “zelf in evenwicht zijn” sociale betrokkenheid en sociaal bewustzijn “in evenwicht met relaties en omgeving” fase 1……fase 2……fase 3……fase 4……fase 5

FASE 1 Zichzelf staande houden in een overvloed van prikkels

FASE 1 Adaptatiefase Lichamelijke gewenning (fysiologische regulatie) ‏ Omgaan met prikkels (sensorische regulatie) ‏ Behouden van een innerlijk evenwicht ( arousal regulatie) ‏ Structuur plaats, tijd personen en activiteiten Constantheid in de omgeving

FASE 2 Proberen aanpassen aan alle personen die op je afkomen

FASE 2 Socialisatiefase Toegenomen sociale gerichtheid Objectpermanentie Hechting Scheidingsangst

FASE 3 Afzetten van ‘ik’ tegen over anderen

FASE 3 Eerste individuatiefase Vormen van eigen identiteit Meer controle over eigen lichaam Meer invloed op de omgeving (taal,…) ‏ Onderscheid tussen zichzelf en de anderen Alleen dingen doen mits nabije aanwezigheid Egocentrisch denken Beginnend normgedrag

FASE 4 Bewust worden dat je onderdeel bent van een groep anderen. het ontdekken van ‘wij’

FASE 4 Steeds meer afstand Beter zicht op tijd en ruimte Meer en meer initiatief Bewust keuzes maken Meer contact met leeftijdsgenoten ontstaan van ‘vrienden’

FASE 5 Ontdekken dat je zelf zaken kan gaan bepalen, gaan realiseren

FASE 5 Realiteitsbewustwordingsfase Zelfbewustzijn Zelfvertrouwen Introspectie Reflectie Zelfbeeld Creativiteit Geweten Begrip van sociale regels

Stress = terugval Fase 1: ontreddering Fase 2: vertrouwen in mensen verloren Fase 3:basis is aanwezig, maar nog een aantal houvasten nodig Fase 4:eerste stappen zet jezelf, maar nog wel steun achter de hand Fase 5:ik voel me goed in mijn vel, de wereld, mijn omgeving is een speeltuin

Gewone Ontwikkeling even ontwikkelingsprofiel bepaalde blokkages Autisme oneven ontwikkelingsprofiel disharmonisch sociaal emotioneel profiel

Casus 1 een jonge man, ongeveer 30 jaar gemiddeld IQ, autisme woont nog thuis schooltijd (speciaal onderwijs) verliep goed stage lukte helemaal niet is een tijd in psychiatrie geweest dagbesteding en thuisondersteuning bij De Hoeve

kenmerken sociaal-emotioneel 1 reguleren prikkels van buitenaf 1 innerlijke onrust reguleren 1 bezig met structuur in tijd en plaats 2 bezig met hechting, scheidingsangst 2 gebruikt transitioneel object 3 heeft een extern geweten nodig 3 oefenen met invloed op omgeving

‘Probleem’gedrag fase 1 problemen fysiologische regulatie problemen sensorische integatie zelfverwondend gedrag teruggetrokkenheid

‘Probleem’gedrag fase 2 protestgedrag onrust apathie agressiviteit snelle stemmingswisselingen zelf verwondend gedrag bij hoge frustratie

‘Probleem’gedrag fase 3 constant om aandacht vragen overdreven koppig chaotisch destructief agressief overbeweeglijk

optredende problemen 1 onrust, angst 1 woede uitbarstingen 1 extreme teruggetrokkenheid 2 contactgestoordheid 2 stemmingswisselingen 2 wanen 2 slecht onderscheid persoon – gedrag 3 erg passief maar ook ontremd, uitdagend

een aangepaste omgeving 1 voorspelbare en prikkelarme omgeving 1 nabijheid 1 rust, bijvoorbeeld door afgrenzing 2 prikkeldosering 2 individuele benadering 2 basale veiligheid bieden

aangepaste communicatie 1 rustig, betrokken, empatisch 1 duidelijk en concreet 1 opstellen als bondgenoot 1 na conflict alternatief bieden 2 beloftes nakomen 2 grenzen stellen i.p.v. regels 2 niet verantwoordelijk maken 3 positief bekrachtigen

Casus 2 een jonge man, ongeveer 30 jaar onder gemiddeld IQ, autisme woont in een voorziening is al vroeg zijn ouders kwijtgeraakt heeft een tijdje zelfstandig gewoond is toen in aanraking met justitie geweest dagbesteding en wonen bij De Hoeve

kenmerken sociaal-emotioneel 1 reguleren prikkels van buitenaf 1 innerlijke onrust reguleren 1 bezig met lichamelijk welbevinden 2 bezig met hechting, scheidingsangst 3 heeft een extern geweten nodig 3 begin ik-ontwikkeling: nee zeggen 4 identificeert zich, grote faalangst

optredende problemen 1 onrust, angst 1 woede uitbarstingen 2 contactgestoordheid 2 stemmingswisselingen 2 wanen 2 slecht onderscheid persoon – gedrag 3 ontremd, uitdagend

Een aangepaste omgeving 1 voorspelbare en prikkelarme omgeving 1 nabijheid 1 rust, bijvoorbeeld door afgrenzing 2 prikkeldosering 2 individuele benadering 2 basale veiligheid bieden

aangepaste communicatie 1 rustig, betrokken, empatisch 1 duidelijk en concreet 1 opstellen als bondgenoot 1 na conflict alternatief bieden 2 beloftes nakomen 2 grenzen stellen i.p.v. regels 2 niet verantwoordelijk maken 3 positief bekrachtigen

Casus 3 een jonge man, ongeveer 30 jaar onder gemiddeld IQ, autisme woont zelfstandig relatie met ouders liep in vroege jeugd fout woonde in veel verschillende voorzieningen beschermd-wonen bij De Hoeve bij De Hoeve

kenmerken sociaal-emotioneel 1 vraagt letterlijk om 24-uurs nabijheid 1 innerlijke onrust reguleren 2 bezig met hechting, scheidingsangst 3 heeft een extern geweten nodig 3 oefenen met invloed op omgeving 4 vriendschap

optredende problemen 1 onrust, angst 1 woede uitbarstingen 2 wanen 2 slecht onderscheid persoon – gedrag 2 contactgestoordheid 3 erg passief maar ook ontremd, uitdagend 5 crimineel gedrag, drugmisbruik

een aangepaste omgeving 1 voorspelbare en prikkelarme omgeving 1 nabijheid 1 rust, bijvoorbeeld door afgrenzing 2 prikkeldosering 2 individuele benadering 2 basale veiligheid bieden

aangepaste communicatie 1 rustig, betrokken, empatisch 1 duidelijk en concreet 1 opstellen als bondgenoot 1 na conflict alternatief bieden 2 beloftes nakomen 2 grenzen stellen i.p.v. regels 2 niet verantwoordelijk maken 3 positief bekrachtigen

Krachtlijnen: begeleiding op dit niveau maakt dat ontwikkeling kan doorstarten als je fase 1 ‘in orde’ krijgt is er mogelijkheid op ontwikkeling bij mensen met autisme steeds aandacht voor fase 1 kunnen en aankunnen sociaal emotionele ontwikkeling is een deel van wat nodig is opletten voor het vakjes denken