Ouders en seksuele opvoeding Workshop op de masterclass voor GGD’en 7 december 2009 Ineke Mouthaan Marianne Cense

Onderwerpen Wat is de rol van de GGD in het stimuleren van ouderbetrokkenheid bij RSV (ervaringen en good practices)? Belang van ouders in relationele en seksuele opvoeding Knelpunten / vragen van ouders Ondersteuningsbehoeften Ondersteuning en materialen Hoe kun je als GGD scholen nog meer stimuleren om ouders actief te betrekken?

Belang ouders in relationele en seksuele opvoeding Relationele en seksuele opvoeding is onderdeel van algemene opvoeding Relationele en seksuele opvoeding begint bij geboorte Ouders zijn meestal de primaire opvoeders Ouders kunnen over het algemeen makkelijker inspelen op ontwikkeling Ouders zijn (onbewust) rolmodel Belang van een ‘warm gezinsklimaat’ Ouders kunnen over het algemeen makkelijker inspelen op ontwikkeling: srv vraagt aansluiting bij de leeftijd van het kind. Ouders zijn over het algemeen het meest aanwezig. Rolmodel: geven bewust of onbewust door welke normen en waarden zij nastreven. (4) Relationele en seksuele opvoeding vraagt aansluiting bij de leeftijd van het kind; ouders zijn over het algemeen het meest aanwezig, zij Seksuele opvoeding is meer dan alleen maar seksuele voorlichting: het gaan om informatieoverdracht, maar ook om attitudevorming, waarden en normen en het aanleren van vaardigheden. (5) Ouders laten hun kinderen vaak expliciet of impliciet merken welke relationele en seksuele normen en waarden zijn nastreven, m.a.w. seksuele opvoeding is meer dan alleen maar seksuele voorlichting Warm gezinsklimaat is dat jongeren weten dat ze bij hun ouders terecht kunnen met vragen of problemen, dat ze zich gesteund voelen.

Warm gezinsklimaat Interesse tonen in je kind Weten waar je kind mee bezig is Je kind steunen Dit zijn belangrijke voorwaarden voor een gezonde relationele en seksuele ontwikkeling van kinderen Goede band wil zeggen: jongeren hebben het idee dat ze bij hun ouders terecht kunnen, voelen zich gesteund door ouders. Ouders bieden steun en warmte. Daarnaast hebben ouders ook voldoende kennis van het gaan en staan van hun kinderen (wel toegesneden op leeftijd). Interesse tonen: vragen aan kind stellen, bijvoorbeeld hoe gaat het met je? Maar ook meningsvragen, zoals Wat vind je hiervan? Luisteren naar je kind. Weten waar kind is en wat het doet; contact houden met school; zelf vragen aan kind wat het gaat doen (uit interesse, niet om controle te houden) Steunen: helpen met oplossingen zoeken voor problemen; knuffelen; kind serieus nemen; vertellen dat je kind lief vindt en bijzonder. Weten wat je kind doet: is een tussenweg tussen controle houden (ouders) en zelfstandig worden (kinderen). Kinderen worden vrijgelaten om dingen te doen waar ouders niet bij zijn, maar vertellen de ouders wat ze doen en met wie. Als kinderen ouder worden vertellen ze minder aan hun ouders. Zeker op het terrein van seks. Ouders staan er vaak ook niet open voor om dat te horen (‘mijn kind is daar nog niet aan toe’). De openheid tussen ouders en kinderen kan daardoor juist minder worden op het moment dat seks een rol gaat spelen.

