Wouter Vanderplasschen Vakgroep Orthopedagogiek Universiteit Gent Onderzoek naar de stand van zaken van de drugproblematiek in België en de Europese Unie Wouter Vanderplasschen Vakgroep Orthopedagogiek Universiteit Gent

Overzicht Inschatting van de problematiek Prevalentie druggebruik en problematisch gebruik Mortaliteit en morbiditeit Politionele en justitiële benadering Terugdringen van vraag en aanbod Vraag naar behandeling + kenmerken van personen in behandeling

Inschatting van de problematiek Moeilijk bereikbare groep betrokkenheid bij deviante activiteiten sociaal stigma Druggebruik zeer gevoelig aan bepaalde trends Verschillende soorten onderzoek bevolkingsonderzoek officiële statistieken registratie-onderzoek etnografisch onderzoek

Inschatting van de problematiek (2) Onderzoeksmethodes capture-recapture methode nominatie methode snowball sampling-methode statistische extrapolatie

Sleutelindicatoren EMCDDA prevalentie van en patronen in gebruik bij algemene bevolking prevalentie van en patronen in problematisch gebruik besmettelijke ziekten als gevolg van druggebruik (HIV, HCV, HBV) sterfte als gevolg van druggebruik en sterfte onder gebruikers vraag naar behandeling

Druggebruik in de EU Life-time prevalentie Cannabis: 10 tot 25% amfetamine: 1 tot 4% ecstacy: 0.5% tot 4% cocaïne: 0.5% tot 3% heroïne: minder dan 1% bepaalde bevolkingsgroepen: jongvolwassenen, mannen en in steden recent gebruik: 1 tot 9% ervaringsgraad toegenomen

Situatie in België (prevalentie) 6.4% ooit gebruikt (5.8% cannabis) 2-6% vd 18-65 jarigen ooit gebruikt, 2% afgelopen jaar (10-20% in Wallonië); 21% ooit gebruikt in Wallonië ervaring met druggebruik onder scholieren: van 4% tot 44% (VAD-studie) stijging vh druggebruik aantal iv-druggebruikers in België: 20 000 of 3.6/1000 15-54 jarigen

Prevalentie in België Bij 15-16 jarigen: 22% ooit; 20% laatste jaar en 12% laatste maand Bij 17-18 jarigen: 40% ooit; 30% laatste jaar; 20% laatste maand meer jongens dan meisjes cannabis; amfetamines + hypnotica; XTC stabilisatie van gebruik tijdens afgelopen jaren

Problematisch druggebruik Langdurig/regelmatig of intraveneus gebruik van opiaten, cocaïne of amfetamine Prevalentie hoogst in Italië, Luxemburg, Portugal en VK (5-8/1000) Laag in België, Nederland en Duistland (2-3/1000) Vooral opiaten, behalve in Zweden en Finland Invloed van het beleid beperkt: repressie vs. tolerantie

Kenmerken personen in behandeling 75% mannen; 25% vrouwen gemiddelde leeftijd: 27 jaar; (24 vs. 30) leeftijd bij eerste gebruik: tussen 15 en 19 frequentie van gebruik: dagelijks (heroïne/cocaïne) 47% eerste contact; self-referral stabiele leefsituatie: 70% en 10% bij ouders (49% en 17%); partner (22% en 40%) polydruggebruik meest in Antwerpen, Luik en Brussel

Problematisch druggebruik Spuitgedrag: 32 tot 42% van de heroïnegebruikers; coke 13 tot 28% Momenteel: 27%; 40% van de heroïnegebruikers Methadon: 29-30 jaar; 50% ooit geïnjecteerd; 31% actueel Rapid Opiate Detoxification under General Anesthesia (Roda): opiate receptor blokkade met naltrexone (antagonist) Early Warning System: snelle signalering van nieuwe synthetische drugs via wetenschappelijk onderzoek (laboratoria), sociale, medische en culturele info (milieu of hulpverlening), spoedopnames

Gezondheidsgevolgen Vraag naar behandeling: vooral opiaten (50%), meer en meer cannabis en cocaïne afname van intraveneus gebruik: beschikbaarheid van rookbare/injecteerbare heroïne prijs van de heroïne zuiverheid van heroïne tussen 20 en 30 jaar, vooral mannen (vrouwen jonger + meer in Scandinavië) Besmettelijke ziekten: HIV (1 tot 32%); HCV hoog (40 tot 70%)

Mortaliteit Overdoses, ongevallen, suïcide, aids, ... in de EU: 7000 à 8000 (vooral opiaten, ev. In combinatie met alcohol en benzo’s) niet altijd opgemerkt stabilisatie van overdoses: stabilisatie aantal problematische gebruikers afname risicohandelingen behandeling + medische hulpverlening verbeterd druggebruikers: zeer grote gezondheids-problemen + hoog sterftecijfer

Besmettelijke ziekten HIV: gestabiliseerd; vooral epidemisch in jaren ‘80: verzadigingseffect of gedragsverandering? Meer onder vrouwen: hoger risicogedrag Aids: vooral in Z-Europa (Spanje, Italië, Portugal en Frankrijk) Hepatitis C: 40 tot 90%: leverbeschadiging + sterfte Hepatitis B: 20 tot 60%: idem Tbc en andere soa’s

