Wat na Start to Run? Infosessie jogbegeleiders 20 januari 2007 – Oostkamp Ine Plovie-Vlaamse Atletiekliga

1.Start to Runner vs Jogger

Start to Runner vs Jogger (1) Zelfde doelstelling – van 0 naar 5km (Meestal) laag beginniveau Duidelijke en snelle vorderingen zelfde schema Jogger: Verschillende doelstellingen (10km, halve marathon,...) Verschillende beginconditie Verschil in aanleg Verschillende tijdsinvestering Grote diversiteit in schema’s

Start to Runner vs Jogger (2) Begeleiding is complexer Begeleiding meer « individueel » en volgens doelstelling Laat het opstellen van een evenwichtig schema over aan een ervaren trainer Trainer (en atleet) moet weten waarom hij bepaalde dingen doet Neem geen schema’s klakkeloos over

Doelstelling van de bijscholingssessie Inzicht krijgen in de basisprincipes van de trainingsleer Een trainingsschema leren begrijpen en kunnen aanpassen aan de groep

I. Enkele basisbegrippen 2.Trainingsleer I. Enkele basisbegrippen

A.Inspanning Joggen = fysieke inspanning Hiervoor heb je energie nodig Energie wordt geproduceerd door verbranding (met of zonder zuurstof) van bepaalde stoffen die opgenomen worden uit de voeding en opgeslagen in het lichaam Koolhydraten Vetten Eiwitten

B.Energie Energiesystemen Anaëroob alactisch systeem: Inspanningen van max 6 sec Onmiddellijke energie – hoge intensiteit Zonder zuurstof en zonder melkzuur Anaëroob lactisch systeem: Inspanningen < 1min Melkzuurvorming Hoge intensiteit Aëroob systeem: Inspanning > 1 min Lagere intensiteit Energielevering via zuurstof

C.Inspanningseffecten (1) Inspanningen prikkelen het lichaam  Met training kan men het lichaam doelbewust veranderen. SUPERCOMPENSATIE Juiste afwisseling tussen inspanning en rust Op het moment dat we het lichaam op een juiste manier belasten (trainen), worden de energievoorraden aangesproken en wordt hierdoor het fysiologisch evenwicht verstoord. Tijdens het herstel zal het lichaam de voorraden weer aanvullen en met name de glycogeenvoorraden in de spieren en de lever zullen extra aangevuld worden om beter bestand te zijn tegen een volgende belasting. Men noemt dit verschijnsel ook wel supercompensatie of overcompensatie.

C.Inspanningseffecten (2) Na Inspanning  Rust Herstel + energiereserves worden aangelegd voor de volgende inspanning (overcompensatie) Blijvende rust  Effecten verdwijnen Inspanning herhalen  Trainingseffect Het lichaam past zich aan aan inspanningen

C.Inspanningseffecten (3) Juiste timing van de inspanning is zeer belangrijk 1x per week heeft weinig effect  minimaal 2-3 keer per week

D.Belasting en belastbaarheid (1) Belasting en belastbaarheid moeten in evenwicht zijn. Hoge belasting – lage belastbaarheid Overtraining Lage belasting – hoge belastbaarheid Gering trainingseffect Optimale belasting houdt rekening met de belastbaarheid van de atleet.

D.Belasting en belastbaarheid (2) Componenten van belasting: Intensiteit: (km/u, HF) Duur van de inspanning: 1x30min, 6x5’ Omvang: totale afstand van de training Belastingsdichtheid: de verhouding tussen de belasting en het herstel (6x5’, 2’R) Belastingsfrequentie: aantal trainingen per week

D.Belasting en Belastbaarheid (3) Fysieke belastbaarheid Aanleg Blessuregevoeligheid Snelheid waarmee men reageert op trainingsprikkels Trainingservaring Mentale belastbaarheid Motivatie, doorzettingsvermogen Persoonlijke situatie (werk, gezin, stress) Kan variëren naargelang de omstandigheden (ziekte, vermoeidheid, zware trainingen,...)