Effect van warm gezinsklimaat Jongeren beginnen later met geslachtgemeenschap Als ze geslachtsgemeenschap hebben, beschermen ze zich beter tegen zwangerschap en soa Hebben een kleinere kans om ergens toe gedwongen te worden, of om anderen te dwingen tot seks Hebben positievere gevoelens rondom seksualiteit Hebben betere vaardigheden in seksuele interacties

Hoe zien ouders rol? Ouders zien seksuele en relationele opvoeding als een onderdeel van de opvoeding en daardoor als taak van de ouders, zowel van vader als moeder … maar in de praktijk is moeder meestal hoofdopvoeder Willen open communicatie met kinderen … maar dat lukt niet altijd, er zijn knelpunten

Knelpunten en vragen 1 Tekort aan kennis en vaardigheden Niet weten wat wanneer te bespreken; op welk moment begin je ermee Schaamte en fatsoenscode Taboe onderwerp Angst voor aanzetten tot seksueel actief gedrag Wat is normaal, wat niet? Wat wordt er op school verteld? Onderzoek onder Marokkaanse en Turkse moeders laat zien dat zij van huis uit zelf niet of nauwelijks zijn voorgelicht, en dat zij dat anders willen doen bij hun kinderen, maar dat ze daarvoor kennis en vaardigheden missen. Schaamte en fatsoen: seksualiteit is toch geen thema waar je met je kinderen over praat. Het is niet respectvol als kinderen met hun ouders praten over seksualiteit. Dat is taboe. Ik ben bang dat als ik mijn zoontje ga vertellen over seksualiteit, hij dan juist zin krijgt om het uit te proberen.

Knelpunten en vragen 2 Hoe ga ik om met vragen van mijn kinderen? Hoe kan ik zelf een gesprek beginnen? Concrete vragen, zoals wat kan ik doen als mijn zoon van 6 steeds maar vieze woorden zegt? Herkennen jullie hier iets van? Onderzoek onder Marokkaanse en Turkse moeders laat zien dat zij van huis uit zelf niet of nauwelijks zijn voorgelicht, en dat zij dat anders willen doen bij hun kinderen, maar dat ze daarvoor kennis en vaardigheden missen. Schaamte en fatsoen: seksualiteit is toch geen thema waar je met je kinderen over praat. Het is niet respectvol als kinderen met hun ouders praten over seksualiteit. Dat is taboe. Ik ben bang dat als ik mijn zoontje ga vertellen over seksualiteit, hij dan juist zin krijgt om het uit te proberen.

Ondersteuningsbehoeften Wat Informatie over seksuele ontwikkeling(sfasen) Wanneer kun je wat en hoe behandelen? Hoe kan ik ingaan op vragen? Culturele verschillen in seksualiteit en seksuele opvoeding Hoe Uitwisselen van ervaringen met andere ouders Beeldmateriaal Geschreven materiaal Internet Mondelinge informatieoverdracht Verschillen naar achtergrond en opleidingsniveau.

Ondersteuning Handleiding voor professionals om het thema te bespreken met ouders Draaiboek voor een ouderavond Brochures voor ouders en jongeren Websites Artikelen in tijdschriften voor ouders Ook ondersteuning van professionals in de vorm van workshop / training. Weekvandelentekriebels voor ouders van kinderen die in het basisonderwijs zitten. Zoenenenzovoort voor ouders van kinderen met een lichamelijke beperking of chronische ziekte.

Handleiding

Handleiding Besteedt aandacht aan kennis, attitudes en vaardigheden Bruibaar voor brede groep ouders (etniciteit, sekse, opleiding) Bouwstenenmodel Groepen en individueel contact Leeftijdsspecifiek Achtergrondinformatie (seksuele gezondheid van jongeren, culturele verschillen in opvoedingsstijlen) Ondersteunend beeldend materiaal (plaatjes en dvd) Informatie voor ouders (boeken, internetsites, adressen) In principe voor ouders met kinderen van 0 tot en met 18 jaar; universeel en specifieke aandacht voor cultuur en religie; bijzonder geschikt voor mensen uit lagere sociale milieus (veel praktische opdrachten; vaders en moeders Bouwstenenmodel: professional kan zelf een programma samenstellen (er zijn basisthema’s en extra thema’s)