Risicogedrag Delen van injectiespuiten (20 - 65%) en andere materiaal: watten, water en sponzen vrees voor Aids beperkt; uitbreiding substitutiebehandeling + afname intraveneus gebruik weinig overdracht via seksueel contact; wel van moeder op kind maatregelen: steriele naalden, condooms, HIV-voorlichting en tests, gebruikersruimten en gecontroleerde heroïneverstrekking

Politie en justitiestatistieken Cannabis voornaamste reden voor aanhouding inzake drugs Verwervingscriminaliteit, expressieve criminaliteit en consensuele delicten 90% gedetineerden ooit drugs gebruikt (50% iv-gebruikers, zeer veel delen van naalden; 25% start druggebruik) Heroïne: Afghanistan, Pakistan, Myanmar, Laos, Thailand (Turkije, Rusland, Nederland)

Cocaïne: Latijns-Amerika (Brazilië, Colombia en Venezuela) via Spanje en Nederland Synthetische drugs: productie in Nederland, België en VK + Oost-Europa Cannabis: via Nederland en Spanje vanuit Marokko (hasj); weed (Afghanistan, Libanon, Pakistan)

Kostprijs van een aantal drugs Cannabis: 4 à 5 Euro/gram Heroïne: 25 à 30 Euro/gram Cocaïne: 60 Euro/gram XTC: 8 Euro/tablet amfetamine: 5 Euro/tablet

Doestellingen maatregelen tegen druggebruik Prevalentie druggebruik onder -18-jarigen terugdringen schade aan gezondheid + sterfte terugdringen toename van succesvolle behandeling beschikbaarheid illegale middelen doen afnemen druggerelateerde misdrijven verminderen witwaspraktijken en illegale handel terugdringen

Terugdringen vd vraag Preventie: op school + in naaste omgeving behandeling: zonder gebruik van drugs: positieve relatie tussen duur en succes van behandeling meer en meer case management substitutietherapie (ook naltrexone, heroïne) Schadebeperkende maatregelen straathoekwerk laagdrempelige hulpverlening (gebruikersruimten) early warning system (gezondheidsmaatregelen) Repressie (criminaliteitsbestrijding) preventie (in gevangenis) + rehabilitatie (onderwijs, huisvesting, werk, training)

Terugdringen aanbod Opsporingsonderzoek: samenwerking tussen justitie en politie binnen EU opsporen van netwerken: productie, trafiek, detailhandel, witwaspraktijken

Vraag naar behandeling voor drugproblemen info over behandelende voorziening beeld van het problematisch druggebruik (aantal cliënten in behandeling, trends in gebruik of wijze van gebruik) enkel over personen in hulpverlening geen rekening gehouden met dubbeltellingen

TDI-protocol Administratieve info: stad, code van cliënt en voorziening Behandeling: datum, soort contact, ooit in behandeling geweest, momenteel in behandeling Socio-demografische gegevens: geslacht, leeftijd, leefsituatie, verblijfplaats, nationaliteit, arbeidssituatie, schoolopleiding Problematisch druggebruik: belangrijkste product (wijze, frequentie, begin leeftijd, duur), tweede en derde product, eerste gebruik ooit) Risicogedrag: spuitgedrag, vroeger spuitgedrag, HIV Afloop van behandeling: type behandeling dat werd gestart

Personen in behandeling in Europese steden Leeftijd: 30 jaar >50% op eigen initiatief of omgeving heroïne als hoofdproduct; chinezen + injecteren stijgt in Oost-Europa (+delen) conclusies: verhoogde incidentie veel gebruikers niet gekend bij de hulpverlening sluit het aanbod aan bij noden vrouwelijke gebruikers spuitenruil nodig gebrek aan kennis over gevaren spuiten + delen

Personen in behandeling in Oost-Vlaanderen 25% vrouwen (ondervertegenwoordigd bij 20-34 jarigen) aanmelding -> afspraak (81%) -> op afspraak (69.5%) -> begeleiding (62.3%) dubbeltellingen: 48 (4%) draaideurcliënten; verantwoordelijk voor 14% van alle intakes

Profiel 50% tussen 20 en 29 jaar oud; 25% jonger dan 20 72% nooit eerder in behandeling geweest 79% mannen verblijfplaats: Gent (35%), Antwerpen, Brugge, Oostende, Menen vooral afhankelijk van opiaten (48%); cannabis (25%), amfetamines en cocaïne 23%) eigen initiatief (28%); omgeving (13%); justitie (11%); drughulpverlening (18%)

Conclusies onderzoek Grote instroom in vergelijking met andere steden grote uitval tussen aanmelding + begeleiding verschillen in uitval tussen groepen beperkt aantal directe doorverwijzingen grote tijdsinvestering 1/5 vrouwen ongeveer de helft jonger dan 25 jaar 70% is nieuw in de betreffende voorziening 40% vd afspraken op eigen initiatief

Conclusies onderzoek (2) 75% geregistreerd in 5 centra 1/3 verblijfplaats buiten de provincie 41% ooit gespoten 3/4 vd intakes betreft clienten die meer dan 1 keer op intakegesprek zijn geweest aantal draaideurcliënten <5%