E.Periodisering Periodisering = de manier waarop je je jaar plant Trainingsomvang stijgt – intensiteit daalt Intensiteit stijgt – trainingsomvang daalt Belangrijk bij voorbereiding op een bepaalde wedstrijd

E.Periodisering (2) Microcyclus Mesocyclus Macrocyclus Algemene voorbereidingsperiode Specifieke voorbereidingsperiode Precompetitie Competitieperiode

II.Effecten van training 2. Trainingsleer II.Effecten van training

Trainingseffecten (1) In rusttoestand: Groter hart (hartkamer volume)  Meer bloed wordt rondgepompt per hartslag Meer bloed en hoger hemoglobinegehalte  Meer zuurstoftransport Skeletspieren worden groter (= hypertrofie) Aanmaak van meer bloedvaten om de spier van zuurstof te voorzien. Groter longvolume

Trainingseffecten (2) Bij rustige inspanning: Bij maximale inspanning Energielevering door vet wordt sneller aangesproken dan energielevering door glycogeen Bij maximale inspanning Grotere VO2max (maximale zuurstofopname) Groter slagvolume van het hart (meer bloed wordt rondgepompt Grotere melkzuurproductie (lactaat)

Trainingseffecten (3) Effecten op de gezondheid Verandering in lichaamssamenstelling: Minder vet en meer spieren Veranderingen in cholesterol en gehalte triglyceriden (vrije vetten) in het bloed Verandering acclimatisatie aan warmte (meer inspanning kunnen doen bij hogere temperaturen) Grotere breek en trekvastheid van botten, pezen, ligamenten, kraakbeen,...

III. Trainingsprincipes 2. Trainingsleer III. Trainingsprincipes

Rekening houden met TRAININGSPRINCIPES Optimaal evenwicht tussen belasting en belastbaarheid Opstellen of aanpassen van een trainingsschema Rekening houden met TRAININGSPRINCIPES

Trainingsprincipes (2) Overload principe Wet van verminderde meeropbrengst Supercompensatie Reversibiliteit Variatie Optimale belasting Specificiteit Individualiteit

Principe 1: Overload principe Naarmate je langer traint wordt je vooruitgang kleiner: Start to Run = spectaculaire vooruitgang Gevorderde jogger = Vooruitgang kost meer inspanning Naarmate men langer traint zullen de trainingsbelastingen zwaarder en frequenter moeten zijn.

Principe 2: Wet van de verminderde meeropbrengst Naarmate je meerdere jaren traint wordt het moeilijker om door training je prestatieniveau te verbeteren.

Principe 3: Supercompensatie Fase 1: de belasting (stimulus) Fase 2: de compensatiefase Fase 3: supercompensatiefase Fase 4: terugkeer naar beginniveau Goede dosering van trainings- prikkels!!

Principe 3: supercompensatie Prikkels die te snel op elkaar volgen (tijdens fase 2): overtraining - (dagelijks trainen) Prikkels die te traag op elkaar volgen (tijdens fase 4): geen effect (1x per week) Prikkels die goed op elkaar volgen (tijdens fase 3): prestatieniveau stijgt (3-4x per week)  Moeilijk te bepalen Mogelijk te meten met hartslag (verhoogde rustpols)

Principe 4: Reversibiliteit Als je niet meer traint zakt je conditie terug naar het beginniveau. Naarmate je langer getraind hebt zal dit proces langzamer verlopen. Reversibiliteit is van toepassing op alle trainingsvormen –en effecten (snelheid, uithouding) Elke trainingsvorm moet dus onderhouden worden.

Principe 5: optimale belasting Optimale belasting = optimaal trainingseffect Te veel of te zwaar : overtraining of blessures Te weinig of te licht: weinig of geen progressie. Hoe eenvormiger de trainingsbelasting, hoe sneller de gewenning van het lichaam en des te geringer het effect Naast optimale belasting is ook variatie van belang.

Principe 6:Variatie Als het lichaam steeds dezelfde prikkels krijgt (zowel fysiek als mentaal) zal het lichaam geen effecten meer ondervinden  stagnatie Varieer! In aantal herhalingen Soort training (looptechniek, versnellingen, rompstabilisatie,...) In intensiteit In snelheid In duur In omgeving In trainingsvorm ...

Principe 7: Specificiteit Iedere trainingsvorm beoogt een bepaalde aanpassing. Bijv. snelheidstraining heeft geen effect op uithoudingsvermogen Naarmate je niveau hoger wordt hoe belangrijker een specifieke prikkel is. Een STR die fietst zal daarmee zijn conditie verbeteren en zal effect hebben bij het lopen Een marathonloper die fietst zal slechts een gering effect hebben op zijn/haar conditie

Principe 8: individualiteit Geen mens is hetzelfde Als trainer proberen rekening te houden met belastbaarheid van de atleet (fysiek en mentaal) Gevoeligheid voor kwetsuren Trainbaarheid: snelheid fysiologische aanpassingen Leeftijd Doelstellingen Aantal trainingsjaren Durf tijdens de training te differentiëren in aantal herhalingen, intensiteit, rust,...

