BIJEENKOMST ‘LEEFBAARHEID’ RAAD VAN COMMISSARISSEN RABOBANK NWG Emden, 17 april 2011

Inleiding Kennismaking  Wie bent u  Waar woont u  Waar denkt u over 10 jaar te wonen? Programma en opzet De bijdrage van uw bank aan de leefbaarheid van de streek

VERANDERINGEN OP HET NEDERLANDSE PLATTELAND: NAAR EEN NIEUWE VERSCHEIDENHEID Deel 1 Frans Thissen, UvA

Thema’s Beelden van platteland Het Nederlandse platteland  Wat is platteland?  De leefsituatie op het Nederlandse platteland Sociale veranderingen in dorpen in Nederland  Maatschappelijke trends  Van autonoom dorp naar woondorp  Van een oude naar een nieuwe verscheidenheid Ouderen en Jongeren

Emile Claus en het landleven

Jindrich Streit Das Dorf ist eine Welt

Wat is platteland?

Wat is platteland? Idyllisch: rust, ruimte, groen, hecht ‘Ik geniet alle dagen van het landschap en van het platteland. Als ik een dagje in de stad ben geweest, ben ik weer helemaal blij dat ik tussen de koetjes fiets en loop.’ Karakteristieken: koeien, boerderijen Contramal: niet stad ‘Platteland is niet stad. Niet al die drukte en al die auto’s.’

Karakteristieken van platteland

Goede leefsituatie

… maar niet voor iedereen

… en niet overal

Kabinet wil einde aan illegale drankketen een onzer redacteuren Den Haag, 19 nov. Het kabinet maakt een einde aan het gedogen van ‘drankketen’ voor jongeren, als daar de horecawet of de bouwregels worden geschonden. Nederland telt naar schatting van zulke keten. Wanneer de jongeren daar voor hun drank betalen, moeten die schuren een horecavergunning hebben. Nu wordt daar de hand mee gelicht. De keten en honken zullen worden gecontroleerd. Ook zal strenger worden gekeken of zij bouwregelgeving naleven.

“Juist in kleine gemeenschappen zijn er veel rellen met jaarwisseling. Je verwacht het niet maar juist daar gebeurt het.”,,Het hele dorp doet mee.” Gemeenten N* Grote steden > 5% CU/SGP 10 Grote steden < 5% CU/SGP 15 Platteland > 5% CU/SGP 191 Platteland < 5% CU/SGP 227 (afgelopen drie jaarwisselingen) 2007

Sociale veranderingen in dorpen

Generatieverschillen Toename van de welvaart Toename opleidingsniveau Emancipatie Individualisering

Sociale veranderingen in dorpen Grote Neergang: verdwijnen van een boerencultuur Vestiging van nieuwe bewoners om woonredenen Veranderingen van binnenuit: veranderingen in gedrag en houdingen Binding aan het dorp veranderd: van dorpsbinding naar dorpstrots Dorpse samenleving: andere verhouding tussen individualiteit en collectiviteit

Autonoom dorp  Bloei van het autonome dorp tijdens de Wederopbouw:  Nieuwe welvaart bleef in het dorp  Het autonome dorp als ‘machtig beeld’ Woondorp  (Auto)mobiliteit: Verplaatste consumptie, algemene schaalvergroting van het leven  Toenemende oriëntatie op de eigen woning en woondomein Sociale veranderingen in dorpen

Autonome dorp Oordeel over de voorzieningen in het dorp is belangrijk “We hebben nog een kleine supermarkt en we hebben nog een bakker … Want als je dat niet meer hebt op een dorp … en dat zouden we misschien meer moeten gaan beseffen met z’n allen” Woondorp Oordeel over de eigen woning en de woonomgeving is belangrijk “Eigenlijk hebben we heel doelbewust voor dit dorpje gekozen want het is … de Parel van de Zak. En die Zak sprak ons vreselijk aan … Het landschap trok ons ontzettend” Verschillen tussen bewoners / dorpen

Autonome dorp Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’ (leefpaden) Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’ (dagpaden) Traditioneel referentiekader: machtig beeld Woondorp Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp Opkomend referentiekader Verschillen tussen bewoners / dorpen

Westhoek: oude verscheidenheid

Westhoek: nieuwe verscheidenheid

Toenemende (auto)mobiliteit Vrouwen in dorpen Littenseradiel 1993, 2007

Schaalveranderingen in het dagelijks leven Schaalvergroting: Economisch: grotere afstanden naar werk en naar voorzieningen Sociaal: sociale contacten niet alleen in dorp maar ook elders Door: Auto en welvaart Schaalverkleining: Cultureel: eigen woning en woonomgeving steeds belangrijker voor identiteit Politiek: belang van zeggenschap over de woonsituatie neemt toe Door: Thuisgerichtheid en welvaart

Belang van zaken in de woonomgeving wanneer men ouder wordt Ouderen in dorpen Kop v N.-Holland, 2001

Redenen om te blijven Jonge bewoners dorpen Aa en Hunze 2010

Relatie streek en jongeren: twee perspectieven Streek / woonplaats: Centraal staat de economische ontwikkeling van de streek en de sociale kwaliteit van de woonplaats Jongeren worden verondersteld een start te maken in de streek en hun identiteit te vormen in eigen streek en woonplaats Probleemdefinitie streek: Vertrek van jongeren uit de streek Jongeren: Centraal staat de sociale mobiliteit van jongeren (sociale mobiliteit = geografische mobiliteit) Jongeren zijn steeds meer georiënteerd op hoger onderwijs en werkgelegenheid buiten de eigen streek Probleemdefinitie streek: Streek en woonplaats zijn niet in staat bewoners met ‘kapitaal’ aan te trekken

Where you belong Where you belong, it's not a song It's not the place where you come from It's up to you to make the choice It is the place you have a voice It is the place you have no fear As you return you know you're near In times of joy and times of strife It is the place you have your life Jim Boyes