Prijsvolatiliteit en inkomensrisico in de landbouw Prof.dr.ir. Guido Van Huylenbroeck Decaan Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Universiteit Gent In samenwerking met en gebaseerd op L. Lauwers en medewerkers, Mededeling ILVO nr 68

Inhoud en boodschap 1. Landbouw: externe (bv. klimaat) en interne (bv. prijzen) factoren leiden tot toenemende volatiliteit van het inkomen 2. Ontstaan van nieuwe risico-situatie  Volatiliteit betekent toenemende risico’s (risico- hefbomen)  Toenemende risico’s verhogen noodzaak aan nieuwe risico-instrumenten

1. Bronnen van volatiliteit van het landbouwinkomen

2. Variaties in opbrengsten en prijzen: verschil tussen volatiliteit en variabiliteit

Variabiliteit in resultaten : combinatie van volatiliteit (tijd) en variatie (bedrijven)

Opbrengstvariatie van de belangrijkste landbouwactiviteiten sinds 1989 teeltKg/ ha Kg/ GADjaar Volatiliteit (VC, %) Variabiliteit (VC, %) Aardappelen Suikerbieten Wintertarwe wintergerst Korrelmais Melkvee

Prijsvariatie in outputs: voorbeeld varkens

Prijsvariatie bij melk en akkerbouwproducten

Volatiliteit en variabiliteit in prijzen van de belangrijkste landbouwproducten productPrijs / kgVolatiliteit (VC, %) Variabiliteit (VC, %) Aardappelen0, Suikerbieten0,04410 Wintertarwe0, Wintergerst0,13189 Korrelmais0, Melk0,3048 Varkensvlees1,19177

3. Risico-hefbomen

Principe van het risico-hefboom effect

a. Risicohefboom op bruto saldo door variatie in inputprijzen

activiteitO, opbrengsten Euro/ha I, kosten Euro/ha O-I Euro/ha O/(O-I) Wintertarwe Suikerbiet Aardappel Korrelmaïs Slachtvarkens (per GAVV)

activiteitO/(O-I)Effect 5% minder opbrengsten Effect 5% meer kosten Effect beiden Wintertarwe % - 5%- 15% Suikerbiet %- 3%- 11% Aardappel %- 4%- 13% Korrelmaïs %- 8%- 22% Slachtvarkens (per GAVV) %- 19%- 43%

b. Risico-hefboom op arbeidsinkomen als gevolg van vaste kosten TypologieBS (euro)VK( euro) AI (BS-VK) Hefboom (BS/AI) Akkerbouw Melkvee, gespecialiseerd Varkens Varkens en rundvee Gewassen en melkvee

c. Risico-hefboom op netto-inkomen als gevolg van externe financiering  Ook bij financiering speelt een hefboom effect: REV = RTV + (RTV-RVV) x (VV / EV)  Met dit doel: gebruikelijke indicator AI omzetten naar rendement eigen kapitaal  Belang van goede solvabiliteit

Solvabiliteit (% EV/TV) VV/EVEffect bij bedrijfswinst 10% Lening 6% Effect bij bedrijfs- winst 2% Lening 6% Effect bij bedrijfs- winst 2% Lening 3% , ,660, ,5 800, ,

4. Lessen uit de exploratie van boekhoudcijfers

 Variatie in inkomen neemt toe  De toenemende volatiliteit van prijzen versterkt schommelingen  Hierdoor stijgt de druk (bij lage prijzen) op het inkomen  Hierdoor stijgt effect van de diverse hefboommechanismen  volatiliteit op bedrijfsniveau is hoger dan op sectorniveau  Dit doet vraag rijzen naar risicopremie

Concept van risicopremie = gewenste rendement op een belegging t.o.v. risicovrije belegging Benchmark

-Is er sprake van een risicopremie voor nemen van risico’s in de landbouw of m.a.w. stijgt kans op winst bij hogere volatiliteit ? -Risicopremie: belang managementcapaciteit landbouwer: Verschil tussen volatiliteit en variabiliteit -Risicopremie verzekeringspremie -Rol van overheidssteun (inkomenssteun) als risico of verzekeringspremie ? Risicopremie in de landbouw ?

 Goede inschatting maken van het risico  Eigen houding tegenover risico objectiveren  Afweging tussen zelfdekking (risicopremie) tegenover extern risicomanagement (risicoverzekering)  Spreiding teelten (specialisatie diversificatie)  Contracten (vaste lagere hogere variabele prijs)  Andere overeenkomsten (marktmacht verhogen)  Instrumenten op de vrije markt ? (verzekeringssystemen) Wat betekent dit nu voor het landbouwbedrijf?

inkomenrisico