3.Samenstelling van een trainingsschema I.Basis van het schema

Basis van een trainingsschema Wat is de doelstelling? Hoeveel keer per week trainen? Over welke trainingslocaties kun je beschikken Wat is de samenstelling van de groep Welke aspecten moet je trainen om je doel te bereiken?

1.Doelstellingen Onderhouden van de conditie na 5km Opbouwen naar 10 km, 15km Opbouwen naar een bepaalde wedstrijd Sneller worden op een bepaalde afstand Doelstelling op lange termijn (halve marathon, marathon) De marathon is niet voor iedereen haalbaar

2.Aantal trainingen per week Minimum 3 > 3 trainingen: variatie! Individuele trainingen  Groepstrainingen

3.Trainingslocatie Piste voor looptechniek, versnellingen en tempotrainingen Afwisselend parcours voor lange duurlopen Bos voor duurlopen, fartlek (tempowisselingen),... Heuvels om de kracht te verhogen Wissel regelmatig af in trainingsparcours

4.Samenstelling van de groep Ervaren joggers Verschillende trainingsvormen zijn mogelijk (duurlopen, interval, kracht,...) Beginnende joggers  Eerst voldoende basis opbouwen Ouderen: aangepaste begeleiding Kinderen: aangepaste begeleiding (onder leiding van een jeugdtrainer)

5.Welke aspecten trainen? Fysiologisch Aërobe systeem (zuurstofsysteem) of uithouding ontwikkelen Snelheid (anaeroob alactisch systeem) Snelheidsuithouding (Lactisch systeem)  Verschillende energiesystemen trainen in de mate waarin men ze voor een wedstrijd nodig heeft Aanvullend Lenigheid en soepelheid van de gewrichten Looptechniek Kracht Rompstabilisatie

3. Samenstelling van een trainingsschema II.Mogelijke trainingsvormen

Mogelijke trainingsvormen Voor joggers moet vooral de aërobe energielevering getraind worden.  Verbetering van VO2max (maximale zuurstofopname bij inspanning) Duurmethode Intervalmethode

1. Duurmethode Basisvormen Looptraining wordt niet onderbroken door rustpauzes Indeling op basis van intensiteit Herstelduurloop: lage intensiteit, korte duur Duurloop 1: laag tempo (65-75% HFmax), lange duur Doel: langere tijd kunnen lopen, aanspreken vetreserves Duurloop 2: Middelmatig tempo (75-85% HFmax), lange duur Doel: omvang van de training opbouwen Duurloop 3: (tempoduurtraining) « wedstrijdtempo » (85-90% HFmax),kortere afstand (kleiner dan wedstrijdafstand Voor minder ervaren lopers: 1 korte interval tijdens een duurloop van de eerste soort (bijv. 3min)

1.Duurmethode (2) Overige duurloopvormen Doel: Variatie in trainingsprikkels Intervalduurloop: tempowisselingen tijdens duurloop (bijv. 5x1min-4minR, 3x2min-3minR,...) Duurloopwisseltempo: duurloop met afwisseling in duurloopvorm 1,2 en 3 Climaxduurloop: beginnen met langzaamste duurlooptempo en eindigen met het snelste

2. Intervalmethode Intervalmethode: Planmatig afwisselen tussen loopbelasting en herstel (geen volledig herstel) Door afwisseling inspanning en rust kan men een bepaalde afstand aan een hogere snelheid afleggen. Krachttraining voor de hartspier Niet zo geschikt voor ouderen

2. Intervalmethode (2) Intervalmethode: Extensieve intervaltraining: lagere intensiteit, kortere pauzes, geen seriepauzes (meest geschikt voor joggers) Intensieve intervaltraining: hogere intensiteit, langere pauzes, seriepauzes Herhalingsmethode: 3x1000m, 5x500m, snelheid iets onder wedstrijdtempo Wedstrijdmethode: bijv. 5km lopen aan tempo 10km.

3. Overige trainingmethodes Overige trainingsmethodes Vaartspel (fartlek): duurloop met tempowisselingen op afwisselend parcours (bos, zee, duinen, ...) Heuveltraining: Specifieke krachttraining Heuvel met licht stijgingspercentage (behoud looptechniek) Ook: tegenwind lopen op vlak terrein Rustige versnellingen met extra aandacht voor de looptechniek.

4.Aanvullende trainingen Lenigheid – stretchen (dagelijks leven, blessurepreventie, stijve spieren vermijden,...) Kracht (heuvellopen, lopen in mul zand, oefeningen met eigen lichaamsgewicht,...) Rompstabilisatie (buik-en rugspieroefeningen): Héél belangrijk!!! Looptechniek (juiste armbeweging, juiste houding, juiste voetplaatsing,...)

