R E 1 De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag Public Health Forum / 3 februari 2005 / Utrecht Johan Polder

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 2

r 3

r 4 Leidt gezond gedrag tot lagere zorgkosten? Nee –Tenzij men creatief gaat boekhouden Een rookgordijn –De maatschappelijke verlies- en winstrekening van roken Een kapitale blunder of een kapitaal goed? –Kosten en baten van levensverlenging Drie thema’s voor het debat

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 5 Een rookgordijn Hoofdstuk 20 in: Tabaksgebruik Gevolgen en bestrijding Knol, Hilvering et al. Lemma, 2005

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 6 Kosten en opbrengsten van tabaksgebruik Omzet: miljoen euro (exclusief Accijns) –Verder ook veel export, hier buiten beschouwing gelaten –CBS, Nationale Rekeningen Accijns: mln euro –Verder ook inkomsten door tabakssmokkel: niet meegeteld –CBS: Nationale Rekeningen Zorgkosten: 500 miljoen euro –RIVM, Erasmus MC, Kosten van ziekten in Nederland Productiviteitsverliezen: 300 miljoen euro –Ziekteverzuim en productiviteitsverlies door vroegtijdige sterfte –RIVM, 2002 (Jacobs et al.) Brandschade et cetera: PM

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 7 De V&W-rekening van roken mln euro RokersNiet- rokers Bedrijfs- leven Zorg- verzekering OverheidMaatschappij Omzet Accijns Zorgkosten Ziektekosten- premie Productiviteits- verliezen Brand etc. Totaal PM PM (500) PM

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 8 De maatschappelijke V&W-rekening mln euro Maatschappij 1 234Gezondheidszorg Omzet Accijns Zorgkosten Ziektekosten- premie Productiviteits- verliezen Brand etc. Totaal PM PM PM

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 9 Een rookgordijn Maatschappelijk perspectief geeft altijd gedoe over grensvragen –Dubbel boekhouden: “elk nadeel heb z’n voordeel” –Einde: input – output tabel voor Nederland

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 10 Kosten-baten bij stoppen met roken Kosten-effectiviteit succesvol stop-beleid –CVZ, 2002 –500 miljoen euro voor stoppers –Bij constante marginale effectiviteit: 2,5 mrd voor volledige uitbanning Kosten-baten analyse –Rokers: = 750 mln euro –Overheid: = mln –Maatschappij: afhankelijk van definitie –Gezondheidszorg: = mln.

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 11 De zorgkosten van niet-roken

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 12 Kosten rokers en niet-rokers naar leeftijd Barendregt et al., NEJM 1997

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 13 Verloren levensjaren RIVM Chronisch Ziekten Model Roken Te weinig beweging Te vet eten Te weinig groente en fruit Totaal

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 14 Kosten van ziekten (55+ bevolking) Totale kosten (miljoen euro) –kosten roken509 –kosten te weinig beweging200 –kosten te veel vet200 –kosten te weinig groente en fruit141 Totaal bij gezond gedrag N=3,7 miljoen inwoners Kosten per inwoner (euro)4.830

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 15 V&W-rekening van langer leven Bij gezond gedrag mln euro –Baten door uitgespaarde zorgkosten1.050 –Kosten in extra levensjaren –( * 4850 euro) –Per saldo-1.969

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 16 Proost Alcoholgebruik is zowel ongezond als gezond Zorgkosten alcoholgebruik en verslaving mln euro –Ongezond gebruik (ziekte / verslaving)312 –Gezond gebruik (langer leven)337 –Totaal648 Overheid die wil besparen moet elk alcoholgebruik verbieden

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 17 Een kapitale blunder Wel kosten levensverlenging meenemen Maar niet de waarde Maar… hoe zit het dan met het nut van ongezond gedrag?

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 18 Thema’s voor het debat 1. Welk perspectief? Welke kosten nemen we niet mee, en waarom niet 2. Wat is de rol van gewonnen levensjaren Kosten Effecten (Daly’s, Qaly,s) Tijdperspectief (disconteren) 3. Heeft ongezond gedrag een eigen, zelfstandig nut en hoe moet dat worden afgewogen tegen het nut van gezondheid en langer leven?

De verlies- en winstrekening van ongezond gedrag r 19 Gezondheid: een kapitaal goed Het leven is een geschenk, maar we krijgen het niet cadeau (Ook de Minister van Volksgezondheid niet.)