Handleiding: thema’s Seksuele ontwikkelingsfasen Seksuele opvoeding (in cultureel perspectief) Communicatie met je kind over seksualiteit Puberteit, inclusief menstruatie, eerste zaadlozing, maagdenvlies, hygiëne Preventie van ongewenste zwangerschap, soa/aids en grensoverschrijdend gedrag Actuele thema’s, zoals internet, loverboys en tienerzwangerschap Communicatie met je kind: praten en luisteren, omgaan met vragen, zelf een gesprek beginnen, maar ook tonen van voorbeeldgedrag

Nadruk op kennis (K), attitude (A) vaardigheden (V) Onderdeel Inhoud Duur (in minuten) Nadruk op kennis (K), attitude (A) vaardigheden (V) Nadruk op 0-10 jaar Nadruk op 10 t/m 18 jaar Extra aandacht diversiteit (culturele/ses) Bijeenkomst 1 A Introductie 10 B Kennismaking 15 C Kinderen en seksualiteit Associaties van ouders bij thema seksualiteit en kinderen. A, K D Seksuele ontwikkelingsfasen van 0 tot en met 18 jaar. 25 K E Puberteit Met name thema’s als menstruatie, zaadlozing, maagdenvlies, hygiëne, lichamelijke groei en start seksuele carrière. 40 x F Afsluiting Bijeenkomst 2 G Terugblik bijeenkomst 1, introductie bijeenkomst 2 H Eigen seksuele opvoeding Eigen seksuele opvoeding destijds en mogelijke invloed hiervan op de seksuele opvoeding van hun kinderen nu. I Seksuele opvoeding van je kind Uitwisseling van ideeën over de rol die ouders spelen in de seksuele opvoeding van kinderen. Belang van warm gezinsklimaat, communicatie en de consequenties van niet praten. 50 J Omgaan met vragen van kinderen Ervaringen van ouders en tips. NB. Met name jonge kinderen stellen vragen; onderdeel bevat ook vragen van oudere kinderen V Bij aantal vragen

Nadruk op kennis (K), attitude (A) vaardigheden (V) Onderdeel Inhoud Duur (in minuten) Nadruk op kennis (K), attitude (A) vaardigheden (V) Nadruk op 0-10 jaar Nadruk op 10 t/m 18 jaar Extra aandacht diversiteit (culturele/ses) Bijeenkomst 3 L Terugblik bijeenkomst 2, introductie bijeenkomst 3 5 M Zelf in gesprek gaan met je kind Ervaringen van ouders en tips. NB. Met name oudere kinderen stellen minder vragen, dus vooral voor deze fase van belang. 10 K x N Wat vertel je wanneer? Moment waarop onderwerpen ter sprake kunnen worden gebracht. 15 O Preventie van ongewenste zwangerschap, soa en grensoverschrijdend gedrag Basiskennis. 25 P Seksuele opvoeding in de praktijk Al het geleerde uit voorgaande onderdelen komt hierin terug. Toepassen van kennis en vaardigheden. V Bij aantal situaties Q Ondersteuningsmogelijkheden Waar kunnen ouders terecht met vragen over seksualiteit en opvoeding? R Afsluiting en evaluatie 20 Extra onderdelen V1 Tienerzwangerschappen en jonge moeders (en vaders) 30 A, K V2 Internet en msn V3 Over de grens: van onschuldig spel tot seksueel misbruik en loverboys Om mee te geven Lijst met boeken, websites en adressen Overzicht van boeken, websites en adressen met informatie over seksualiteit en opvoeding.

Voorbeeldthema puberteit

Brochures voor ouders Niet alleen materialen maar ook nuttige/handige websites: www.seksuelevorming.nl Digitale zelftest: www.onderzoekjegrens.nl www.Youxme.nl www.seksuelaiteit.nl Etc.

Informatie op internet Voor professionals: www.rutgersnissogroep.nl www.weekvandelentekriebels.nl Voor ouders: www.seksualiteit.nl www.zoenenenzovoort.nl www.ouders.nl Voor en over jongeren: www.sense.info Informatie over opvoeding: www.groeigids.nl