H5 De Republiek in de Zilveren Eeuw Hoe handhaafde de Republiek zich tijdens de Zilveren Eeuw in de internationale politiek, hoe waren de politiek sociale verhoudingen binnen de Republiek en hoe ging de Republiek ten onder?

Ierse kwestie oranjemarsen

5.1 Mogendheid in verval; Politieke verhoudingen 1672 Willem III benoemd tot stadhouder huwelijk Willem II met Mary Stuart van Engeland, 1641 1650 Willem II overlijdt in 1677 getrouwd met Mary Stuart II

Afloop rampjaar (1672) 1674 Vrede met Engelsen 1678 vrede met Fransen→ Vrede van Nijmegen Stadhouder Willem III wil doorgaan maar met name Amsterdamse en Leidse regenten willen vrede

Tegenstelling stadhouder-regenten: Regenten:Wat is het beste voor de handel en de veiligheid van de Republiek? Stadhouder: Frankrijk wil Europa overheersen→ doorgaan met oorlog is noodzakelijk Vrede met Frankrijk Engeland is veel grotere bedreiging

Frankrijk: 1681-1684 Lodewijk XIV annexeert Straatsburg, Orange en Luxemburg 1685 Edict van Nantes ingetrokken; protestanten hebben geen godsdienstvrijheid meer 1687 nieuwe importheffingen tegen Nederlandse vis en textiel Zoekt bondgenootschap met Engelse koning James II

Ondertussen in Engeland… 1685 katholieke James II, vader van Mary Stuart II, wordt koning van Engeland na het overlijden van zijn broer Karel. Is voorstander van absolute monarchie James II had alleen maar dochters maar uit zijn tweede huwelijk werd in 1688 een zoon geboren Engelse protestanten willen af van katholieke koning en vragen Mary Stuart en haar echtgenoot stadhouder Willem III om hulp Willem III wordt koning van Engeland, 1688 Glorious Revolution, 1688

Willem III verslaat James II ook in Ierland Willem III nu koning van Engeland en Schotland Slag bij Boyne; Willem III verslaat James II ook in Ierland

Internationale verhoudingen; Frankrijk 1679 Vrede van Nijmegen maar Lodewijk XIV gaat door met gebiedsuitbreidingen; Straatsburg, Luxemburg, Orange Negenjarige oorlog 1688- 1697 tussen de Republiek en Frankrijk 1702- 1713 Spaanse successie oorlog Frankrijk wordt verslagen maar de Republiek heeft zich diep in de schulden gestoken en de handel heeft zwaar te lijden gehad onder de oorlog→ Republiek kiest vanaf nu voor neutraliteit

Tweede stadhouderloze tijdperk (1702- 1747) † koning- stadhouder Willem III Terugval Republiek als militaire macht, opkomst mogendheden Engeland, Frankrijk en Pruisen Militaire zwakte blijkt in 1747

1747 Oorlog tussen Frankrijk en Oostenrijk→ Frankrijk valt Zuidelijke Nederlanden aan maar ook Zeeuws Vlaanderen en Bergen op Zoom→ oproer in de Republiek tegen regenten Willem IV stadhouder in alle gewesten Sterft al in 1751 Zoon Willem V wordt stadhouder

5.2 Bestuurlijke onmacht Bestuurlijke onmacht door: Particularisme → krachtig economisch beleid niet mogelijk Hoge belastingen door vele oorlogen Regenten belang bij voortbestaan staatsschuld Lasten verdeling tussen gewesten ongelijk→Holland droeg nog steeds 58% bij ondanks economische achteruitgang

1748 Pachtersoproer Pachters waren particulieren die van de overheid het recht hadden gekocht om accijnzen en andere belastingen te innen. Het geld dat ze overhielden mochten ze houden

stadhouder Willem IV (1747- 1751) Gewapende burgerwachten, Doelisten, roepen Willem IV op om zelfverrijking en corrupte regenten aan te pakken. Willen meer invloed voor gewone burgers op het bestuur Willem IV verandert weinig. Hij schaft wel de belastingpacht af en verwijdert een aantal regenten maar voor de rest blijft alles bij het oude stadhouder Willem IV (1747- 1751)

Stadhouder Willem V (1766-1795) † 1751 stadhouder Willem IV Tegenstellingen binnen Republiek groeien. Niet alleen meer kritiek op regenten ook op stadhouder Stadhouder Willem V (1766-1795)

Verlichting

De Verlichting is stroming die in de 18e eeuw ontstaat. Verlichte denkers vinden het gebruik van de rede, het verstand, belangrijk. Zij willen: Inspraak van de burgers Godsdienstvrijheid Vrijheid van meningsuiting Vrijheid van drukpers

De Verlichting in de Republiek; Patriotten en prinsgezinden In de Republiek komen twee groepen tegenover elkaar te staan: Prinsgezinden; aanhangers van Patriotten;willen stadhouder Willem V idealen Verlichting in praktijk brengen

Belangrijke gebeurtenissen voor patriotten: 1770 opstand Amerikaanse koloniën 1780-1784 Vierde Engelse Oorlog

1787 Patriotse vrijkorpsen grijpen in een aantal steden de macht → Stadhouder Willem V vlucht naar Nijmegen

Wilhelmina, vrouw van Willem V, wordt aangehouden door Patriotten

Restauratie

Einde Republiek Koning van Pruisen herstelt orde in Republiek→ Willem V keert terug als stadhouder maar verandert niets 1795 Fransen veroveren Republiek→ oprichting Bataafse Republiek→ einde particularisme, Republiek wordt eenheidsstaat met een parlement en een grondwet

Franse Tijd 1810-1813 1806-1810 inlijving bij Frankrijk Koninkrijk Holland

Gevolgen Franse bezetting Einde VOC Kolonies bezet door Engeland Voortdurende oorlog met Engeland en invoering Contintaal stelsel noodlottig voor handel Nijverheid stort in De-urbanisatie Verpaupering Einde financiële dienstverlening Na Franse bezetting is Nederland een verarmd land, krijgen wel koloniaal bezit terug

Gegoede klasse; adel en regenten 5.3 Rijkaards en paupers Gegoede klasse; adel en regenten Steeds minder adel→ in financiële problemen door landbouwcrisis Stedelijke regenten→ oligarchie (=regering door kleine groep), inkomsten uit hoge posities bij overheid en leger (emolumenten) en beleggingen. Vooral bezig met beheer en bestuur. Verdelen onderling beschikbare ambten→ contracten van correspondentie Klein groepje rijke regenten die steeds rijker worden. Het verschil tussen arm en rijk neemt toe

Kleine burgerij Handwerkslieden, winkeliers bleven belangrijk voor stedelijke economie maar last van oplopende accijnzen en afnemende bevolking

Volksklasse Geschoolde arbeiders eerste helft 18e eeuw goede tijd door dalende prijzen, daarna neemt koopkracht af Laaggeschoolden konden steeds moeilijker aan werk komen→ verpaupering→ afhankelijk van armenzorg

Kritiek op armenzorg Patriotten: armenzorg werkt luiheid in de hand→ onderwijs is oplossing en verplichte te werkstelling

Positie vrouwen Positie vrouwen in 18e eeuw achteruit door: Overschot vrouwen Duitse meisjes die vaak analfabeet zijn Steeds meer nadruk op rol als moeder en verzorgster Verleden van Nederland (1700-1815)