Sociale & gezondheidspsychologie Mensen met psychische problemen Docent: drs. Caroline Heijmans
Programma korte inleiding op onderwerp uitwerking van de huiswerkopdrachten ingaan op theorie © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 2
Psychische problemen Alle vormen van hulpverlening - GGZ (geestelijke gezondheidszorg) Deze les: psychiatrie Psychische stoornis? Afwijkend gedrag - maar wanneer is gedrag afwijkend? --> waarden en normen/cultuur Situatie waarin gedrag vertoond wordt Stoornis: pijnlijk en belemmerend voor individu en anderen in omgeving Handboek: DSM IV-TR (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) 3 © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | info@ator-opleidingen.nl
Oorzaken van psychische problemen Psychosociale factoren - traumatische ervaringen - relationele factoren - opvoeding en gezinsfactoren - cultureel-maatschappelijke factoren Aanleg - erfelijkheid - persoonlijkheid, temperament Organisatorische factoren - lichamelijke factoren - biochemische en hormonale factoren © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 4
Behandeling medicijnen (antipsychotica, antidepressiva) gunstige omgeving therapie © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 5
Therapieën gesprekstherapie gedragstherapie cognitieve gedragstherapie etc. © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 6
DSM-VI Indeling volgens 5 assen As 1 - klinische stoornissen ( meestal de hoofddiagnose) As 2 - persoonlijkheidsstoornissen en zwakzinnigheid As 3 - somatische aandoeningen As 4 - psychosociale en omgevingsproblemen As 5 - Globaal Algeheel Functioneren (GAF) © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 7
Angst- en dwangstoornissen angst (bezorgdheid en nervositeit centraal) manier waarop de persoon met angst omgaat - vermijden (fobieën) - bezweren (dwanghandelingen) © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 8
Angststoornissen paniekstoornissen fobieën posttraumatische stressstoornis © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 9
Dwangstoornissen dwanggedachten (obsessie) dwanghandelingen (compulsie) © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 10
Oorzaken? biologische factoren omstandigheden tijdens opvoeding (angstreacties aangeleerd) denkstoornis © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 11
Behandeling (cognitieve) gedragstherapie dramatherapie individuele therapie groepstherapie exposure psychomotorische therapie beeldende therapie cognitieve educatieve therapie (CET) vaak ook medicijnen (antidepressiva) alternatieve vormen van therapie: - ontspanningstechnieken - meditatie - zelfhypnose © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 12
Psychoses gevoel kwijt voor werkelijkheid dingen horen of zien die er niet zijn vreemde gedachten normaal contact met anderen is moeilijk denken is meestal heel verward Voorbeelden: - schizofrenie - paranoïde psychose © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 13
Schizofrenie hallucinaties en wanen emotionele vervlakking afname behoefte aan sociaal contact afname interesses onsamenhangende spraak en gedachten chaotisch gedrag © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 14
Oorzaken & behandeling Aanleg grotendeels genetisch (risico voor schizofrenie) maar hoe de ontwikkeling verder verloopt, is afhankelijk van niet-genetische factoren Niet te genezen Behandeling voor korte termijn (medicijnen voor verminderen van psychotische verschijnselen) Behandeling voor de langere termijn: naast medicijnen ook cognitieve gedragstherapie (voorkomen van psychosen en opbouw van normaal leven) Richtlijnen opgenomen in Multidisciplinaire Richtlijn schizofrenie © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 15
Stemmingsstoornissen Richtlijnen opgenomen in Multidisciplinaire Richtlijn depressie depressiviteit - 10% mannen; 20% vrouwen - 750.000 patiënten - 740.000 patiënten slikten in 2004 antidepressiva - merendeel tijdens belangrijke levensovergangen - kans opnieuw depressief: 50%; na 2e depressie: 70% en na 3e: 90% - niet mogelijk om een oorzaak te geven (biologische oorzaken, bijv. biochemische verstoring in hersenen, bep. lichamelijke aandoeningen, bijv. schildklierafwijking en misbruik van middelen, zoals alcohol, drugs, medicijnenen; erfelijkheid en psychosociale factoren) © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 16
Behandeling Antidepressiva (bijv. Prozac) - bijwerkingen: stijve spieren, lichamelijke onrust, sufheid, gewichtstoename) + kalmerings- en/of slaapmiddelen Psychologische behandeling, bijv. cognitieve gedragstherapie Voor minder ernstige klachten: voorlichting, ondersteunende begeleiding of gespreksbehandeling en cursussen © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 17
Kenmerken depressie somberheid en hopeloosheid verminderde belangstelling voor alledaagse bezigheden geen plezier in dagelijkse bezigheden verandering van eetlust gewichtsverandering moeite met inslapen en doorslapen moeite met concentreren, geheugenproblemen, besluiteloosheid, traagheid in denken rusteloosheid, geïrriteerdheid negatief zelfbeeld, gevoelens van waardeloosheid, suïcidale gedachten vermoeidheid, vitaliteitsverlaging © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 19
Manisch-depressief manische depressiviteit - depressieve periodes afgewisseld met manische: - abnormaal uitgelaten stemming, euforie - verhoogd zelfgevoel, te positief zelfbeeld, zelf als middelpunt van de wereld - afgenomen slaapbehoefte - zeer spraakzaam - opdringerig, dominant in sociale contacten - toegenomen dadendrang (koopzucht, vrijpostige seksuele toenadering) manie = ziekelijke voorliefde voor iets © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 18
Verslavingsproblemen afhankelijkheid van een bepaalde stof (nicotine, cafeïne, alcohol, drugs) afhankelijkheid van een bepaalde handeling (gokken, stelen, hardlopen) © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 20
Somatofore stoornissen lichamelijke aandoeningen veroorzaakt of verergerd door psychische factoren bijvoorbeeld: - mutisme (plotseling niet meer kunnen spreken) - abasie (plotseling niet meer kunnen lopen) - maagzweer - exceem © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 21
Persoonlijkheidsstoornissen eigenaardigheden in de persoonlijkheid heel extreem of hinderlijk voor persoon zelf of anderen omgaan met anderen/kijk op de wereld/tonen van emoties voorbeelden: - borderline persoonlijkheid - narcistische persoonlijkheid - antisociale persoonlijkheid © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 22
Borderline persoonlijkheidsstoornis stemmingswisselingen impulsiviteit moeite met contacten laag zelfbeeld/weinig zelfvertrouwen zwart-witdenken verlatingsangst zelfbeschadigend gedrag: heftige gevoelens van leegte, gekwtstheid, boosheid, teleurstelling kunnen alleen weggenomen worden door lichamelijke pijn soms heel wanhopig: suïcidaal © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 23
Behandeling borderline niet te genezen wel bepaalde verschijnselen verminderen door gedragstherapie en psychotherapie behandeling lang en intensief soms mbv elektroshocks (kortetermijneffect) medicijnen aangevuld met andere behandelmethoden © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 24
Organische stoornissen cognitieve stoornissen als gevolg van organische factoren, bijv. dementie veroorzaakt door: - hersentrauma - hersentumor - degeneratieve ziekten zoals Alzheimer of Korsakov © drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | heijmans@ator-opleidingen.nl 25