Samenstelling van een trainingsschema III.Uit welke componenten is een training opgebouwd?

Inhoud van een training Opwarming: hart, spieren, ademhaling klaarmaken voor de inspanning Loslopen eventueel met rustige oefeningen Stretching (dynamisch en statisch) Looptechnische oefeningen Bij intensieve training zeker enkele versnellingen Kern Cooling-down Loslopen, stretchen,...

Overtraining voorkomen Goede balans tussen inspanning en rust Geen te snelle toename van trainingsomvang (max 10% per week) Zorg voor afwisseling en voorkom monotoomheid Niet trainen bij ziekte

Opstellen van een trainingsschema IV.Aandacht voor bijzondere groepen

1.Beginnende joggers = joggers die net Start to Run achter de rug hebben Bouw niet onmiddellijk na de 5km test op naar 10km Lichaam laten gewoon worden aan de belasting alvorens weer verder op te bouwen

2.Joggers met gezondheidsproblemen Informeer bij een nieuwe jogger steeds naar eventuele gezondheidsklachten Astmalijders: een goede opwarming is voor hen zeer belangrijk Diabetici: zorg ervoor dat je steeds suiker bij de hand hebt ...

3.Gevorderde joggers Leer de mogelijkheden en de achtergrond van de jogger eerst goed kennen alvorens met zware trainingen te beginnen Leg de verantwoordelijkheid bij de joggers om elke pijnklacht te rapporteren en/of tijdig te stoppen. Leer joggers naar hun lichaam luisteren

4.Ouderen en sportbeoefening Sport = plezier, ontspanning, sociaal contact Gezondere leefstijl  betere gezondheid en grotere fitheid Ouderen worden steeds actiever Afname van lichamelijk prestatievermogen begint reeds op 30 jarige leeftijd Groot verschil in belastbaarheid

Ouderen en sportbeoefening (2) Maximale hartfrequentie daalt Zuurstofopname vermogen daalt  uithoudingsvermogen daalt kan heel lang op peil gehouden worden door training Veranderingen in hartvaatstelsel (dichtslibben aders,...)

Ouderen en sportbeoefening (3) Hart- en vaatziekten: Kan leiden tot plotselinge dood bij het sporten Meer mensen overlijden tijdens slaap dan tijdens sporten Enkel wanneer men reeds leed aan hart-en vaatziekten Belang van grondige medische check-up op oudere leeftijd Gezondere levenswijze  minder kans op ontwikkelen hart- en vaatziekten Geen 100% garantie

Ouderen en sportbeoefening (4) Gewrichten Kwaliteit van kraakbeen gaat achteruit Kleine beschadigingen herstellen minder goed  kans op slijtage « Rust Roest » Door te bewegen blijven je gewrichten soepel. Bouw rustig op en zorg voor voldoende afwisseling

Ouderen en sportbeoefening (5) Botdichtheid Vanaf 30 jaar neemt botdichtheid af  toenemend gevaar voor botbreuken Bij vrouwen sneller vanaf menopauze Zorg voor een goede startsituatie Opname van Calcium, vitamine D Sporters hebben betere coördinatie en spierkracht  minder snel vallen Sport zorgt ervoor dat de afbraak minder snel gebeurd.

Ouderen en sportbeoefening (6) Spieren en pezen Biologische veranderingen Totale spiermassa vermindert Snelheid, explosiviteit en lenigheid gaan verloren Belastbaarheid van spieren en pezen verminderen Acute blessure herstelt trager Aanpassingen Aantal trainingen constant houden Na training telkens 1 rustdag inlassen

Ouderen en sportbeoefening (7) Kans op blessures Verouderingsprocessen  hogere kans op blessures Geen probleem om te sporten wanneer sporter goed naar zijn/haar lichaam luistert Joggen afwisselen met fietsen, zwemmen om spieren en pezen te sparen 2-jaarlijkse medische check-up

Ouderen en sportbeoefening (8) Voordelen van sportbeoefening Plezier Betere gezondheid - levenskwaliteit Conditie blijft op peil Kans op hartaanval neemt af Gewrichten blijven in beweging Botdichtheid blijft beter op peil

Nog enkele afsluitende tips Doe regelmatig loopuitstapjes met de groep (zeetraining, bostraining, stage,...) Doe nooit trainingen aan hoge intensiteit bij koud en/of nat weer Begin bij intervaltrainingen nooit te snel, beter geleidelijk aan de snelheid opbouwen Maak de fitnessclub overbodig Geef de joggers regelmatig wat huiswerk Laat je schema eens nakijken door een andere trainer.

Vragen?