Ethiek Waarden & normen kritisch bekeken Welkom!

‘Een antwoord is altijd een stukje van de weg die achter je ligt ‘Een antwoord is altijd een stukje van de weg die achter je ligt. Alleen een vraag kan je verder brengen.’ Jostein Gaarder Annemarie Soeteman info@studiosocrates.nl

College 1: Ethiek en moraal 1 Wat is ethiek? 2 Wat is normatieve ethiek? 3 Wat zijn fundamenten voor de moraal? 4 evt. een snelle geschiedenis

Ethiek (Grieks) Ethos: zedelijke handeling Goed Slecht

Ethiek (Grieks) Ethos: zedelijke handeling Iets doen Met de handen optreden Verrichten Intentioneel gedrag

Ethiek (Grieks) Ethos: zedelijke handeling Fatsoenlijk Met goede manieren Zoals het hoort

Zoals het hoort, zoals het moet?! Ethos: gewoonte

De heersende opvattingen, gewoonten en gebruiken  Moraal Handelingen die binnen een maatschappelijke context als correct en wenselijk worden gezien De heersende opvattingen, gewoonten en gebruiken

? ? Moraal Ethiek: wetenschap die de moraal onderzoekt Meta-ethiek: Wat is de inhoud en betekenis van normatief taalgebruik? ? Normatieve ethiek: Wat is een goede moraal? ? Moraal Descriptieve ethiek: Wat is de feitelijke moraal? Toegepaste ethiek: Wat zou de moraal moeten zijn bij deze specifieke kwestie?

Bedoelen we niet gewoon: plezierig? Meta-ethiek Wat is goed? Bedoelen we niet gewoon: plezierig? College 9: G.E. Moore  (1873 - 1958)

Normatieve ethiek Wat is een goede moraal?

Wat is goed handelen? Mag je de Holocaust ontkennen? Mag je iemand die wil sterven helpen sterven? Moeten we ingrijpen in Syrië of Mali? Wat is goed handelen? Mag je vrouwen weigeren in een politieke partij? Moet je aardig blijven tegen misdadigers? Mag je slimme mensen kweken? Mag je vals spelen als iedereen dat doet? Mag je veel geld verdienen ten koste van anderen?

Het mag niet regenen!

Ethiek vooronderstelt keuzevrijheid! Het mag niet regenen!

Ethiek vooronderstelt keuzevrijheid! Zijn wij vrij?

Ethiek vooronderstelt keuzevrijheid! Zijn wij vrij? Wat is dat: vrij zijn?

Vrije wil: het vermogen van rationeel handelende personen om controle uit te oefenen over hun daden en beslissingen ‘IK’ ben een machine ‘IK’ ben niet mijn brein

Keuzevrijheid Mogelijkheid om eigen keuzes te maken Eigen = eventueel als een soort rekenmachine Input: IJsje is lekker Wortel is gezonder Output: Wortel Input beïnvloedt output

Keuzevrijheid Mogelijkheid om eigen keuzes te maken Eigen = eventueel als een soort rekenmachine Input: IJsje is lekker Wortel is gezonder Gezond is belangrijk Output: Wortel Maar ‘ik’ waardeer de keuzes

Morele verantwoordelijkheid Het vermogen en de bereidheid om (daadwerkelijk) antwoord te geven, c.q.: rekenschap af te leggen ten aanzien van het eigen doen en laten.  Ik ben een machine. Als machine kan en wil ik rekenschap afleggen t.a.v. mijn eigen doen en laten

Ik moet nu gaan! Want ik wil mijn vergadering niet missen. Ik moet!

Ethisch moeten = dwingend, onvoorwaardelijk Is ‘willen’ hetzelfde als ‘moeten’? Ik moet nu gaan! Want ik wil mijn vergadering niet missen. Ik wil!

Je mag een zwerver niet doodschieten!

Een moraal moet je kunnen onderbouwen http://youtu.be/zM0xcyL1pqs?t=19m20s Je mag een zwerver niet doodschieten! Maar waarom eigenlijk niet?

Wat zijn fundamenten voor de moraal?

Normen: (Latijns) norma  Winkelhaak, richtsnoer, maatstaf of regel  Intrinsieke waarden:  Idealen waarop de concrete normen zijn gebaseerd. Normen en regels zijn instrumenteel aan waarden.

Narratieve ethiek Wat is het meest waardevol?   College 7: Martha Nussbaum

Fundering van de moraal Niets Natuur Doel God Gevolg Plicht

Relatief Mag je liegen?

Relatief Mag je liegen? En om iemand te beschermen?

Subjectief

Nihilisme Moraal is subjectief en relatief “De mens is de maat van alle dingen” Protagoras (490 v.Chr. - 420 v.Chr) Moraal is subjectief en relatief

Het ontstaan van de ethiek Socratisch intellectualisme: juiste kennis is juist handelen. Socrates  (469 v.Chr. – 399 v.Chr.)  De dood van Socrates (1787), Jacques-Louis David

Maar als we juiste kennis hebben; Wat motiveert ons dan om het goede te doen? College 2: Susan Wolf

Deugdenleer Aristoteles (384 v.Chr. – 322 v.Chr.) Handel om jezelf te vervolmaken. Deugdzaam. Gulden middenweg.

Wat natuurlijk is is goed Stoïcijnen (vanaf 300 voor Christus) De wereld is een geheel die geleid wordt door een logos. Vanuit dit objectieve standpunt is de wereld goed. Deugden helpen je dit in te zien. De hoogste deugd is onverstoorbaarheid: De dingen die je niet kunt veranderen moet je accepteren. Wat je kan veranderen zijn gevoelens en gedachten. .

Dieren kennen ook normen! Is goedheid natuurlijk? College 8: Frans de Waal

Middeleeuwen God is het zuivere goede Zondigen is van God afkeren. Kardinale deugden Rechtvaardigheid Verstandigheid Dapperheid Zelfbeheersing Intentie van de dader Alleen God weet wat goed is!

Maar het idee van deugdzaamheid is in elke cultuur anders. Wat betekent dat voor de moderne deugdenleer? College 3: Alasdair MacIntyre

Terugkeer van het nihilisme? Twijfel aan de fundering van de Godsmoraal Ethiek als product van menselijke verlangens en ongenoegens. Het sociaal contract. Hobbes (1588 – 1679)

Onze waarden zijn niet absoluut. Maar ze zijn er wel! Modern Relativisme Onze waarden zijn niet absoluut. Maar ze zijn er wel! Wat verbind ons hier en nu? College 6: Richard Rorty

Plichtethiek Handel zoals je zou kunnen willen dat iedereen zou handelen. Behandel een ander nooit slechts als middel. Immanuel Kant (1724 – 1804)

Waarom voelen wij ons verplicht? Wat zegt dat over de plichtethiek? College 5: Christine Korsgaard

Gevolgethiek Handel met als doel: het maximaliseren van het totale geluk. Bentham en Mill Rond 1800.

Het utilisme is juist! Maar wat betekent dat in de complexiteit van de moderne werkelijkheid? College 4: Peter Singer

Ethiek Waarden & normen kritisch bekeken Tot ziens!